Kret (rodzaj ssaków)

Kret
	Talpa
	Linnaeus, 1758
	; Przedstawiciel rodzaju – kret europejski (T. europaea)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	owadożery
Podrząd	Erinaceota
Rodzina	kretowate
Podrodzina	krety
Plemię	krety
Rodzaj	kret
	Typ nomenklatoryczny
	Talpa europaea Linnaeus, 1758
Synonimy
	Talva: P.L.S. Müller, 1776; Asioscalops Stroganov, 1941; Asioscaptor Schwarz, 1948;
	Talva: P.L.S. Müller, 1776; Asioscalops Stroganov, 1941; Asioscaptor Schwarz, 1948;
Podrodzaje gatunki
	2 podrodzaje i 27 gatunków (w tym 11 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	2 podrodzaje i 27 gatunków (w tym 11 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kret^[5] (Talpa) – rodzaj ssaków z podrodziny kretów (Talpinae) w obrębie rodziny kretowatych (Talpidae).

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Europie i zachodniej Azji^[6]^[7]^[8].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 82–232 mm, długość ogona 18–42 mm, długość tylnej stopy 14,5–24,6 mm; masa ciała 21–225 g^[7]^[9]^[10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10 edycji swojej książki o tytule Systema Naturae^[1]. Linneusz wymienił dwa gatunki – Talpa asiatica Linnaeus, 1758 i Talpa europaea Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) Talpa europaea Linnaeus, 1758 (kret europejski).

Etymologia

Talpa (Talva): łac. talpa ‘kret’^[11].
Asioscalops (Asioscaptor (gr. σκαπτηρ skaptēr ‘kopacz’, od σκαπτω skaptō ‘kopać’^[12])): łac. Asiaticus ‘azjatycki’, od gr. Ασιατικος Asiatikos ‘azjatycki’, od Ασια Asia ‘Azja’^[13]; gr. σκαλοψ skalops, σκαλοπος skalopos ‘kret’^[14]. Gatunek typowy: Talpa altaica Nikolsky, 1883.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w dwóch podrodzajach^[15]^[9]^[6]^[5]:

Asioscalops Stroganov, 1941
- Talpa altaica Nikolsky, 1883 – kret ałtajski
Talpa Linnaeus, 1758
- Talpa davidiana (Milne-Edwards, 1884) – kret kurdyjski
- Talpa streeti D.M. Lay, 1965
- Talpa talyschensis Vereschchagin, 1945
- Talpa hakkariensis Gündüz, Demirtaş, Silsüpür, Özmen, Polly & Bilton, 2023
- Talpa ognevi Stroganov, 1944
- Talpa caucasica Satunin, 1908 – kret kaukaski
- Talpa levantis O. Thomas, 1906 – kret czarnomorski
- Talpa transcaucasica Dahl, 1944
- Talpa stankovici V.E. Martino & E.V. Martino, 1931 – kret bałkański
- Talpa caeca Savi, 1822 – kret ślepy
- Talpa romana O. Thomas, 1902 – kret apeniński
- Talpa occidentalis Cabrera, 1907 – kret iberyjski
- Talpa martinorum Kryštufek, Nedyalkov, Astrin & Hutterer, 2018
- Talpa europaea Linnaeus, 1758 – kret europejski
- Talpa aquitania Nicolas, Martinez-Vargas & Hugot, 2015

Opisano również gatunki wymarłe^[16]:

Talpa episcopalis Kormos, 1930^[17] (Rumunia; plejstocen)
Talpa chthonia Bate, 1937^[18] (Izrael; plejstocen)
Talpa fossilis Petényi, 1856^[19] (Węgry; pliocen)
Talpa gilothi Storch, 1978^[20] (Niemcy; miocen)
Talpa minor Freudenberg, 1914^[21] (Austria; plejstocen)
Talpa minuta de Blainville, 1840^[22] (Francja; miocen)
Talpa neagui Rădulescu & Samson, 1989^[23] (Rumunia; miocen–pliocen)
Talpa stromeri Brunner, 1950^[24] (Niemcy; plejstocen)
Talpa tenuidentata Ziegler, 1990^[25] (Niemcy; miocen)
Talpa tyrrhenica Bate, 1946^[26] (Włochy; plejstocen)
Talpa vallesensis Villalta Comella & Crusafont i Pairó, 1944^[27] (Hiszpania; miocen)

Uwagi

[U 1]
Niepoprawna późniejsza pisownia Talpa Linnaeus, 1758.
[U 2]
Niepoprawna późniejsza pisownia Asioscalops Stroganov, 1941.

Przypisy

[1]
C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 52. (łac.).
[2]
P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linne’ vollständigen Natursystems Supplements- und Register-Band über alle sechs Theile oder Classen des Thierreichs. Cz. Supplements. Nürnberg: Gabriel Nicolaus Raspe, 1776, s. 35. (niem.).
[3]
S.U. Stroganov. „Доклады Академии Наук / Comptes rendus de l’Académie des sciences de l’URSS”. 33, s. 271, 1941. (ros.).
[4]
E. Schwarz. Revision of the Old-World Moles of the Genus Talpa Linnaeus. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 118 (1), s. 36, 1948. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1948.tb00365.x. (ang.).
[5]
Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 77. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
[6]
C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 82–84. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
[7]
B. Kryštufek & M. Motokawa: Family Talpidae (Moles, Desmans, Star-nosed Moles and Shrew Moles). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 609–614. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
[8]
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Talpa. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-14].
[9]
Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 444–445. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
[10]
İ. Gündüz, S. Demirtaş, M. Silsüpür, M. Özmen, P.D. Polly & D.T. Bilton. Notes from the Anatolian underground: two new mole taxa from Eastern Turkey, together with a revised phylogeny of the genus Talpa (Mammalia: Eulipotyphla: Talpidae). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 199 (3), s. 567–593, 2023. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlad049. (ang.).
[11]
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 659, 1904. (ang.).
[12]
Jaeger 1959 ↓, s. 230.
[13]
Jaeger 1959 ↓, s. 28.
[14]
Jaeger 1959 ↓, s. 229.
[15]
N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-01-07]. (ang.).
[16]
J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Talpa Linnaeus, 1758, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-25] (ang.).
[17]
T. Kormos. Diagnosen neuer Säugetiere aus der Ober-Pliozänen fauna des Somlyóberges bei Püspökfürdö. „Annales historico-naturales Musei nationalis hungarici”. 27, s. 239, 1930. (niem.).
[18]
D.M.A. Bate. New Pleistocene mammals from Palestine. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 20 (117), s. 399, 1937. DOI: 10.1080/00222933708655355. (ang.).
[19]
F. Kubinyi. Emlősök és hüllők maradványai a beremendi csonttorlatban. „Magyar Academiai Értesítő”. 16 (2), s. 73, 1856. (węg.).
[20]
G. Storch. Die turolische Wirbeltierfauna von Dorn-Dürkheim, Rheinhessen (SW-Deutschland). 2. Mammalia: Insectivora. „Senckenbergiana lethaea”. 58, s. 421-449, 1978. (niem.).
[21]
W. Freudenberg. Die Säugetiere des älteren Quartärs von Mitteleuropa mit besonderer Berücksichtigung der Fauna von Hundsheim in Niederösterreich nebst Ausführungen über verwandte Formen von Mauer, Mosbach, Cromer und anderen Fundorten. „Geologische und palæontologische Abhandlungen”. Neue folge. 12, s. 209, 1973. (niem.).
[22]
H.M.D. de Blainville: Ostéographie des mammifères insectivores. W: H.M.D. de Blainville: Ostéographie, ou, Description iconographique comparée du squelette et du système dentaire des Mammifères récents et fossiles: pour servir de base à la zoologie et à la géologie. T. 1. Paris: J.B. Baillière et fils, 1839–1864, s. 97. (fr.).
[23]
C. Rădulescu & P.-M. Samson. Contributions to the knowledge of the mammalian faunas from Măluşteni and Bereşti (Romania). „Miscellanea Speologica Romanica”. 1, s. 303–311, 1989. (ang.).
[24]
G. Brunner. Das Gaisloch bei Münzinghof (Mfr.) mit Faunen aus dem Altdiluvium. und aus jüngeren Epochen. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. Abhandlungen B. 91, s. 1–34, 1950. (niem.).
[25]
R. Ziegler. Talpidae (Insectivora, Mammalia) aus dem Oberoligozän und Untermiozän Süddeutschlands. „Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde”. Serie B Geologie und Paläontologie. 167, s. 44, 1990. (niem.).
[26]
D.M.A. Bate. The Pleistocene mole of Sardinia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eleventh series. 12 (91), s. 448, 1946. DOI: 10.1080/00222934508654743. (ang.).
[27]
J.F. de Villalta Comella & M. Crusafont i Pairó. Nuevos insectivoros del Mioceno Continental del Vallés-Panadés. „Notas y comunicaciones del Instituto Geológico y Minero de España”. 12, s. 16, 1944. (hiszp.).

Bibliografia

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[2] [U 1]
Niepoprawna późniejsza pisownia Talpa Linnaeus, 1758.

[5] [U 2]
Niepoprawna późniejsza pisownia Asioscalops Stroganov, 1941.

[Linnaeus-1] [1]
C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 52. (łac.).

[mul-3] [2]
P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linne’ vollständigen Natursystems Supplements- und Register-Band über alle sechs Theile oder Classen des Thierreichs. Cz. Supplements. Nürnberg: Gabriel Nicolaus Raspe, 1776, s. 35. (niem.).

[Stroganov-4] [3]
S.U. Stroganov. „Доклады Академии Наук / Comptes rendus de l’Académie des sciences de l’URSS”. 33, s. 271, 1941. (ros.).

[Schwarz-6] [4]
E. Schwarz. Revision of the Old-World Moles of the Genus Talpa Linnaeus. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 118 (1), s. 36, 1948. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1948.tb00365.x. (ang.).

[Cichocki&inni-7] [5]
Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 77. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-8] [6]
C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 82–84. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Kryštufek&Motokawa-9] [7]
B. Kryštufek & M. Motokawa: Family Talpidae (Moles, Desmans, Star-nosed Moles and Shrew Moles). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 609–614. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-10] [8]
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Talpa. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-14].

[amw-11] [9]
Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 444–445. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[gun&inni-12] [10]
İ. Gündüz, S. Demirtaş, M. Silsüpür, M. Özmen, P.D. Polly & D.T. Bilton. Notes from the Anatolian underground: two new mole taxa from Eastern Turkey, together with a revised phylogeny of the genus Talpa (Mammalia: Eulipotyphla: Talpidae). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 199 (3), s. 567–593, 2023. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlad049. (ang.).

[Palmer-13] [11]
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 659, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=270_230]-14] [12]
Jaeger 1959 ↓, s. 230.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=68_28]-15] [13]
Jaeger 1959 ↓, s. 28.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=269_229]-16] [14]
Jaeger 1959 ↓, s. 229.

[mdd-17] [15]
N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-01-07]. (ang.).

[zij-18] [16]
J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Talpa Linnaeus, 1758, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-25] (ang.).

[kor-19] [17]
T. Kormos. Diagnosen neuer Säugetiere aus der Ober-Pliozänen fauna des Somlyóberges bei Püspökfürdö. „Annales historico-naturales Musei nationalis hungarici”. 27, s. 239, 1930. (niem.).

[bate37-20] [18]
D.M.A. Bate. New Pleistocene mammals from Palestine. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 20 (117), s. 399, 1937. DOI: 10.1080/00222933708655355. (ang.).

[pet-21] [19]
F. Kubinyi. Emlősök és hüllők maradványai a beremendi csonttorlatban. „Magyar Academiai Értesítő”. 16 (2), s. 73, 1856. (węg.).

[sto-22] [20]
G. Storch. Die turolische Wirbeltierfauna von Dorn-Dürkheim, Rheinhessen (SW-Deutschland). 2. Mammalia: Insectivora. „Senckenbergiana lethaea”. 58, s. 421-449, 1978. (niem.).

[fre-23] [21]
W. Freudenberg. Die Säugetiere des älteren Quartärs von Mitteleuropa mit besonderer Berücksichtigung der Fauna von Hundsheim in Niederösterreich nebst Ausführungen über verwandte Formen von Mauer, Mosbach, Cromer und anderen Fundorten. „Geologische und palæontologische Abhandlungen”. Neue folge. 12, s. 209, 1973. (niem.).

[bla-24] [22]
H.M.D. de Blainville: Ostéographie des mammifères insectivores. W: H.M.D. de Blainville: Ostéographie, ou, Description iconographique comparée du squelette et du système dentaire des Mammifères récents et fossiles: pour servir de base à la zoologie et à la géologie. T. 1. Paris: J.B. Baillière et fils, 1839–1864, s. 97. (fr.).

[rad&sam-25] [23]
C. Rădulescu & P.-M. Samson. Contributions to the knowledge of the mammalian faunas from Măluşteni and Bereşti (Romania). „Miscellanea Speologica Romanica”. 1, s. 303–311, 1989. (ang.).

[bru-26] [24]
G. Brunner. Das Gaisloch bei Münzinghof (Mfr.) mit Faunen aus dem Altdiluvium. und aus jüngeren Epochen. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. Abhandlungen B. 91, s. 1–34, 1950. (niem.).

[zie-27] [25]
R. Ziegler. Talpidae (Insectivora, Mammalia) aus dem Oberoligozän und Untermiozän Süddeutschlands. „Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde”. Serie B Geologie und Paläontologie. 167, s. 44, 1990. (niem.).

[bate46-28] [26]
D.M.A. Bate. The Pleistocene mole of Sardinia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eleventh series. 12 (91), s. 448, 1946. DOI: 10.1080/00222934508654743. (ang.).

[com&pai-29] [27]
J.F. de Villalta Comella & M. Crusafont i Pairó. Nuevos insectivoros del Mioceno Continental del Vallés-Panadés. „Notas y comunicaciones del Instituto Geológico y Minero de España”. 12, s. 16, 1944. (hiszp.).

[5]

[1]

[uwaga 1]

[2]

[3]

[uwaga 2]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]