Locustella

Locustella – rodzaj ptaków z rodziny świerszczaków (Locustellidae).

Locustella
Kaup, 1829[1]
Przedstawiciel rodzaju – świerszczak zwyczajny (L. naevia)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	świerszczaki
Rodzaj	Locustella
Typ nomenklatoryczny
Sylvia locustella Latham, 1790 (= Motacilla naevia Boddaert, 1783)
Synonimy Salicaria[uwaga 1] Forster, 1827[3] Potamodus Kaup, 1829[4] Pottamodus Kaup, 1829[5] Dilara[uwaga 2] Brookes, 1830[6] Pseudoluscinia Bonaparte, 1838[7] Lusciniopsis Bonaparte, 1841[8] Psithyroedus Gloger, 1841[9] Philomelopsis[uwaga 3] C.L. Brehm, 1857[10] Parnopia Blasius, 1862[11] Aedonops C.L. Brehm, 1863[12] Aedonopsis Rey, 1872[13] Luscinioides Rey, 1872[14] Acridiornis Severtzov, 1873[15] Androphilus Sharpe, 1888[16]
Gatunki
23 gatunki – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Afryce i na należących do Indonezji wyspach Australazji^[17][18].

Morfologia

Długość ciała 12–18 cm; masa ciała 9–32 g^[17].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1829 roku niemiecki paleontolog i przyrodnik Johann Jakob Kaup w publikacji własnego autorstwa poświęconej historii naturalnej europejskiej fauny^[1]. Gatunkiem typowym jest (absolutna tautonimia) świerszczak zwyczajny (L. naevia). Wcześniejsza nazwa – Salicaria – ukuta w 1827 roku przez brytyjskiego przyrodnika Thomasa Forstera, mimo że ma pierwszeństwo, nie była używana przez społeczność zoologiczną przez ponad 100 lat i dlatego stanowi nomen oblitum^[2].

Etymologia

• Salicaria: łac. salictarius lub salicarius ‘wierzbowy’, od salix, salicis ‘wierzba’^[19]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Sylvia fluviatilis J. Wolf, 1810^[20].
• Locustella: nowołac. locustella ‘mały konik polny’, od zdrobnienia łac. locusta ‘konik polny’ (por. epitet gatunkowy Sylvia locustella Latham 1790); aluzja do warkoczącego, piskliwego, podobnego do owadziego śpiewu wykonywanego przez świerszczaka zwyczajnego^[21].
• Potamodus (Pottamodus): gr. ποταμος potamos ‘rzeka’; ωδος ōdos ‘śpiewak’, od ωδη ōdē ‘śpiew, piosenka’ (por. αδω adō ‘śpiewać’)^[22]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Sylvia locustella Latham 1790 (= Motacilla naevia Boddaert, 1783)^[23].
• Dilara: autor nie wyjaśnił etymologii; gr. δι- di- ‘podwójny’; λαρος laros ‘miły, łagodny’ (por. gr. διλαξ dilax, διλαρια dilaria ‘słowo o nieznanym znaczeniu’ wymienione przez Hezychiusza)^[24].
• Pseudoluscinia: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; łac. luscinia ‘słowik’^[25]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Pseudoluscinia savii Bonaparte, 1838 (= Sylvia Luscinioides Savi, 1824).
• Lusciniopsis (Luscinioides (gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’)): łac. luscinia ‘słowik, świetna piosenkarka’, od cluere ‘być sławnym, głośnym’; canere ‘śpiewać’; gr. οψις opsis ‘wygląd’^[26]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Pseudoluscinia savii Bonaparte, 1838 (= Sylvia Luscinioides Savi, 1824).
• Psithyroedus: gr. ψιθυρ psithur, ψιθυρος psithuros ‘szeptanie’, od ψιθυριζω psithurizō ‘szeptać’; αηδων aēdōn, αηδονος aēdonos ‘śpiewaczka, słowik’, od αειδω aeidō ‘śpiewać’^[27]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Sylvia locustella Latham 1790 (= Motacilla naevia Boddaert, 1783)^[28].
• Philomelopsis: rodzaj Philomela Blyth, 1833; gr. οψις opsis ‘wygląd’^[29].
• Parnopia: w mitologii greckiej Parnopios (Pan Szarańczy) było nazwiskiem nadanym Apollowi w Beocji, po tym gdy odpędził szarańczę, od παρνοψ parnopy, παρνοπος parnopos ‘szarańcza’^[30]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Sylvia locustella Latham 1790 (= Motacilla naevia Boddaert, 1783)^[31].
• Aedonops: gr. αηδων aēdōn, αηδονος aēdonos ‘słowik, śpiewaczka’, od αειδω aeidō ‘śpiewać’; ωψ ōps, ωπος ōpos ‘twarz, wygląd’^[32]. Gatunek typowy: Sylvia fluviatilis Wolf, 1810.
• Aedonopsis: gr. αηδων aēdōn, αηδονος aēdonos „słowik, śpiewaczka”, od αειδω aeidō „śpiewać”; οψις opsis „wygląd”^[32]; według Richmond Card Index nazwa ta jest korektą Aedonops^[33]. Gatunek typowy: Sylvia fluviatilis Wolf, 1810.
• Acridiornis: gr. ακριδιον akridion‘„mały konik polny’, od zdrobnienia ακρις akris, ακριδος akridos ‘konik polny’; ορνις ornis, ορνιθος ornithos ‘ptak’^[34]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Motacilla naevia Boddaert, 1783.
• Androphilus: gr. ανηρ anēr, ανδρος andros ‘człowiek’; φιλος philos ‘miłośnik’^[35]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Androphilus accentor Sharpe, 1888.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[36]:

• Locustella lanceolata (Temminck, 1840) – świerszczak nakrapiany
• Locustella alfredi (Hartlaub, 1890) – świerszczak bambusowy
• Locustella luscinioides (Savi, 1824) – brzęczka
• Locustella fluviatilis (J. Wolf, 1810) – strumieniówka
• Locustella luteoventris (Hodgson, 1845) – świerszczak płowy
• Locustella tacsanowskia Swinhoe, 1871 – świerszczak chiński
• Locustella major (W.E. Brooks, 1871) – świerszczak długodzioby
• Locustella naevia (Boddaert, 1783) – świerszczak zwyczajny
• Locustella castanea (Büttikofer, 1893) – świerszczak kasztanowaty
• Locustella musculus (Stresemann, 1914) – świerszczak myszaty
• Locustella portenta Rheindt, Prawiradilaga, Ashari, Suparno & Gwee, 2020 – świerszczak szarawy
• Locustella disturbans (E. Hartert, 1900) – świerszczak brązowy
• Locustella caudata (Ogilvie-Grant, 1895) – świerszczak długosterny
• Locustella accentor (Sharpe, 1888) – świerszczak rdzawy
• Locustella davidi (La Touche, 1923) – świerszczak bajkalski
• Locustella kashmirensis (Sushkin, 1925) – świerszczak himalajski
• Locustella thoracica (Blyth, 1845) – świerszczak łuskogardły
• Locustella alishanensis (Rasmussen, Round, Dickinson & Rozendaal, 2000) – świerszczak tajwański
• Locustella seebohmi (Ogilvie-Grant, 1895) – świerszczak rdzawoboczny
• Locustella montis (E. Hartert, 1896) – świerszczak jawajski
• Locustella chengi Alström, Xia, Rasmussen, Olsson, Dai, Zhao, Leader, Carey, Dong, Cai, Holt, Le Manh, Song, Liu, Zhang & Lei, 2015 – świerszczak syczuański
• Locustella mandelli (W.E. Brooks, 1875) – świerszczak zmienny
• Locustella idonea (Riley, 1940) – świerszczak wietnamski

Uwagi

1. Nomen oblitum^[2].
2. Nowa nazwa dla Locustella Kaup, 1829 ze względu na puryzm.
3. Nowa nazwa dla Lusciniopsis Bonaparte, 1854 ze względu na puryzm.

Przypisy

1. Kaup 1829 ↓, s. 115.
2. G.E. Watson, M.A. Traylor Jr. & E. Mayr: Family Sylviidae, Old World Warblers. W: E. Mayr & G.W. Cottrell (redaktorzy): Check-list of birds of the world. A Continuation of the Work of James L. Peters. Cz. 11: Sylviidae, Muscicapidae (sensu stricto), Maluridae, Acanthizidae, Monarchidae, Eopsaltriidae. Cambridge, Massachusetts: Museum of ComparativE Zoology, 1986, s. 50. (ang.).
3. T.I.M. Forster: The pocket encyclopaedia of natural phenomena; for the use of mariners, shepherds, gardeners, husbandmen, and others; being a compendium of prognostications of the weather, signs of the seasons, periods of plants, and other phenomena in natural history and philosophy. London: J. Nichols and son, 1827, s. 412. (ang.).
4. Kaup 1829 ↓, s. 123.
5. Kaup 1829 ↓, s. 191.
6. J. Brookes: Museum Brookesianum: a descriptive and historical catalogue of the remainder of the anatomical & zootomical museum. (London): Printed by Richard Taylor, 1830, s. 95. (ang.).
7. Ch.-L. Bonaparte: A geographical and comparative list of the birds of Europe and North America. London: J. Van Voorst, 1838, s. 12. (ang.).
8. Ch.-L. Bonaparte: Iconografia della fauna italica: per le quattro classi degli animali vertebrati. T. 1: Mammiferi e uccelli. Roma: Tip. Salviucci, 1832–1841, s. (7). (wł.).
9. C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Cz. 1. Breslau: A. Schulz, 1841, s. 298. (niem.).
10. C.L. Brehm. Uebersicht der eüropaischen Vögel in Bezug auf ihr Herbst- und Frühlingskleid. „Journal für Ornithologie”. 5, s. 351, 1857. (niem.).
11. J.H. Blasius: A List of the Birds of Europe. Norwich; London: Matchett and Stevenson; Trübner and Co., 1862, s. 11. (niem.).
12. C.L. Brehm: Aedonops fluviatilis Brehm. W: F.W.J. Baedeker: Die Eier der europaeischen Vögel nach der Natur gemalt. Leipzig: Iserlohn: Hrsg. und verlegt von J. Baedeker, 1855, s. ryc. 19 i tekst. (niem.).
13. Rey 1872 ↓, s. 164.
14. Rey 1872 ↓, s. 208.
15. N. Severtzov. „Izvestiia Imp. Obshchestva Liubitelei Estest. Antrop. Etnogr., Moscow”. 8 (2), s. 66, 1873. (ros.).
16. R.B. Sharpe. Further Descriptions of new Species of Birds discovered by Mr. John Whitehead on the Mountain of Kina Balu, Northern Borneo. „Ibis”. Fifth Series. 6, s. 390, 1888. (ang.).
17. D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Grassbirds and Allies (Locustellidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2024, DOI: 10.2173/bow.locust5.01 [dostęp 2024-02-24] (ang.), Locustella.
18. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grassbirds, Donacobius, Malagasy warblers, cisticolas, allies. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-06-18]. (ang.).
19. The Key to Scientific Names ↓, Salicaria [dostęp 2020-01-29].
20. Ch.W. Richmond. Generic names applied to birds during the years 1916 to 1922, inclusive, with additions to Waterhouse’s “Index Generum Avium”. „Proceedings of the United States National Museum”. 70 (2664), s. 32, 1927. (ang.).
21. The Key to Scientific Names ↓, Locustella [dostęp 2020-01-29].
22. The Key to Scientific Names ↓, Potamodus [dostęp 2020-01-29].
23. G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. Wyd. 2. London: R. and J.E. Taylor, 1841, s. 6. (ang.).
24. The Key to Scientific Names ↓, Dilara [dostęp 2020-01-29].
25. The Key to Scientific Names ↓, Pseudoluscinia [dostęp 2020-01-29].
26. The Key to Scientific Names ↓, Lusciniopsis [dostęp 2020-01-29].
27. The Key to Scientific Names ↓, Psithyroedus [dostęp 2020-01-29].
28. G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 33. (ang.).
29. The Key to Scientific Names ↓, Philomelopsis [dostęp 2020-01-29].
30. The Key to Scientific Names ↓, Parnopia [dostęp 2020-01-29].
31. H. Seebohm: Catalogue of Passeriformes, or perching Birds in the collection of the British Museum. Cz. 5: Cichlomorphæ: Part II. Containing the family Turdidæ (Warblers and Thrushes). Printed by order of the Trustees: London, 1881, s. 108, seria: Catalogue of the Birds in the British Museum. (ang.).
32. The Key to Scientific Names ↓, Aedonops [dostęp 2020-01-29].
33. A.P. Peterson: Aedonopsis Rey 1872. [w:] Richmond Index -- Genera (Under development) [on-line]. Zoonomen: Zoological Nomenclature Resource. [dostęp 2018-05-17]. (ang.).
34. The Key to Scientific Names ↓, Acridiornis [dostęp 2020-01-29].
35. The Key to Scientific Names ↓, Androphilus [dostęp 2020-01-29].
36. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Locustellidae Bonaparte, 1854 – świerszczaki - Bush warblers (wersja: 2024-01-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-24].

Bibliografia

• J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 1–203. (niem.).
• E. Rey: Synonomik der europäischen Brutvögel und Gäste: systematisches Verzeichniss nebst Angaben über die geographische Verbreitung der Arten unter besonderer Berücksichtigung der Brutverhältnisse. Halle: G. Schwetschke’scher Verlag, 1872, s. 1–257. (niem.).
• The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Encyklopedie internetowe (takson):

• БРЭ: 3540468
• Catalana: 0085587

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 45510055
• GBIF: 2493547
• identyfikator iNaturalist: 71708
• ITIS: 179848
• NCBI: 68487
• CoL: 5G59