Mechanizacja rolnictwa

Mechanizacja rolnictwa – proces zastępowania pracy żywej pracą uprzedmiotowioną. Pojęcie najczęściej używane w celu określenia zespołu środków używanych do zastąpienia pracy ludzkiej i pracy zwierząt w rolnictwie pracą maszyn o napędzie mechanicznym oraz w celu określenia wszelkich metod racjonalnego posługiwania się nimi.

Występujące stopnie mechanizacji rolnictwa

Poziom mechanizacji rolnictwa i gospodarstwa określany jest stopniami^[1]. Wyróżniono sześć stopni mechanizacji procesów produkcyjnych w rolnictwie, w tym;

• stopień 0 obejmuje prace wykonywane bez jakichkolwiek narzędzi;
• stopień 1 obejmuje prace wykonywane przy użyciu narzędzi ręcznych;
• stopień 2 obejmuje prace wykonane przy użyciu narzędzi napędzanych energią zwierząt;
• stopień 3 obejmuje prace wykonane przy jednoczesnym użyciu siły pociągowej i silnika;
• stopień 4 obejmuje prace wykonane wyłącznie przy użyciu napędu mechanicznego;
• stopień 5 jest stopniem prac zautomatyzowanych, wykonywanych bez ingerencji człowieka.

Okresy rozwoju mechanizacji rolnictwa w ujęciu historycznym

W perspektywie dłuższego okresu czasu w rozwoju mechanizacji rolnictwa wyróżnia się na ogół trzy główne etapy^[2].

Etap pierwszy obejmuje czas do chwili wprowadzenia ciągnika rolniczego, czyli do roku 1906. Charakteryzuje go powolny rozwój ilościowy parku maszynowego, przy dużym nakładzie robocizny i żywej siły pociągowej. W tym okresie opracowano jednak konstrukcje większości podstawowych mechanizmów (tnących, koszących, młócących, siewnych), używanych do dziś w maszynach rolniczych.

Drugi okres rozpoczął się od chwili wprowadzenia do rolnictwa ciągnika. Charakteryzuje go bardzo szybki wzrost liczby maszyn oraz znaczne zmniejszenie nakładu żywej siły roboczej na jednostkę produkcyjną.

Etap trzeci związany jest ze stosowaniem urządzeń autonomicznych, internetu, przy pełnej automatyzacji procesów produkcyjnych oraz korzystania z urządzeń satelitarnych i sztucznej inteligencji.

Znaczenie mechanizacji rolnictwa

Mechanizacja rolnictwa oparta na mechanicznej energii napędowej pozwoliła przyspieszyć i wprowadzić wiele nowych zabiegów agrotechnicznych, a przy tym lepiej i terminowo wykonywać pracę. Spowodowała zmniejszenie nakładu pracy żywej oraz zmniejszenie wysiłku fizycznego pracowników rolnictwa. W efekcie nastąpił wzrost ilościowy i jakościowy produkcji rolniczej, przy jednoczesnym obniżenie kosztów produkcji, zmniejszenie nakładu pracy i podniesienie wydajności z jednostki produkcji.

Liczba ciągników w rolnictwie w latach 1960–1969 w Polsce

Według danych rocznika statystycznego GUS liczba ciągników w rolnictwie przedstawiała się następująco (w tys. sztuk)^[3]:

Wyszczególnienie	1960	1965	1966	1967	1968	1969
Gospodarstwa indywidualne	13,3	16,1	16,2	18,2	23,4	35,6
Kółka rolnicze	6,9	45,6	53,9	63,4	70,9	80,1
Spółdzielnie produkcyjne	2,1	3,8	4,4	4,9	5,3	5,7
Państwowe gospodarstwa rolne	28,6	50,3	54,1	57,6	62,3	64,7
Państwowe ośrodki maszynowe	11,8	8,3	7,8	7,5	6,9	6,5
Ogółem	62,7	124,1	136,4	151,6	168,8	192,6

Zasoby siły pociągowej w rolnictwie w latach 1995–2005 w Polsce

Według danych rocznika statystycznego GUS zasoby siły pociągowej w rolnictwie przedstawiały się następująco^[4]:

Rok	Zasoby w tys. jednostek pociągowych			Zasoby w % ogółem		Zasoby na 100 ha użytków rolnych
	Ogółem	Mechaniczna	Żywa	Mechaniczna	Żywa	Ogółem	Mechaniczna	Żywa
1995	9318	8725	593	93,6	6,4	52,0	48,7	3,3
2000	10 050	9578	472	95,3	4,7	56,4	53,8	2,6
2001	10 054	9590	464	95,4	4,6	56,5	53,9	2,6
2002	9876	9656	220	97,8	2,2	58,4	57,1	1,3
2003	9915	9689	226	97,7	2,3	61,3	59,9	1,4
2004	9867	9646	221	97,8	2,2	60,4	59,1	1,3
2005	10 606	10 382	234	97,9	2,1	66,7	65,3	1,4

Przypisy

1. Encyklopedia Ekonomiczno-Rolnicza, Warszawa: PWRiL, 1984. Brak numerów stron w książce
2. Encyklopedia Ekonomiczno-Rolnicza, Warszawa: PWRiL, 1964. Brak numerów stron w książce
3. Rocznik Statystyczny Rolnictwa, Warszawa: GUS, 1971. Brak numerów stron w książce
4. Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2007, Warszawa: GUS, 2007. Brak numerów stron w książce

Kontrola autorytatywna (rolnictwo):

• SUDOC: 027238946
• BNCF: 10869

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3939161
• Britannica: topic/mechanized-farming
• БРЭ: 3990345