Lilak

Lilak (Syringa L.) – rodzaj roślin z rodziny oliwkowatych. Rodzaj liczy w zależności od ujęcia od 12^[3] do ok. 30 gatunków^[5]. Rośliny te występują w południowej i wschodniej Azji (od Afganistanu po Japonię, głównie w Chinach) oraz w południowo-wschodniej Europie (dwa gatunki – lilak pospolity S. vulgaris i lilak Josiki S. josikaea)^[3]. W naturze rośliny te rosną w zaroślach, często na zboczach gór i urwiskach, zwłaszcza na podłożu wapiennym^[5]. Potocznie lilaki nazywane są „bzami”, jednak jest to określenie błędne, gdyż nazwa ta odnosi się do roślin z rodzaju Sambucus.

Lilak

Lilak pospolity
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	oliwkowate
Rodzaj	lilak
Nazwa systematyczna
Syringa L. Sp. Pl. 9. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny
Syringa vulgaris L.[4]
Synonimy
Busbeckia Hécart Ligustrina Rupr. Lilac Mill. Liliacum Renault[3]
Homonimy
Syringa P. Miller = Philadelphus Linnaeus[3]

Lilak himalajski

Popularne rośliny ozdobne od dawna uprawiane dla efektownych, obfitych kwiatostanów o silnym zapachu. Tylko w przypadku lilaka pospolitego wyhodowano ok. 1,5 tys. odmian, a poza tym uprawiane i krzyżowane są też inne gatunki^[6]. Z gałęzi lilaka po wydrążeniu rdzenia wyrabiano fajki^[6].

Morfologia

Pokrój

Krzewy lub małe drzewa osiągające do 7 m wysokości^[5]. Pędy obłe lub czterokanciaste z pełnym rdzeniem^[7].

Liście

Sezonowe, naprzeciwległe, pojedyncze i całobrzegie^[8], rzadko wcinane i wyjątkowo nieparzystopierzaste u jednego gatunku – S. pinnatifolia^[6], ogonkowe^[7].

Kwiaty

Obupłciowe, zebrane w gęste wiechy, szczytowe lub boczne, czasem silnie rozgałęzione. Kielich drobny, składa się z 4 działek zrośniętych u nasady^[8][5]. Płatki korony są cztery, u nasady są zrośnięte w krótką lub dłuższą, walcowatą rurkę, zakończoną wolnymi, kapturkowatymi łatkami^[8]. Kolor korony zróżnicowany – biały, różowy, fioletowy^[5]. Pręciki są dwa, są schowane lub wystają z rurki korony. Zalążnia jest górna i dwukomorowa, w każdej komorze rozwijają się dwa zalążki^[5][8]. Szyjka słupka jest krótka, nitkowata, z rozwidlonym znamieniem^[5][7].

Owoce

Suche, skórzaste torebki z 2–4 oskrzydlonymi nasionami^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny oliwkowatych (Oleaceae), a w jej obrębie z plemienia Oleeae^[9]. Wraz z rodzajem ligustr Ligustrum tworzy podplemię Ligustrinae Koehne (1893)^[8]. Analizy filogenetyczne oparte na badaniach molekularnych pozwoliły stwierdzić, że rodzaj Ligustrum jest zagnieżdżony w rodzaju Syringa, czyniąc z niego takson parafiletyczny^[10].

Wykaz gatunków^[3][11]

• Syringa ×chinensis Willd. – lilak chiński
• Syringa emodi Wall. ex Royle – lilak himalajski
• Syringa ×hyacinthiflora Rehder – lilak hiacyntowy
• Syringa josikaea J.Jacq. ex Rchb. – lilak Josiki, l. węgierski
• Syringa komarowii C.K.Schneid.
• Syringa oblata Lindl. – lilak wczesny
• Syringa persica L. – lilak perski
• Syringa pinetorum W.W.Sm.
• Syringa pinnatifolia Hemsl.
• Syringa ×prestoniae McKelvey – lilak ottawski
• Syringa pubescens Turcz. – lilak Meyera
• Syringa reticulata (Blume) H.Hara – lilak japoński
• Syringa tomentella Bureau & Franch.
• Syringa villosa Vahl – lilak kosmaty
• Syringa vulgaris L. – lilak pospolity