Latino sine flexione

Latino sine flexione^[1][2], niekiedy latina sine flexione^[3][4] (łac. „łacina bez fleksji”) – sztuczny język opracowany w latach 1903–1904 przez włoskiego matematyka Giuseppego Peana^[2].

Latino sine flexione

Pismo/alfabet	łaciński
Klasyfikacja genetyczna
języki sztuczne
Status oficjalny
język urzędowy	–
Organ regulujący	Academia pro Interlingua
Kody języka
ISO 639-2	art
ISO 639-3	brak
IETF	la-peano
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język ten powstał w oparciu o łacinę – Peano przejął wszystkie wyrazy z klasycznej łaciny oraz każdy wyraz, który istniał przynajmniej w dwóch językach pochodzenia łacińskiego, dzięki czemu nie musiał stosować form opisowych, sprawiających kłopot w łacinie^[1]. Uważa się go za pierwszą w pełni udaną próbę uproszczenia łaciny^[2]. Współcześnie bywa stosowany w niektórych publikacjach międzynarodowych, między innymi przez astronomów, poza tym jednak jest praktycznie nieużywany^[2].

Nazywany był także „interlingua”^[1] lub (dla odróżnienia od interlinguy IALA) „interlingua Peana”^[5].

Przykładowy tekst

Latino es lingua internationale in occidente de Europa ab tempore de imperio romano, per toto medio aevo, et in scientia usque ultimo seculo. Seculo vigesimo es primo que non habe lingua commune. Hodie quasi omne auctore scribe in proprio lingua nationale, id es in plure lingua neo-latino, in plure germanico, in plure slavo, in nipponico et alio. Tale multitudine de linguas in labores de interesse commune ad toto humanitate constitute magno obstaculo ad progressu.

Tłumaczenie:
Łacina jest językiem międzynarodowym na zachodzie Europy od czasów imperium rzymskiego, przez całe średniowiecze, a w nauce aż do ostatniego [= ubiegłego] wieku. Wiek dwudziesty jest pierwszym, który nie ma wspólnego języka. Dziś prawie wszyscy autorzy piszą we własnych językach narodowych, to jest w wielu językach neołacińskich [= romańskich], wielu germańskich, wielu słowiańskich, japońskim i innych. Taka mnogość języków w pracach o powszechnym znaczeniu dla całej ludzkości stanowi dużą przeszkodę dla postępu.

Gramatyka[6]

Czasownik

Czasowniki w formie osobowej tworzy się poprzez usunięcie końcówek fleksyjnych z rdzenia, na przykład amare (kochać), ama (kocha), dare (dać), da (daje), habere (mieć), habe (ma). Odmiana czasownika nie istnieje, używa się rdzenia we wszystkich osobach na przykład rosa habe odore (róża ma zapach).

Imiesłów bierny tworzy się przez dodanie końcówki -to: amato (kochany), dato (dany), habeto (posiadany). Uwaga na możliwe nieregularności: scribe (pisze), scripto (napisany); lege (czyta), lecto (przeczytany).

Imiesłów czynny tworzy się przez dodanie końcówki -nte: amante (kochający), dante (dający), habente (posiadający).

Przeczenie czasownika tworzy się przez słowo non na przykład homo non lege libros (człowiek nie czyta książek).

Łącznik (kopula)

Czasownik być w znaczeniu X jest Y posiada formę es w liczbie pojedyńczej oraz sunt w liczbie mnogiej.

Czasowniki modalne

vol (chce), debe (musi), używa się także zwrotu necesse es (trzeba/potrzebne jest).

Rzeczownik

Rzeczownik tworzy się przez wyizolowanie rdzenia i usunięcie końcówek zawierających -s lub wielosamogłoskowych na przykład -ae. Przykładowo horae = hora (godzina), canis = cane (pies).

Liczba mnoga

Tworzy się ją przez dodanie końcóki -s do rdzenia rzeczownika, na przykład leo (lew), leos (lwy).

Dopełniacz

Tworzy się za pomocą słowa de na przykład patre (ojciec), de patre (ojca), matre (matka), de matre (matki).

Celownik

Tworzy się za pomocą słowa ad na przykład patre (ojciec), ad patre (ojcu), matre (matka), ad matre (matce).

Przymiotnik

Jeżeli rdzeń kończy się na -e forma pozostaje niezmieniona, jeżeli przymiotnik kończy się na -um upraszcza się ją do końcówki -o na przykład novum = novo.

Przymiotnik umieszcza się po rzeczowniku, na przykład lingua locale (język lokalny), scientias sociale (nauki społeczne), periodo historico (okres historyczny), bello civile americano (amerykańska wojna domowa).

Zaimki

Osobowe

Liczba	Pojedyńcza	Mnoga
1 osoba	me (ja)	nos (my)
2 osoba	te (ty)	vos (wy)
3 osoba	illo (on) illa (ona) id (to)	illos (oni) illas (one) isto (te)

Zaimek zwrotny

Zwrotność czasownika określa się przez słowo se na przykład omni animale ama se (każde zwierzę kocha siebie).

Zaimki dzierżawcze

meo (mój), tuo (twój), nostro (nasz), vustro/vostro (wasz), suo (swój).

Pozostałe zaimki

hoc (ten), un/uno (jakiś), ullo (jakikolwiek), omni (każdy), aliquo (ktokolwiek), nullo (nic), nemo (nikt).

Czas

Czas przeszły określa się za pomocą słowa posiłkowego e na przykład: Nos e habe tres animales (Mieliśmy trzy zwierzęta).

Czas przyszły określa się za pomocą słowa posiłkowego i na przykład: Vos i computa numero (Obliczymy liczbę).

Przyimki

ab (od), ad (do), cum (z kimś/czymś), sine (bez), ex (z kogoś/czegoś), per (przez), pro (dla), contra (przeciw), inter (między), ante (przed), post (po), in (w/na), sub (pod), super (ponad), extra (na zewnątrz), intra (wewnątrz), circa (około), versus (naprzeciw).

Logika

et (i), aut (lub), sed (ale), non (nie), sic (tak).

Zdania złożone

ergo (więc), si (jeśli), quando (kiedy), que (co/jaki), qui (kto/który), ut (tak jak), quod (że), quare (czemu), quo (gdzie).

Zobacz też

• esperanto
• ido
• interlingua
• wolapik