La belle dame sans merci (Keats)

La belle dame sans merci – ballada angielskiego poety romantycznego Johna Keatsa, napisana w 1819 roku^[1], będąca jednym z jego najważniejszych utworów i zarazem zapewne najpopularniejszym przykładem tego gatunku w poezji angielskiej drugiej fazy romantyzmu.

La Belle Dame sans Merci (1901), Henry Meynell Rheam.

Charakterystyka ogólna

Utwór składa się z dwunastu strof i jest zbudowany na zasadzie pierścienia. Ostatnia strofa w niemal dosłownym brzmieniu powtarza strofę pierwszą.

O what can ail thee, knight-at-arms,

Alone and palely loitering?

The sedge has wither’d from the lake,

And no birds sing.

Forma

Wiersz jest napisany zwrotką typową dla angielskiej twórczości balladowej^[2], czyli kwartyną (strofą czterowersową) z rymowaniem niezupełnym xaxa. Trzy pierwsze wersy są jambiczne czterostopowe, a ostatni wers jest również jambiczny, ale dwustopowy.

I saw pale kings and princes too,

Pale warriors, death-pale were they all;

They cried—“La Belle Dame sans Merci

Hath thee in thrall!”

Taka budowa wersyfikacyjna jest charakterystyczna dla angielskich ballad. W podobny sposób zbudowane są Rymy o starym marynarzu Samuela Taylora Coleridge’a, z których pochodzi poniższa zwrotka.

The Bridegroom's doors are opened wide,

And I am next of kin;

The guests are met, the feast is set:

May'st hear the merry din.

Treść

Francuski tytuł utworu oznacza "piękna pani bez litości". Wiersz odwołuje się do starego wątku o urodziwej kobiecie-nimfie, która omamia mężczyzn i prowadzi ich do zguby. Kontakt z taką istotą nieodwracalnie odbiera wolność i skazuje na tułaczkę.

And this is why I sojourn here,

Alone and palely loitering,

Though the sedge is wither’d from the lake,

And no birds sing.

Podobny motyw występuje w Świteziance Adama Mickiewicza.

Przekłady

La belle dame sans merci jest utworem wysoko cenionym i dlatego wielu tłumaczy próbowało się z nim zmierzyć. W Polsce przekładali ją między innymi Jerzy Pietrkiewicz^[3], Jerzy S. Sito^[4], Robert Stiller^[5], Stanisław Barańczak^[6] i Agnieszka Fulińska^[7].

Przypisy

1. Juliusz Żuławski, Słowo wstępne, [w;] John Keats, Poezje wybrane. Wybrał, opracował i wstępem opatrzył Juliusz Żuławski, Warszawa 1962, s. 7.
2. Porównaj Przemysław Mroczkowski, Historia literatury angielskiej. Zarys, Wrocław 1981, s. 367.
3. Zobacz: Jerzy Pietrkiewicz, Antologia liryki angielskiej 1300–1950, Warszawa 1997, s. 179-183.
4. John Keats, Poezje wybrane, o.c., s. 99-100.
5. Wiersze o miłości. Antologia kontrowersyjna w opracowaniu Roberta Stillera także z piosenkami, Katowice 2011, s. 371-372.
6. Od Chaucera do Larkina: 400 nieśmiertelnych wierszy, 125 poetów anglojęzycznych z 8 stuleci. Antologia w wyborze, przekładzie i opracowaniu Stanisława Barańczaka, Kraków 1993, s. 308.
7. Literatura na Świecie, nr 9-10/2012, s. 145-146

Kontrola autorytatywna (dzieło literackie):

• VIAF: 213150781
• GND: 7555184-6
• BnF: 146473332
• SUDOC: 089065018

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/La-Belle-Dame-sans-merci-by-Keats