Montivipera

	Montivipera
	Nilson, Tuniyev, Andrén, Orlov, Joger & Herrmann, 1999
	; Przedstawiciel rodzaju – żmija turecko-irańska (M. wagneri)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Rząd	łuskonośne
Podrząd	węże
Infrarząd	Alethinophidia
Rodzina	żmijowate
Podrodzina	żmije
Rodzaj	Montivipera
	Typ nomenklatoryczny
	Daboia xanthina J.E. Gray, 1849
Gatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Multimedia w Wikimedia Commons

Montivipera – rodzaj jadowitych węży z podrodziny żmij (Viperinae) w rodzinie żmijowatych (Viperidae).

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Europie (Grecja) i Azji (Armenia, Azerbejdżan, Turcja, Syria, Liban, Izrael i Iran)^[3]^[4].

Analizy filogenetyczne zgodnie wskazują, że rodzajem najbliżej spokrewnionym z Montivipera jest Macrovipera^[5]^[6]. Ostatni wspólny przodek tych rodzajów żył w miocenie, prawdopodobnie między 15,7^[5] a 12,86 mln lat temu^[6]. Bazalna dywergencja linii ewolucyjnych w obrębie Montivipera także miała miejsce w miocenie – analizy molekularne wskazują, że miało to miejsce między 12,3^[5] a 8 milionami lat^[6]. Niektóre z obecnie wyróżnianych gatunków^[3] nie są dobrze zróżnicowane i występuje pomiędzy nimi przepływ genów^[5], przez co taksonomia rodzaju nie jest jeszcze w pełni ustalona^[6].

Uproszczone dendrogramy rodzaju (z szacowanym czasem rozejścia się poszczególnych linii ewolucyjnych podanym w milionach lat) według:

Stümpela i wsp. (2016)^[5]

Montivipera
12,3

1,5

M. latifii

0,4

	M. albicornuta

	M. raddei

5,5

M. xanthina

2,7

M. bornmuelleri

2,2

M. wagneri

0,4

	M. b. bulgardaghica

	M. bulgardaghica albizona

Freitas i wsp. (2020)^[6]:

Montivipera
8

1,68

	M. kuhrangica

	M. latifii

M. albicornuta

	M. raddei

	M. kurdistanica

4,78

M. xanthina

M. bornmuelleri

M. wagneri

	M. bulgardaghica

	M. albizona

Etymologia

Montivipera: łac. mons, montis „góra”; vipera „żmija”, od vivus „żywy”; pario „urodzić”^[2].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[3]:

Montivipera albizona – wątpliwa ważność gatunku^[6], być może podgatunek M. bulgardaghica^[5]
Montivipera bornmuelleri
Montivipera bulgardaghica – wątpliwa ważność gatunku^[6]
Montivipera kuhrangica – wątpliwa ważność gatunku^[6]
Montivipera latifii – żmija irańska; wątpliwa ważność gatunku^[6]
Montivipera raddei – żmija armeńska
Montivipera wagneri – żmija turecko-irańska^[7]; wątpliwa ważność gatunku^[6]
Montivipera xanthina – żmija bliskowschodnia^[8]

[1]
Montivipera, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
[2]
G. Nilson, B. Tuniyev, A. Andrén, N. Orlov, U. Joger & H.W. Herrmann. Taxonomic position of the Vipera xanthina complex. „Kaupia”. 8, s. 101, 1999. (ang.).
[3]
P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Montivipera. The Reptile Database. [dostęp 2019-11-22]. (ang.).
[4]
R. Midtgaard: Montivipera. RepFocus. [dostęp 2019-11-22]. (ang.).
[5]
N. Stümpel, M. Rajabizadeh, A. Avcı, W. Wüster & U. Joger. Phylogeny and diversification of mountain vipers (Montivipera, Nilson et al., 2001) triggered by multiple Plio–Pleistocene refugia and high-mountain topography in the Near and Middle East. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 101, s. 336–351, 2016. DOI: 10.1016/j.ympev.2016.04.025. (ang.).
[6]
I. Freitas, S. Ursenbacher, K. Mebert, O. Zinenko, S. Schweiger, W. Wüster, J.C. Brito, J. Crnobrnja-Isailović, B. Halpern, S. Fahd, X. Santos, J.M. Pleguezuelos, U. Joger, N. Orlov, E. Mizsei, O. Lourdais, M.A.L. Zuffi, A. Strugariu, Ş.R. Zamfirescu, Í. Martínez-Solano, G. Velo-Antón, A. Kaliontzopoulou & F. Martínez-Freiría. Evaluating taxonomic inflation: towards evidence-based species delimitation in Eurasian vipers (Serpentes: Viperinae). „Amphibia-Reptilia”. 41 (3), s. 285–311, 2020. DOI: 10.1163/15685381-bja10007. (ang.).
[7]
Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 412. ISBN 83-01-14344-4.
[8]
E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 154, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).

[itis-1] [1]
Montivipera, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Nilson&inni-2] [2]
G. Nilson, B. Tuniyev, A. Andrén, N. Orlov, U. Joger & H.W. Herrmann. Taxonomic position of the Vipera xanthina complex. „Kaupia”. 8, s. 101, 1999. (ang.).

[Uetz&Hallermann-3] [3]
P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Montivipera. The Reptile Database. [dostęp 2019-11-22]. (ang.).

[repfocus-4] [4]
R. Midtgaard: Montivipera. RepFocus. [dostęp 2019-11-22]. (ang.).

[Stumpeletal-5] [5]
N. Stümpel, M. Rajabizadeh, A. Avcı, W. Wüster & U. Joger. Phylogeny and diversification of mountain vipers (Montivipera, Nilson et al., 2001) triggered by multiple Plio–Pleistocene refugia and high-mountain topography in the Near and Middle East. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 101, s. 336–351, 2016. DOI: 10.1016/j.ympev.2016.04.025. (ang.).

[Freitasetal-6] [6]
I. Freitas, S. Ursenbacher, K. Mebert, O. Zinenko, S. Schweiger, W. Wüster, J.C. Brito, J. Crnobrnja-Isailović, B. Halpern, S. Fahd, X. Santos, J.M. Pleguezuelos, U. Joger, N. Orlov, E. Mizsei, O. Lourdais, M.A.L. Zuffi, A. Strugariu, Ş.R. Zamfirescu, Í. Martínez-Solano, G. Velo-Antón, A. Kaliontzopoulou & F. Martínez-Freiría. Evaluating taxonomic inflation: towards evidence-based species delimitation in Eurasian vipers (Serpentes: Viperinae). „Amphibia-Reptilia”. 41 (3), s. 285–311, 2020. DOI: 10.1163/15685381-bja10007. (ang.).

[pwn-7] [7]
Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 412. ISBN 83-01-14344-4.

[Keller&inni-8] [8]
E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 154, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Etymologia

Podział systematyczny

Wikiwand in your browser!

Montivipera

Etymologia

Podział systematyczny

Wikiwand in your browser!

Zasięg występowania

Systematyka i ewolucja

Przypisy