Lądowa Obrona Wybrzeża

Lądowa Obrona Wybrzeża (LOW) – jednostka Wojska Polskiego w sile jednej brygady piechoty^[1][2][3].

Lądowa Obrona Wybrzeża

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1939
Rozformowanie	1939
Dowódcy
Pierwszy	płk piech. Stanisław Dąbek
Działania zbrojne
kampania wrześniowa obrona wybrzeża morskiego
Organizacja
Dyslokacja	Kępa Oksywska (Obszar Nadmorski)
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	Dowództwo Floty

Historia Lądowej Obrony Wybrzeża

Lądowa Obrona Wybrzeża nie występowała w organizacji pokojowej Wojska Polskiego. Jej powstanie przewidywał plan mobilizacyjny „W”. Zgodnie z planem jednostki mobilizowane zostały zaliczone do grupy „zielonej”. Dowództwo Lądowej Obrony Wybrzeża mobilizowało się w oparciu o Dowództwo Morskiej Brygady Obrony Narodowej. Dowódcy LOW miały podlegać:

• baon morski nr 1 z plutonem przeciwpancernym typu I mobilizowany w Wejherowie przez 1 Morski batalion strzelców,
• 2 morski baon strzelców z plutonem przeciwpancernym typu I mobilizowany w Gdyni przez 2 Morski batalion strzelców,
• 3 morski baon strzelców mobilizowany w Gdyni według organizacji baonu typ specjalny, zawiązkiem był batalion ON „Gdynia I”,
• 4 morski baon strzelców mobilizowany w Kartuzach według organizacji baonu typ specjalny, zawiązkiem był batalion ON „Kartuzy”,
• kompania zapasowa morskich baonów strzelców mobilizowana w Gdyni przez 2 Morski batalion strzelców,
• pluton artylerii pozycyjnej typ I nr 111 mobilizowany w Gdyni przez 2 Morski batalion strzelców,
• oraz pozostające na etatach pokojowych: batalion ON „Gdynia II” i Kaszubski Batalion ON^[4].

Zadaniem Lądowej Obrony Wybrzeża była osłona mobilizacji oraz obrona Oksywia, Gdyni, Helu i Westerplatte. Lądowa Obrona Wybrzeża pułkownika Dąbka miała siłę 15.000 żołnierzy, dysponowała ok. 50 lekkimi (37 – 105 mm) działami i jej terenem działań były Gdynia i Oksywie.

Dowódcy Lądowej Obrony Wybrzeża podlegały wszystkie jednostki lądowe znajdujące się w rejonie Gdyni, mające walczyć o utrzymanie tego portu. Główne siły stanowiły Oddział Wydzielony „Wejherowo” na zachód od Wejherowa, składający się z 1 Morskiego pułku strzelców i batalionu Obrony Narodowej „Puck”, Oddział Wydzielony „Redłowo” na południe od Gdyni, złożony z 2 Morskiego pułku strzelców i 1 batalionu rezerwowego oraz Oddział Wydzielony „Kartuzy” w rejonie Kartuz, składający się z batalionu ON „Kartuzy” i batalionu ON „Gdynia II”. W okolicach Koleczkowa walczyć miał batalion ON „Gdynia I”. Pozostałe jednostki miały bronić bezpośrednio Gdyni i Kępy Oksywskiej.

Obronę przeciwlotniczą Gdyni stanowił 1 morski dywizjon artylerii przeciwlotniczej z ośmioma stałymi armatami przeciwlotniczymi kalibru 75 mm wz. 22/24 i dwoma plutonami reflektorów przeciwlotniczych z morskiej kompanii reflektorów przeciwlotniczych. Lądowa Obrona Wybrzeża posiadała łącznie czterdzieści dział różnego typu, trzydzieści cztery moździerze i granatniki, sto dziewięćdziesiąt dwa ciężkie i dwieście sześćdziesiąt sześć ręcznych karabinów maszynowych. Podlegały jej także komisariaty Straży Granicznej. Łącznie wszystkich żołnierzy na lądzie było około 17 tys.

Lądowa Obrona Wybrzeża w kampanii wrześniowej

LOW wzięła na siebie główny ciężar walk, ona też poniosła największe straty, nie tylko w liczbach bezwzględnych, ale i proporcjonalnie do stanu walczących. Stanowiła ona 75% żywych sił całości obrony Wybrzeża, a jej straty w zabitych i rannych wynoszą 95% wszystkich strat tej całości.

Według obliczeń, straty Lądowej Obrony Wybrzeża ocenia się na nieco ponad 2000 zabitych i nieco ponad 3000 rannych.

Organizacja wojenna Lądowej Obrony Wybrzeża

• Dowództwo Lądowej Obrony Wybrzeża
• 1 Morski pułk strzelców
• 2 Morski pułk strzelców
• Morska Brygada Obrony Narodowej
• 1 batalion Straży Granicznej
• 1 batalion rezerwowy
• 2 batalion rezerwowy
• Morski Dywizjon Żandarmerii (bez 1. plutonu)
• Policja Państwowa
• Morski dywizjon artylerii lekkiej
• bateria „Canet” na Oksywiu (2 × 100 mm)
• 111 pluton artylerii pozycyjnej (2 × 76,2 mm)
• pluton artylerii na lorach (w Kartuzach) (działa kolejowe, 2 × 75 mm)
• 1 Morski dywizjon artylerii przeciwlotniczej
• batalion saperów
• 1 Morska kompania łączności
• Morska kompania reflektorów
• Pluton Łącznikowy Dowództwa Lądowej Obrony Wybrzeża

Po mobilizacji stan jednostek i pododdziałów podlegających pod dowództwo LOWyb uległ zmianie – doszły także jednostki zorganizowane „ponad stan", m.in.:

• improwizowany pociąg pancerny Smok Kaszubski
• kompanie ochotnicze (wraz z oddziałami kosynierów gdyńskich)
• Krakusi Gdyński Szwadron Kawalerii – por. Mieczysław Budek
• Ochotnicza Kompania Harcerzy
• jednostki paramilitarne

Obsada personalna Dowództwa Lądowej Obrony Wybrzeża

• dowódca – płk piech. Stanisław Dąbek † 19 września 1939
• szef sztabu – ppłk dypl. piech. Marian Sołodkowski (do 8/9 września 1939, następnie do 12 września dowódca odcinka Rumia-Zagórze, od 13 września odcinka Obłuże-Oksywie)^[5]
• szef sztabu – mjr dypl. art. Józef Szerwiński (od 9 września 1939)
• oficer operacyjny – kpt. dypl. art. Wacław Tym
• oficer informacyjny – kpt. piech. Stanisław Spyrłak
• oficer organizacyjny – mjr piech. Adolf Dzierżyński^[a]
• kwatermistrz – kpt. int. z wsw Józef Franciszek Scholz (Szolc-Nartowski)^[b]
• szef łączności – mjr łącz. Teodor Spychalski
• oficer sztabu – kpt. sap. Zbigniew Ratajski

Uwagi

1. Adolf Dzierżyński (ur. 31 maja 1894) na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 100. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W marcu 1939 był komendantem 2 Obwodu PW w Sandomierzu przy 2 pp Leg. Był odznaczony VM, KNzM i ZKZ^[6].
2. Józef Franciszek Scholz (ur. 25 grudnia 1900) na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 9. lokatą w korpusie oficerów intendentów, grupa intendentów z wyższymi studiami wojskowymi. W marcu 1939 był komisarzem Dywizjonu Okrętów Podwodnych. Był odznaczony SKZ^[7].

Przypisy

1. Porwit 1983 ↓, s. 330. Z uwagi na charakter prowadzonych przez Lądową Obronę Wybrzeża działań operacyjnych autor traktował ją jako grupę operacyjną.
2. Zastępca szefa Sztabu Naczelnego Wodza, pułkownik dyplomowany Józef Jaklicz w sprawozdaniu z 20 grudnia 1939 roku opisując Ordre de Bataille mobilizacyjne sił polskich z marca 1939 roku wymienił Brygadę Morską, jako samodzielną brygadę piechoty w składzie 6 batalionów bez artylerii, a następnie opisując OdeB operacyjne sił polskich z tego samego miesiąca wymienił brygadę piechoty morską, podporządkowaną dowódcy Floty. Pułkownik Jaklicz przedstawiając ewolucję OdeB operacyjnego od marca do sierpnia 1939 roku podał, że brygada morska (garnizon Gdyni) zwiększyła liczbę swych batalionów z 6 do 10. Autor sprawozdania podał ponadto, że Obszar Nadmorski wchodził w skład Armii „Pomorze”. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.3a, s. 9, 18, 22.
3. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 717. W tabeli mobilizacyjnej 21-M.W.-8 użyto nazwy „dowództwo Lądowej Obrony Wybrzeża Morskiego”.
4. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 716-717.
5. Kwatera Obrońców Ojczyzny na Cmentarzu Witomińskim, Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Gdyni.
6. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 30, 670.
7. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 335, 905.

Bibliografia

• Kazimierz Pindel: Obrona Narodowa 1937–1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06301-X.
• Marian Porwit: Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku. Plany i bitwy graniczne. T. I. Warszawa: Wydawnictwo „Czytelnik”, 1983. ISBN 83-07-00645-7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Wacław Tym, Andrzej Rzepniewski: Kępa Oksywska 1939. Relacje uczestników walk lądowych. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-7210-3.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Stowarzyszenia "Grupa Rekonstrukcji Historycznej Lądowej Obrona Wybrzeża"