Maślak sitarz

Maślak sitarz (Suillus bovinus (L.) Roussel) – gatunek grzybów z rodziny maślakowatych (Suillaceae)^[2].

Maślak sitarz

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	borowikowce
Rodzina	maślakowate
Rodzaj	maślak
Gatunek	maślak sitarz
Nazwa systematyczna
Suillus bovinus (L.) Roussel Roussel, H.F.A., 1806, Flore du Calvados et terrains adjacents, composée suivant la méthode de Jussieu: 34
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]
najmniejszej troski

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Suillus, Suillaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[2].

Po raz pierwszy takson ten opisał w roku 1753 Karol Linneusz, uznając go za borowika szlachetnego Boletus bovinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1806 Henri François Anne de Roussel, przenosząc go do rodzaju Suillus^[2][2].

Synonimy^[3]:

• Agaricus bovinus (L.) Lam. 1783
• Boletus bovinus L. 1753
• Boletus bovinus Pers. 1825
• Boletus bovinus var. viridocaerulescens A. Pearson 1951
• Ixocomus bovinus (L.) Quél. 1888
• Mariaella bovina (L.) Sutara 1987

Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1960 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym ma też inne nazwy: grzyb wolak, sitacz, sitek, sitka, sitnik, sitosz, grzyb sitarz, rzeszotnik^[4], borowik sitarz, sitorz, sitak, sitarek, krowiak^[5].

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 4–12 cm, początkowo półkulisty z lekko pofalowanym brzegiem, później płaski, u starszych owocników staje się powyginany. Skóra kapelusza w młodości pokryta delikatnym, jasnym, filcowatym nalotem, później śluzowata (szczególnie gdy jest mokra) i błyszcząca, gładka, bardzo trudno ją obrać. Kolor kapelusza kremowy, kremowoochrowy, pomarańczowoochrowy, pomarańczowobrązowy, przeważnie z jaśniejszą obwódką na brzegu^[6][7].

Rurki

Dojrzałe o długości 4–10 mm. Przyrośnięte do trzonu, a nawet zbiegające po nim. u młodych owocników szarożółtawe, później żółte, szaroochrowe, w końcu brązowawe. Od miąższu kapelusza oddzielają się trudno^[6][7]. Pory rurek bardzo duże i przypominają swoim wyglądem oczka sita. Stąd też pochodzi nazwa gatunkowa^[8]. Uciśnięte brązowieją^[6].

Trzon

Wysokości 2–10 cm i szerokości 0,8–2 cm. Cylindryczny, pełny, włóknisty, bez pierścienia. Koloru kapelusza lub nieznacznie jaśniejszy, niekiedy u podstawy czerwonobrązowy^[9]. Grzybnia u podstawy trzonu w kolorze od białawego do fioletoworóżowego^[6][7].

Miąższ

Elastyczny, gumowaty, barwy kremowej, ochrowopomarańczowej do brązowawej, w trzonie czasami różowy lub czerwonawy, przecięty nie zmienia koloru, ale robi się zazwyczaj różowoczerwonawy po wysuszeniu. Zapach delikatny, przyjemny, lekko owocowy. Smak lekko kwaskowaty^[6][7].

Wysyp zarodników

Żółtooliwkowy^[10]. Zarodniki o wymiarach 6,5–11 × 3–4 µm, wrzecionowato – elipsoidalne, o gładkiej powierzchni^[6].

Gatunki podobne”

• maślak ziarnisty (Suillus variegatus). Ma jednak drobniejsze pory, a górna część jego trzonu jest punktowano nakrapiana^[9]
• maślak błotny (Suillus flavidus). Jest bardzo rzadki. Posiada na trzonie pierścień, a na kapeluszu grube i wrośnięte włókienka^[11]
• lejkoporek olszowy (Gyrodon lividus). Jego cienkie rurki daleko zbiegają na trzon i są silnie zrośnięte z miąższem kapelusza^[11]

• 
  Młode owocniki
• 
• 
  Hymenofor bardzo młodego owocnika
• 
  Hymenofor starszego owocnika
• 

Występowanie i siedlisko

Na półkuli północnej jest szeroko rozprzestrzeniony, na półkuli południowej występuje tylko w Nowej Zelandii^[12]. W Polsce jest gatunkiem pospolitym, najczęściej występującym wśród wszystkich maślaków^[11]

Występuje na suchych, piaszczystych glebach towarzyszącym sośnie zwyczajnej, z którą współżyje w mikoryzie. Owocniki pojawiają się od lipca do października^[8]. Często rośnie wśród wrzosów^[11].

Znaczenie

Grzyb jadalny o średniej wartości smakowej i odżywczej. Smakowo gorszy niż inne gatunki maślaków. Nadaje się do suszenia i marynowania z innymi, smaczniejszymi grzybami. Często bywa też silnie zaczerwiony^[8]. Po ugotowaniu zmienia kolor na czerwonofioletowy, co niektórych odstrasza od jego spożywania^[11].