Meksykańska odmiana języka hiszpańskiego

Meksykańska odmiana języka hiszpańskiego – wariant języka hiszpańskiego używany na terenie Meksyku oraz przez diasporę meksykańską w USA. Wykazuje pewne cechy wspólne również dla odmian w innych krajach Ameryki Łacińskiej, niektóre zaś ograniczone są wyłącznie do Meksyku.

Dialekty meksykańskie

     północny

     północno-zachodni

     północny „półwyspowy”

     zachodni

     dialekt bajío

     centralny

     południowy centralny

     dialekty nadmorskie

     dialekty Chiapas

     dialekt jukatański

Lokalne nazwy czerwonego pomidora w Meksyku:
Kolor czerwony – nazwa „tomate”, kolor zielony – nazwa „jitomate”

Wymowa

• W meksykańskim hiszpańskim występują dwa fonemy nieistniejące w hiszpańszczyźnie europejskiej, a wywodzące się z języków indiańskich, zwłaszcza nahuatl: spółgłoska zwartoszczelinowa /t͡s/ (polskie „c”) oraz spółgłoskę zwartoszczelinowa dziąsłowa boczna /t͡ɬ/ (jednoczesna wymowa „t” i „l”), na piśmie oddawane odpowiednio za pomocą kombinacji liter tz i tl. Dygraf tl wymawiany jest w Meksyku [a.'t͡ɬan.ti.ko] natomiast w Hiszpanii [ad.'lan.ti.ko]. Podobnie jest z wyrazem Nestle: w Meksyku [nes.'t͡ɬe] zaś w Hiszpanii [nesd.'le].
• Seseo(inne języki): podobnie jak w innych krajach latynoamerykańskich, litery s, z oraz c przed „i” i „e” wymawiane są identycznie, jako /s/.
• Yeísmo: w ten sam sposób nie ma różnicy w wymowie y i ll; obie wymawiane jako /ʝ/.
• X: ze względu na fakt, że litera x może oznaczać w Meksyku dźwięki [ks], [gs], [s], [x] oraz [ʃ], występuje znaczna zmienność wymowy różnych słów ją zawierających. Na przykład wyraz „xilófono” bywa wymawiany [si'lofono], [xi'lofono] lub też [ʃi'lofono]; podobnie wyraz „xenofobia” wymawia się jako [kseno'foβia], [seno'foβia] lub [xeno'foβia].

Słownictwo

Przykłady typowych meksykanizmów:

• ¿Mande?: „Słucham?”
  • ¿Mande? (¿Qué?), no le oi bien. „Słucham? Nie dosłyszałem”
• ¡Aguas! Wykrzyknik zwracający uwagę na niebezpieczeństwo
  • ¡Aguas con el escalón que te puedes tropezar! „Uważaj na stopień, żebyś się nie potknął”
• ¿Bueno?: „Halo”, rozmawiając przez telefon
• Platicar: „Rozmawiać”
• Chavo: „Chłopak”
• Chamaco, huerco, morro: „Dziecko”
• Colonia: „dzielnica miasta”
• Alberca: „basen”
• Desarmador: „śrubokręt”
• Naco: pejoratywnie „wieśniak”
• Ahorita: zdrobnienie od ahora „teraz, zaraz” (ale w rzeczywistości może oznaczać „za godzinę” lub „przed chwilą”)
  • -¿Cuándo pasó el accidente?- -¡Ahorita, hace como 10 minutos!- (Kiedy zdarzył się ten wypadek? Przed chwilą jakieś dziesięć minut temu)

Wpływy leksykalne języka nahuatl

Oprócz nahuatlizmów, które zostały przyswojone także przez europejską wersję hiszpańskiego (takich jak cacao, tomate, aguacate, chicle, chocolate), w Meksyku używa się setek słów z tego języka, nieznanych poza tym krajem, oddających realia meksykańskie (flora, fauna, folklor, kulinaria itd.) i bardzo często niemających odpowiednika w standardowej hiszpańszczyźnie.

Hiszpański meksykański	Nahuatl	Hiszpański standardowy	Polski
guajolote	guaxolotl	pavo	indyk
chamaco		niño	dziecko
molcajete		mortero de piedra	moździerz kamienny
tecolote	tecolotl	buho	sowa, policjant
cuate		amigo	przyjaciel
atole
jícama	xīcamatl		kłębian kątowaty
chapulín			szarańcza
jitomate		tomate	pomidor
tianguis	tianquitztli	mercado	bazar
zopilote	xopilotl	buitre	sęp
jícara		calabaza	tykwa

Bibliografia

• Lope Blanch, Juan M. Investigaciones sobre dialectología mexicana. México: UNAM, 1990. ISBN 968-5825-67-X
• Carranza Vásquez, Teresa. "Galicismos y anglicismos en el léxico del vestuario en el español de México", w Actas del VI congreso internacional de la Asociación de lingüística y filología de la América Latina: Phoenix, Arizona (wrzesień 1981), 1988. ISBN 968-36-0485-4, pags. 575-592.
• Haensch, Günther. "La lexicografía del español de América en el umbral del siglo XXI" en Encuentro Internacional sobre el español de América. Presencia y Destino. El español de América hacia el siglo XXI, Tomo I, Bogotá: Instituto Caro y Cuervo, 1991.
• Leñero, Carmen. Elementos relacionantes interclausulares en el habla culta de la ciudad de México. México: UNAM, 1990. ISBN 968-36-1344-6
• Moreno de Alba, José. Valores de las formas verbales en el español de méxico. México: UNAM, 1985. ISBN 968-837-166-1
• Reynoso Noverón, Jeanett. "Procesos de gramaticalización por subjetivización: El uso del diminutivo en el español", Selected Proceedings of the 7th Hispanic Linguistics Symposium, ed. David Eddington, 79-86. Somerville, MA: Cascadilla Proceedings. Project. www.lingref.com, document #1088.
• Moreno de Alba, José G. (1994) La pronunciación del español en México, México, ed.El Colegio de México|COLMEX
• Garibay K, Ángel María (1997) En torno al español hablado en México, México, ed.UNAM ISBN 968-36-6147-5

Linki zewnętrzne

• Słownik meksykanizmów. academia.org.mx. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-18)].
• Słownik języka hiszpańskiego używanego w Meksyku. mezcal.colmex.mx. [zarchiwizowane z tego adresu (2002-11-13)].
• Picardía Mexicana. mexico.udg.mx. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-27)].
• Dialekty języka hiszpańskiego
• Openlibrary.org