Loading AI tools
dyktator Zairu w latach 1965–1997 Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu wa za Banga, właśc. Joseph-Désiré Mobutu (ur. 14 października 1930 w Lisali, zm. 7 września 1997 w Rabacie) – polityk i wojskowy (marszałek polny i wielki admirał)[1] Zairu (obecnie Demokratyczna Republika Konga), prezydent i dyktator w latach 1965–1997[2][3][4].
 | |
| Pełne imię i nazwisko |
Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu wa za Banga |
|---|---|
| Imię i nazwisko po urodzeniu |
Joseph-Désiré Mobutu |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| 2. Prezydent Demokratycznej Republiki Konga | |
| Okres |
od 24 listopada 1965 |
| Przynależność polityczna |
Ludowy Ruch Rewolucji |
| Poprzednik | |
| Następca |
powstanie Zairu on sam jako prezydent Zairu pod imieniem i nazwiskiem Mobutu Sese Seko |
| Prezydent Zairu | |
| Okres |
od 27 października 1971 |
| Przynależność polityczna |
Ludowy Ruch Rewolucji |
| Poprzednik |
Demokratyczna Republika Konga on sam jako prezydent Demokratycznej Republiki Konga pod nazwą Josepha-Désiré Mobutu |
| Następca |
Laurent-Désiré Kabila jako prezydent Demokratycznej Republiki Konga |
| Odznaczenia | |
_-_ribbon_bar.png){kind=small} _-_ribbon_bar.gif){kind=small}    | |
Urodzony jako Joseph-Désiré Mobutu. Syn kucharza. Ojciec Mobutu zmarł, kiedy przyszły prezydent miał 8 lat[5][3]. Wykształcenie zdobył w katolickich szkołach misyjnych.
W 1949 roku zaciągnął się w szeregi belgijskiej armii kolonialnej. Jeszcze jako żołnierz pisał dla lokalnych pism w Leopoldville (obecnie Kinszasa). Dobra znajomość francuskiego umożliwiła mu pracę w wojskowej biurokracji. Został wysłany do szkoły wojskowej, a w 1953 roku rozpoczął pracę w sztabie armii. Po odejściu z armii w 1956 roku (w stopniu starszego sierżanta) został reporterem dziennika „L’Avenir”, a następnie redaktorem tygodnika „Actualités Africaines”. Pisał pod pseudonimem „de Banzy”[2][3]. W 1958 roku dołączył do Kongijskiego Ruchu Narodowego[2].
Pod koniec lat 50. zamieszkał w Brukseli, gdzie pracował dla rządowej propagandy. W 1960 roku powrócił do kraju[3]. W niepodległym kraju wszedł w skład rządu Patrice’a Lumumby jako sekretarz ds. obrony narodowej. Przyznano mu ponadto szefostwo w sztabie armii Konga[2]. Jeszcze w tym samym roku przeprowadził zamach stanu i stanął na czele Rady Komisarzy. W lutym 1961 roku oddał władzę cywilom[4]. W 1965 roku przeprowadził kolejny pucz. Obalił prezydenta Josepha Kasavubu i zaprowadził rządy dyktatorskie, ogłaszając się przy tym prezydentem[4][2]. Reżim zawiesił konstytucję, rozwiązał parlament i partie polityczne. W 1966 roku Mobutu objął stanowisko szefa rządu[6].
W ciągu pierwszych pięciu lat rządów wzmocnił własną pozycję w państwie i doprowadził do względnej stabilizacji kraju[2]. Znacjonalizował kopalnie miedzi w Katandze oraz zachęcał do inwestycji zagranicznych inwestorów[2]. W kwietniu 1966 roku założył Ludowy Ruch Rewolucji, który stał się rządzącą monopartią[3]. Mobutu Sese Seko wprowadził prawo, na mocy którego każdy nowonarodzony obywatel Zairu stawał się członkiem partii[7].
Prowadził politykę afrykanizacji (polityka tzw. autentyczności afrykańskiej)[6]. W jej ramach zmieniał nazwy pochodzące z języków kolonialnych na afrykańskie. 27 października 1971 Mobutu zmienił nazwę państwa na Zair oraz własne nazwisko na: „Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu wa za Banga” (tłumaczone jako Wszechpotężny wojownik, który nie zaznał porażki z powodu swej niezwykłej wytrzymałości i niezłomnej woli i który, krocząc od zwycięstwa do zwycięstwa, pozostawia za sobą zgliszcza[5]). Także wszystkie miejscowości musiały zmienić nazwy na pierwotne (np. Leopoldville na Kinszasa)[7]. Obywatele musieli w 48 godzin zmienić imię i nazwisko[7]. W 1974 roku ogłosił doktrynę mobutyzmu[7][8], co umocniło panujący w kraju kult jednostki[3].
W 1977 i 1978 jego rządom zagroził zbrojnie Front Wyzwolenia Narodowego Konga (wspierany przez Angolę). Wystąpienia na osobistą prośbę prezydenta zostały stłumione poprzez interwencję wojsk francuskich, belgijskich i w mniejszym stopniu marokańskich[9][6].
O ile Zair rozwijał się i otrzymywał pomoc ze strony kapitału zagranicznego, to Mobutu pozostawał głównym beneficjentem przychodów[6]. Rządy Mobutu były ściśle związane z korupcją i defraudacją funduszy publicznych. Na jego konta trafiały środki płynące w ramach pomocy zagranicznej, jak również dochody firm wydobywczych. To samo dotyczyło handlu diamentami oraz eksportu i importu. Majątek dyktatora osiągnął około czterech miliardów dolarów. Posiadał ponadto 20 luksusowych posiadłości, w tym dziewięć w Belgii[10][3]. Zair przypłacił to kryzysem ekonomicznym, stając się w latach 80. jednym z najbiedniejszych państw świata, a gospodarka całkowicie się załamała[6].
W 1990 roku pod naciskiem międzynarodowym i opozycji zgodził się na nieznaczną demokratyzację. W 1994 roku wprowadzono nową tymczasową konstytucję[6]. W połowie lat 90. ludność Tutsi (pozostająca od dłuższego czasu w opozycji wobec Mobutu z powodu jego zdecydowanego poparcia dla Hutu) opanowała znaczną część wschodniego Zairu. Mobutu wydał polecenie usunięcia Tutsi poza granice Zairu. Wywołało to otwartą wojnę domową, w którą zaangażowali się inni opozycjoniści. 16 maja 1997 oddziały przeciwników Mobutu, wspierane przez armie Rwandy, Burundi i Ugandy – występujące jako Sojusz Sił Demokratycznych na rzecz Wyzwolenia Konga – zdobyły Kinszasę. Nowym prezydentem został ogłoszony Laurent-Désiré Kabila.
Obalony Mobutu wyjechał z kraju, któremu przywrócono dawną nazwę Kongo. Od początku lipca był hospitalizowany na raka prostaty. Zmarł 7 września 1997 w szpitalu wojskowym w stolicy Maroka, Rabacie. Został pochowany na cmentarzu dla chrześcijan w Rabacie[6][3][4][2].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
