Monaster Krka
prawosławny klasztor męski w Chorwacji Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Monaster Krka (chorw. Manastir Krka, serb. Манастир Крка, Manastir Krka) – prawosławny klasztor męski położony w dolinie rzeki Krka, w odległości 3 km na wschód od Kistanja w Chorwacji, w jurysdykcji eparchii dalmatyńskiej Serbskiego Kościoła Prawosławnego[1]. Najbardziej znaczący ośrodek życia religijnego prawosławnych Serbów w Chorwacji, obiekt o szczególnym znaczeniu dla kultury serbskiej w Dalmacji[2][3][4]. Znajduje się w obrębie Parku Narodowego Krka w środkowej części Dalmacji.
 Widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
okolice Kistanja |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru | |
| Eparchia | |
| Typ monasteru |
męski |
| Obiekty sakralne | |
| Cerkiew |
św. Michała Archanioła |
| Materiał budowlany | |
| Data budowy |
XIV–XV w., XVII w. (odbudowa) |
Położenie na mapie żupanii szybenicko-knińskiej  | |
Położenie na mapie Chorwacji  | |
| 43°57′44″N 15°59′24″E | |
Według serbskich publikacji prawosławnych monaster został ufundowany przez Helenę, córkę Stefana Urosza III i małżonkę chorwackiego księcia Mladena III Šubicia, a miało to miejsce w 1345 r.[1][5] Inskrypcja o „odnowieniu” murów monasteru i znajdującego się w nim domu gościnnego przez protopopa Lazę Lazarevicia, w 1402 r., w czasie, gdy przełożonym wspólnoty był ihumen Mojżesz, widnieje nad wejściem do klasztoru. Jej autentyczność budzi jednak zasadnicze wątpliwości historyków, tak chorwackich, jak i serbskich[6][7]; istnieje poważne prawdopodobieństwo, że inskrypcja została sfałszowana w II poł. XIX w. przez przełożonego monasteru ihumena Hieroteusza. Miał on polecić zniszczenie inskrypcji z 1702 r., umieszczonej na kamieniu na terenie klasztoru po renowacji jego budynków i umieszczenie jej nad wejściem do monasteru ze zmienioną datą 1402[6]. Jeszcze w 1873 r. w schematyzmie serbskiej eparchii dalmatyńskiej zapisano, że czas i dokładne okoliczności powstania klasztoru są nieznane. Nie wspominano o fundacji Heleny, natomiast za początek historii prawosławnego klasztoru uważano r. 1402[6].
Na miejscu, gdzie znajduje się klasztor prawosławny, pierwotnie funkcjonował klasztor rzymskokatolicki (franciszkański[7]). Jak pisał historyk Luka Jelić, przemawia za tym fakt, że jeszcze w 1598 r. wspominał o nim katolicki biskup Ninu[6]. Jelić pisał, iż inskrypcja na stole ofiarnym w cerkwi klasztornej zawiera datę 1577 r., jednak napis ten – którego nie widział osobiście – nie przesądza o utworzeniu w tym roku w tym miejscu męskiej prawosławnej wspólnoty mniszej. W przekonaniu Jelicia wątpliwości nie ulegało jedynie istnienie budowli sakralnych w tym miejscu w XV-XVI w., jednak nie należały one do prawosławnych. W jego ocenie dopiero między r. 1598 a r. 1648 klasztor przeszedł w ręce mnichów serbskich tego wyznania[6]. Według chorwackiego historyka Tihomira Rajčicia utworzenie prawosławnego monasteru Krka mogło nastąpić około 1577 r. w związku z restytucją Patriarchatu Serbskiego w Peciu[7]. Mimo tych ustaleń historyków Serbski Kościół Prawosławny w dalszym ciągu przedstawia monaster jako istniejący od XIV w.; w takim tonie wypowiadał się również patriarcha serbski Ireneusz podczas swojej wizyty w klasztorze w 2015 r.[7][8]
Według źródeł prawosławnych, w latach 1615–1647 działało przy nim seminarium duchowne, pierwsza tego typu szkoła w historii Serbskiej Cerkwi Prawosławnej[5]. W wymienionym roku mnisi uciekli z klasztoru przed najazdem tureckim, chroniąc się w Zadarze i w Sremskich Karlovcach[1]. Z pewnością byli to już mnisi prawosławni; tak stwierdzono w dokumencie z 25 sierpnia 1648 r. potwierdzającym czasowe przyznanie im prawa do korzystania z jednego z kościołów pod Zadarem[6][7]. Jest to najstarszy dokument, który w sposób niepozostawiający wątpliwości wskazuje, że monasteru Krka należał do Serbskiego Kościoła Prawosławnego[6][7]. Monaster został spalony; mnisi wrócili do niego w 1650 r. i w kolejnych latach odbudowali cerkiew i klasztor[5]. Cerkiew była jeszcze przebudowywana w. XVIII i w takiej postaci się zachowała[5]. W XIX w. w jej sąsiedztwie wzniesiono kaplicę św. Sawy, którą ufundował biskup dalmatyński Stefan z przeznaczeniem na własny grobowiec[5].
Monaster był nieprzerwanie czynny w międzywojennej Jugosławii i następnie po II wojnie światowej. W 1964 r. przy klasztorze uruchomiono dwuletnie kursy dla duchownych, w 1966 r. przekształcone w seminarium duchowne[5].
W czasie wojny w Chorwacji w latach 1991–1995 monaster został tylko nieznacznie uszkodzony, jednak wskutek chorwackiej operacji „Burza”, w toku której ludność serbską wypędzono z regionu Krajiny, pozostał pusty i pozbawiony wiernych[5]. Pierwsi trzej mnisi powrócili do niego w 1998 r.[5] Trzy lata później działalność wznowiło seminarium duchowne[5].
W monasterskiej cerkwi znajduje się ikonostas złożony z kilku części: górny rząd ikon uzupełniony został wizerunkami pochodzenia rosyjskiego, pozyskanymi w XVIII w.[5] W klasztornej zakrystii znajduje się epitrachelion św. Sawy, wykonany za życia świętego, średniowieczne księgi, w tym Pateryk z 1346 r., wydania prac Dositeja Obradovicia i Vuka Karadžicia dedykowane monasterowi[5].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
