Lista książąt Liechtensteinu

Lista książąt Liechtensteinu – lista wszystkich członków rodziny Liechtensteinów, posiadających dziedziczny tytuł książęcy, a od 1719 pełniących również funkcję władców Liechtensteinu.

Po raz pierwszy tytuł książęcy (niem. Fürst) został nadany Karolowi I przez arcyksięcia Macieja Habsburga w 1608 roku. Od tamtej pory tytuł nosiło piętnastu członków rodu. Księstwo Liechtensteinu jako suwerenny twór państwowy pod zwierzchnictwem Liechtensteinów powstało w 1719 roku, kiedy połączone dobra Schellenberg i Vaduz zakupione kilka lat wcześniej przez Jana Adama I, zostały wyniesione do rangi księstwa przez cesarza Karola VI Habsburga. Dynastia Liechtensteinów panuje nieprzerwanie w państwie od jego utworzenia, a zwierzchnictwo nad nim miało łącznie dwunastu monarchów, którzy są bezpośrednimi potomkami księcia Hartmanna II.

Najkrócej panującym księciem był Antoni Florian (3 lata, 6 miesięcy i 30 dni), zaś najdłużej – Jan II (70 lat, 2 miesiące i 29 dni), który pozostaje również drugim najdłużej panującym samodzielnie władcą w historii Europy po królowej Elżbiecie II. Jako pierwszy Księstwo Liechtensteinu odwiedził Alojzy II w 1848 roku^[1], natomiast pierwszym monarchą na stałe mieszkającym w państwie był Franciszek Józef II, który po przejęciu władzy w 1938 roku zamieszkał wraz z żoną Georginą w zamku Vaduz^[2].

Aktualnie panującym monarchą jest Jan Adam II, a jego następcą jest Alojzy, który od 2004 sprawuje władzę w charakterze koregenta^[3].

Małżonki książąt Liechtensteinu noszą tytuł Księżnej Liechtensteinu (niem. Fürstin von und zu Liechtenstein). Od 1608 roku łącznie dziewiętnaście kobiet nosiło ten tytuł. Jedynym księciem, który nie miał żony był Jan II, a najwięcej małżonek w czasie panowania – cztery, miał Józef Jan. Ostatnią księżną Liechtensteinu była żona Jana Adama II – Marie-Aglaë, zmarła w 2021 roku. Następną księżną najprawdopodobniej zostanie Zofia, żona Alojzego.

Panujący książę nosi tytuły: księcia Liechtensteinu, księcia opawskiego i karniowskiego, hrabiego Rietbergu i suwerena Domu Książęcego. Jego oficjalny tytuł w języku niemieckim brzmi: Fürst von und zu Liechtenstein, Herzog von Troppau und Jägerndorf, Graf zu Rietberg, Regierer des Hauses von und zu Liechtenstein.

Książęta Liechtenstein

Rodowody Liechtensteinów sięgają XII wieku, kiedy żył pierwszy znany przedstawiciel rodu – Hugo von Weikersdorf, jednak do początku XVII wieku członkowie rodu nie nosili tytułów książęcych. Dopiero w 1608 roku arcyksiążę i późniejszy cesarz Maciej Habsburg nadał dziedziczny tytuł Księcia (niem. Fürst) Karolowi Liechtensteinowi, który wspierał go w sporze sukcesyjnym. Dziedziczność tytułu potwierdził 23 czerwca 1620 cesarz Ferdynand II. Wówczas nie istniało jednak Księstwo Liechtensteinu, a jego dzisiejsze ziemie nie były w posiadaniu rodu, zatem Liechtensteinowie byli tylko książętami tytularnymi, bez swojego suwerennego księstwa^[4].

#	Książę		Lata życia		Panowanie		Rodzice	Małżeństwa
			Narodziny	Śmierć	Od	Do
1	Karol I Karl I.		30 lipca 1569	12 lutego 1627 Praga	20 grudnia 1608	12 lutego 1627	Hartmann II Anna Ortenburg	Anna Maria Czernahora und Boskowitz
2	Karol Euzebiusz Karl Eusebius		11 kwietnia 1611	5 lutego 1684 Schwarzkostelec	12 lutego 1627[uwaga 1]	5 kwietnia 1648	Karol I Anna Maria	Joanna Beatrycze Dietrichstein-Nikolsburg
3	Jan Adam I Johann Adam I.		30 listopada 1657 Brno	16 czerwca 1712 Wiedeń	5 kwietnia 1648	16 czerwca 1712	Karol Euzebiusz Joanna Beatrycze	Edmunda Maria Dietrichstein-Nikolsburg
4	Józef Wacław I Josef Wenzel I.		9 sierpnia 1696 Praga	11 lutego 1772 Wiedeń	16 czerwca 1712	12 marca 1718[uwaga 2]	Filip Erazm Krystyna Teresa	Maria Anna Liechtenstein
5	Antoni Florian Anton Florian		28 maja 1656 Wilfersdorf	11 października 1721 Wiedeń	12 marca 1718	23 stycznia 1719[uwaga 3]	Hartmann III Sydonia Elżbieta	Eleonora Barbara Thun und Hohenstein

Książęta Liechtensteinu

18 stycznia 1699 r. trzeci tytularny książę z dynastii Liechtensteinów – Jan Adam I, kupił hrabstwo Schellenberg, a następnie w 22 lutego 1712 r. zakupił również hrabstwo Vaduz. Książę zmarł niespełna pół roku później i po jego śmierci rozpoczął się spór sukcesyjny między najbliższym męskim potomkiem – Antonim Florianem, a jego bratankiem – Józefem Wacławem I, na którego Jan Adam I przepisał cały majątek i tytuły^[5]. Ostatecznie Józef Wacław I zrzekł się władzy na rzecz Antoniego Floriana. Dzięki jego wpływom 23 stycznia 1719 r. cesarz Karol VI połączył majątki Vaduz i Schellenberg, tworząc Księstwo Liechtensteinu i nadając tzw. bezpośrednią cesarską. Stało się ono 343. państwem członkowskim Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Zatem Antoni Florian był de facto pierwszym księciem Liechtensteinu jako suwerennego tworu państwowego^[6][7].

#	Książę		Lata życia		Panowanie		Rodzice	Małżeństwa
			Narodziny	Śmierć	Od	Do
5	Antoni Florian Anton Florian		28 maja 1656 Wilfersdorf	11 października 1721 Wiedeń	23 stycznia 1719[uwaga 3]	11 października 1721	Hartmann III Sydonia Elżbieta	Eleonora Barbara Thun und Hohenstein
6	Józef Jan Josef Johann		27 maja 1690 Wiedeń	16 grudnia 1732 Feldsberg	11 października 1721	16 grudnia 1732	Antoni Florian Eleonora Barbara	Grabriela Liechtenstein Maria Anna Thun und Hohenstein Maria Anna Oettingen-Spielberg Maria Anna Kottulinsky
7	Jan Nepomucen Karol Johann Nepomuk Karl		8 lipca 1724 Wiedeń	22 grudnia 1748 Wischau	16 grudnia 1732[uwaga 4]	22 grudnia 1748	Józef Jan Maria Anna	Maria Józefa Harrach
4	Józef Wacław I Josef Wenzel I.		9 sierpnia 1696 Praga	11 lutego 1772 Wiedeń	22 grudnia 1748	11 lutego 1772	Filip Erazm Krystyna Teresa	Maria Anna Liechtenstein
8	Franciszek Józef I Franz Josef I.		19 listopada 1726 Mediolan	18 sierpnia 1781 Metz	11 lutego 1772	18 sierpnia 1781	Emanuel Maria Anna	Maria Leopoldyna Sternberg
9	Alojzy I Alois I.		14 maja 1759 Wiedeń	24 marca 1805 Wiedeń	18 sierpnia 1781	24 marca 1805	Franciszek Józef I Maria Leopoldyna	Karolina Manderscheidt-Blankenheim
10	Jan I Johann I.		27 czerwca 1760 Wiedeń	20 kwietnia 1836 Wiedeń	24 marca 1805	20 kwietnia 1836	Franciszek Józef I Maria Leopoldyna	Józefa Fürstenberg-Weitra
11	Alojzy II Alois II.		25 maja 1796 Wiedeń	12 listopada 1858 Eisgrub	20 kwietnia 1836	12 listopada 1858	Franciszek Józef I Maria Leopoldyna	Franciszka Wchinitz und Tettau
12	Jan II Johann II.		5 października 1840 Eisgrub	11 lutego 1929 Valtice	12 listopada 1858	11 lutego 1929	Alojzy II Franciszka	brak
13	Franciszek I Franz I.		28 sierpnia 1853 Mödling	25 lipca 1938 Feldsberg	11 lutego 1929	25 lipca 1938[uwaga 5]	Alojzy II Franciszka	Elżbieta Gutmann
14	Franciszek Józef II Franz Josef I.		16 sierpnia 1906 Frauental	13 listopada 1989 Grabs	25 lipca 1938	13 listopada 1989[uwaga 6]	Alojzy Elżbieta Amalia	Georgina Wilczek
15	Jan Adam II Johann Adam II.		14 lutego 1945 Zurych	–	13 listopada 1989	teraz[uwaga 7]	Franciszek Józef II Georgina	Marie-Aglaë Wchinitz und Tettau

Uwagi

1. W latach 1627–1632 z powodu małoletniości Karola Euzebiusza władzę nad majątkiem w charakterze regenta sprawował brat Karola I – Maksymilian I.
2. Abdykował.
3. Utworzenie Księstwa Liechtensteinu.
4. W latach 1732–1745 z powodu małoletniości Jana Nepomucena Karola władzę nad majątkiem w charakterze regenta sprawował jego wuj i późniejszy następca – Józef Wacław I.
5. Od 30 marca 1938 roku władzę w charakterze koregenta sprawował jego następca – Franciszek Józef II.
6. Od 24 marca 1984 roku władzę w charakterze koregenta sprawował jego następca – Jan Adam II.
7. Od 15 sierpnia 2004 roku władzę w charakterze koregenta sprawuje jego następca – Alojzy.

Bibliografia

• Krzysztof Koźbiał: System polityczny Księstwa Liechtensteinu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013, s. 90. ISBN 978-83-233-3523-8. [dostęp 2021-08-30]. (pol.).
• Aneks 3. Panujący książęta Księstwa Liechtensteinu. W: Konstytucja Księstwa Liechtensteinu. Radosław Grabowski (tłum.), Teresa Koperska (red.), Katarzyna Gralak (red.). Warszawa: Biblioteka Sejmowa, 2013, s. 102. ISBN 978-83-7666-209-1. [dostęp 2021-08-30]. (pol.).
• Heinz Dopsch, Arthur Stögmann: Liechtenstein, von – Historisches Lexicon. Historisches Lexicon des Fürstentums Liechtenstein online. [dostęp 2021-08-30]. (niem.).

Przypisy

1. Liechtenstein, Alois II. Josef von – Historisches Lexikon [online], historisches-lexikon.li [dostęp 2023-05-24] (niem.).
2. Liechtenstein, Franz Josef II. von – Historisches Lexikon [online], historisches-lexikon.li [dostęp 2023-05-24] (niem.).
3. Das Fürstenhaus | Das Fürstenhaus von Liechtenstein [online], 29 marca 2021 [dostęp 2023-05-24] (niem.).
4. Liechtenstein, Karl I. von – Historisches Lexikon [online], historisches-lexikon.li [dostęp 2023-05-24] (niem.).
5. Liechtenstein, Johann Adam I. Andreas von – Historisches Lexikon [online], historisches-lexikon.li [dostęp 2022-07-13] (niem.).
6. Liechtenstein, Anton Florian von – Historisches Lexikon [online], historisches-lexikon.li [dostęp 2022-07-13] (niem.).
7. Liechtenstein (Fürstentum) – Historisches Lexikon [online], historisches-lexikon.li [dostęp 2022-07-13] (niem.).