Krzywda (gmina)

Krzywda – gmina wiejska w województwie lubelskim, w powiecie łukowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie siedleckim. Siedziba gminy to Krzywda. Według danych z 1 stycznia 2016 gminę zamieszkiwało 10 710 osób. Gmina stanowi 11,55% powierzchni powiatu. Gmina Krzywda położona jest w północno-zachodniej części województwa lubelskiego, jest jedną z jedenastu gmin powiatu łukowskiego.

Krzywda

gmina wiejska
Urząd gminy
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	łukowski
TERC	0611042
Siedziba	Krzywda
Wójt	Wojciech Czerniec (2024)
Powierzchnia	161,05 km²
Populacja (31.12.2017) • liczba ludności	10 520[1][2]
• gęstość	65,0 os./km²
Nr kierunkowy	25
Kod pocztowy	21-470
Tablice rejestracyjne	LLU
Adres urzędu: ul. Żelechowska 24 b 21-470 Krzywda
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 25[3][2] Liczba miejscowości 26[2]
Położenie na mapie województwa
51°47′40″N 22°12′07″E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Ukształtowanie powierzchni

Według podziału fizycznogeograficzego Polski gmina położona jest w dwóch mezoregionach Niziny Południowopodlaskiej. Część środkowa i południowo-zachodnia leży na Wysoczyźnie Żelechowskiej, natomiast część północno-wschodnia z doliną Małej Bystrzycy znajduje się na Równinie Łukowskiej^[4]. Rzeźba terenu gminy jest słabo urozmaicona, o wysokościach bezwzględnych wahających się od około 180 do 160 m n.p.m.

Użytkowanie ziemi

Polna droga w okolicach Drożdżaka

Według danych z roku 2015 gmina Krzywda ma obszar 161 km², w tym:

• użytki rolne: 72%
• użytki leśne: 21%

Demografia

Dane z 2014 r.^[5]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	10 710	100	5309	49,6	5401	50,4
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	67		33,2		33,8

• Piramida wieku mieszkańców gminy Krzywda w 2014 roku^[1]

Historia

Piaszczyste pagórki w okolicach wsi Stary Patok i Wielgolas

Łąki w okolicach Radoryża Kościelnego

Nowy Patok – las zimą

Kopiec Sienkiewicza w Okrzei

Wojewoda Sandomierski miał trzech synów między których rozdzielił swój majątek. Najmłodszy, Przemko, otrzymał Wysoczyznę Żelechowską. Z otrzymanych ziem nie był zadowolony. W czasie podróży do swego majątku jedno z ramion herbowego krzyża ułamało się. Potraktował to jako zły omen na przyszłość. Uważał, że został pokrzywdzony przez ojca w czasie podziału dóbr. Prawdopodobnie swej siedzibie nadał nazwę „Krzywda”.

Po raz pierwszy nazwa miejscowości Krzywda pojawiła się w dokumencie z roku 1598. Pierwszym właścicielem Krzywdy i ziem okolicznych był ziemianin Jan Czyszkowski. Z zachowanych dokumentów źródłowych z roku 1730 wynika, że następnym właścicielem dóbr Krzywda był Aleksander Gostkowski. Kolejnymi znanymi właścicielami byli Ludwik i Józefina z Olszewskich Sławińscy. W roku 1846 Sławińscy sprzedali Stanisławowi Holnickiemu-Szulcowi dobra Krzywdy z przyległościami. Po śmierci Stanisława w roku 1871, majątek przeszedł w ręce syna Władysława Konrada Holnickiego-Szulca. Kolejnym właścicielem Krzywdy po śmierci Władysława Konrada w 1914 roku został jego syn Władysław Mieczysław. Należy wspomnieć, że Władysław Mieczysław Holnicki-Szulc miał dwie żony. Pierwsza – Janina Leokadia z Kownackich – była siostrą Marii Kownackiej, słynnej pisarki utworów dla dzieci, której imieniem została nazwana Szkoła Podstawowa w Krzywdzie wchodząca obecnie w Zespół Szkół w Krzywdzie. Drugą jego żoną była Natalia Kusaj. Przed wybuchem drugiej wojny światowej Holnicki część majątku wyprzedał i wraz z rodziną przeniósł się do Warszawy.

Interesującym wydarzeniem w dziejach Krzywdy był fakt, że w czasie kampanii wrześniowej przed ostatnią bitwą pod Wolą Gułowską właśnie w Krzywdzie mieścił się sztab Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” dowodzonej przez gen. Franciszka Kleeberga, który kwaterował w dworze Holnickich. Tereny Krzywdy znane są też z działalności partyzantki radzieckiej i polskiej, którą dowodził Serafin Pawłowicz Aleksejew ps. Serafin. Działał tu również oddział GL Władysława Sienkiewicza ps. Wilk. W listopadzie 1943 r. Oddział AK Wacława Rejmaka ps. Ostoja wykoleił pod Krzywdą i ostrzelał pociąg wiozący żołnierzy hitlerowskich z frontu wschodniego na urlopy. Oddział ten wielokrotnie paraliżował ruch kolejowy na linii Łuków – Dęblin.

Po zakończeniu wojny dekretem nowo utworzonego rządu dwór wraz z majątkiem został przejęty przez skarb państwa. Od 1945 r. dwór dość często zmieniał swych użytkowników. Obecnie mieści się tutaj Urząd Gminy Krzywda.

Szkoły

W gminie, w roku szkolnym 2023/2024 funkcjonuje 8 szkół podstawowych^[6]:

• Szkoła Podstawowa im. Bolesława Prusa w Radoryżu Kościelnym
• Zespół Szkół im. Kornela Makuszyńskiego w Fiukówce
• Zespół Szkół im. kard. Stefana Wyszyńskiego w Radoryżu Smolanym
• Zespół Szkół im. Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej
• Szkoła Podstawowa w Anielinie (zlikwidowana w 2013)^[7]
• Zespół Szkół w Hucie-Dąbrowie
• Zespół Szkół im. Marii Kownackiej w Krzywdzie
• Zespół Szkół im. Henryka Sienkiewicza w Okrzei
• Zespół Szkół im. Władysława Tatarkiewicza w Radoryżu Smolanym

Parafie

• Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Hucie-Dąbrowie
• Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Okrzei
• Parafia Matki Boskiej Częstochowskiej w Radoryżu Kościelnym
• Parafia Jezusa Chrystusa Ukrzyżowanego w Szczałbie

Gmina w liczbach

Dane z 2014 roku:

• W gminie przypada 98 kobiet na 100 mężczyzn
• Dochody na 1 mieszkańca wynoszą 3037 zł
• Wydatki na 1 mieszkańca wynoszą 3080 zł
• Lesistość wynosi 22,9%
• 98,9% ludności korzysta w instalacji wodociągowej (wzrost o 14 pkt % z rokiem 2012)
• 27,9% ludności korzysta z instalacji kanalizacyjnej (wzrost o 6,9 pkt % z rokiem 2012)
• 20,2% ludności korzysta z instalacji gazowej (wzrost o 1,2 pkt % z rokiem 2012)

Dane demograficzne

• Urodzenia żywe: 121
• Zgony: 99
• Przyrost naturalny: 22
• Saldo migracji: -56

Edukacja

W gminie jest:

• Liczba żłobków: 1
• 5 przedszkoli i 150 miejsc
• 6 szkół podstawowych i 800 uczniów tych szkół
• 3 szkoły gimnazjalne i 420 uczniów tych szkół

Ludność gminy według edukacyjnych grup wieku w 2014 r.:

• 0–2 lata – 373
• 3–6 lat – 614
• 7–12 lat – 774
• 13–15 lat – 415

Subwencja oświatowa w gminie w 2014 roku wynosiła 10907,4 tys. zł

Ponadto w gminie znajdują się:

• 3 biblioteki z 1681 czytelnikami

Inne dane

• Liczba przychodni w gminie: 3, w tym 3570 osób na 1 przychodnię
• W gminie 2085 osób korzysta z oczyszczalni ścieków
• Długość ścieżek rowerowych to 1,3 km
• Liczba mieszkań to 2929
• Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania: 85 m kw.

Sołectwa

Budki, Cisownik, Drożdżak, Feliksin, Fiukówka, Gołe Łazy, Huta-Dąbrowa, Huta Radoryska, Kasyldów, Kożuchówka, Krzywda, Laski, Nowy Patok, Okrzeja I , Okrzeja II, Podosie, Radoryż Kościelny, Radoryż Smolany, Ruda, Stary Patok, Szczałb, Teodorów, Wielgolas, Wola Okrzejska, Zimna Woda^[3]

Miejscowości podstawowe bez statusu sołectwa to Orle Gniazdo i Rozłąki.

Sąsiednie gminy

Adamów, Kłoczew, Nowodwór, Stanin, Wojcieszków, Wola Mysłowska

Przypisy

1. Gmina Krzywda w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. Urząd Statystyczny w Lublinie
3. Strona gminy, sołectwa
4. Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski
5. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
6. Strona gminy,szkoły [dostęp 2024-06-13]
7. Szkoła Podstawowa w Anielinie. gminakrzywda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-12)].