Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Metrum jambiczne – wzorzec metryczny w wersyfikacji iloczasowej lub sylabotonicznej, w którym mocne (odpowiednio długie lub akcentowane) są parzyste sylaby schematu[1]. W praktyce w wierszu sylabotonicznym (zarówno polskim jak i rosyjskim) nie wszystkie sylaby mocne są w rzeczywistości akcentowane[2]. W wierszu polskim w jambach występuje często hiperkataleksa, czyli dodatkowa sylaba nieakcentowana[3].
W wersyfikacji polskiej występują różne formaty wierszy jambicznych:
W formatach dłuższych, począwszy od sześciostopowca, z reguły występuje średniówka[4]:
Męska średniówka i klauzula podkreśla rytm jambów. Leopold Staff wyłącznie męskie średniówki i klauzule zastosował w wierszu Burza.
Dla wersyfikacji polskiej charakterystyczne są schematy z hiperkataleksą zarówno w średniówce, jak i klauzuli[5]:
Najpopularniejszym formatem polskiego wiersza jambicznego jest czterostopowiec, zazwyczaj hiperkatalektyczny[6]. Julian Tuwim napisał nim Kwiaty polskie[7].
Czysty pięciostopowiec jambiczny[8] w wersyfikacji polskiej występuje raczej rzadko:
Najdłuższym formatem jambicznym jest w wersyfikacji polskiej ośmiostopowiec, siedemnastozgłoskowy w wariancie jednolitym (sSsSsSsS//sSsSsSsSs) lub osiemnastozgłoskowy z wersji dwudzielnej (sSsSsSsSs//sSsSsSsSs):
O metryce Dziewczyny Leśmiana pisał Kazimierz Wyka[9].
Metrum jambiczne popularne jest w literaturach obcych, angielskiej i rosyjskiej. W poezji anglojęzycznej przeważa pięciostopowiec, a w liryce i epice rosyjskiej, zwłaszcza romantycznej, czterostopowiec:
Metrum jambiczne jest popularne w poezji niemieckiej. Występuje ono też w literaturze czeskiej (zwłaszcza od 1836 roku) i liryce słoweńskiej.
Do literatury czeskiej jamb wprowadził romantyk Karel Hynek Mácha swoim najbardziej znanym dziełem, poematem Maj[10].
Jambu[11] używali odtąd właściwie wszyscy poeci czescy, w tym Vítězslav Hálek (Večerní písně), Jaroslav Vrchlický, Karel Hlaváček (Mściwa kantylena), Vítězslav Nezval, Jiří Orten (Elegie), Vladimír Holan i Oldřich Vyhlídal. W literaturze słoweńskiej jambicznym pięciostopowcem posługiwał się France Prešeren, autor Wieńca sonetów.
Piętnastozgłoskowiec jambiczny (wiersz polityczny) jest najpopularniejszym rodzajem wiersza w średniowiecznej i nowożytnej poezji greckiej[12]. Formę greckich liryków napisanych tą miarą odwzorowywał w swoich tłumaczeniach Janusz Strasburger. Omawiany piętnastozgłoskwiec (heptametr jambiczny) występuje między innymi w eposie Dijenis Akritas[13]. Szerzej na temat polskiego jambu pisała Maria Dłuska[14].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.