Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE) – funkcjonujący w Polsce zbiór urządzeń przeznaczonych do wytwarzania, przesyłu, rozdziału, magazynowania i użytkowania energii elektrycznej, połączonych ze sobą funkcjonalnie w system umożliwiający realizację dostaw energii elektrycznej na terenie kraju w sposób ciągły i nieprzerwany. Funkcjonowanie oraz rozwój KSE i przedsiębiorstw z nim związanych reguluje ustawa Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r.[1]
Poniżej tabela zainstalowanej i osiągalnej mocy w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym na koniec danego roku[2][3][4][5][6][7]:
| Rok | Suma mocy zainstalowanej (MW) | Suma mocy osiągalnej (MW) |
|---|---|---|
| 1946 | 2 600[8] | |
| 1950 | 2 700[8] | |
| 1960 | 6 300[8] | |
| 1970 | 13 900[8] | |
| 1980 | 25 300[8] | |
| 1990 | 32 000[8] | |
| 2000 | 34 500[8] | |
| 2003 | 34 804 | 34 209 |
| 2004 | 34 715 | 34 414 |
| 2005 | 34 673 | 34 544 |
| 2006 | 34 864 | 34 718 |
| 2007 | 35 096 | 34 877 |
| 2008 | 35 342 | 34 922 |
| 2009 | 35 594 | 37 243 |
| 2010 | 35 756 | 37 010 |
| 2011 | 35 509 | 37 010 |
| 2012 | 38 046 | 37 720 |
| 2013 | 38 406 | 38 112 |
| 2014 | 38 121 | 38 477 |
| 2015 | 40 445 | 39 777 |
| 2016 | 40 852 | 41 278 |
| 2017 | 43 421 | 43 332 |
| 2018 | 45 939 | 45 650 |
| 2019 | 44 600 |
| Rok | Średnie roczne krajowe zapotrzebowanie na moc (MW) | Maksymalne krajowe zapotrzebowanie na moc (MW) |
|---|---|---|
| 1980 | 17 446 | 20 826 |
| 1990 | 18 510 | 23 392 |
| 2000 | 18 549 | 22 289 |
| 2010 | 21 629 | 25 449 |
| 2018 | 23 750 | 26 448 |
15 lipca 2021 o godzinie 12:30 odnotowano rekordowe letnie zapotrzebowanie na moc w Polsce, które wyniosło około 24 533 MW[9]. Rekord zimowy wynosi 28 416 MW i został odnotowany 9 stycznia 2024 o 10:45[10]. Poprzedni rekord zimowy wynosił 27 617 MW i został odnotowany 12 lutego 2021 o 10:45[11].
System dzieli się na podsystemy;
W Krajowym Systemie Elektroenergetycznym obowiązuje następujący hierarchiczny podział służb dyspozytorskich:
Krajowy System Przesyłowy można zobaczyć na mapie sieci przesyłowych umieszczonej na stronie Polskich Sieci Elektroenergetycznych SA[12].
Bilansowaniem KSE zajmują się pracownicy Operatora Systemu Przesyłowego (OSP), w szczególności dyspozytorzy Krajowej Dyspozycji Mocy (KDM)[13]. Jest to kluczowe dla bezpieczeństwa zadanie polegające na zrównoważeniu mocy elektrycznej wytwarzanej w systemie z mocą w nim zużywaną przez urządzenia elektryczne u odbiorców, gdyż nie da się tej mocy składować. Wskaźnikiem równowagi pomiędzy produkowaniem, a pobieraniem energii elektrycznej w systemie jest częstotliwość napięcia, która nominalnie wynosi 50 Hz. Częstotliwość ta wzrasta, gdy zapotrzebowanie w KSE się zmniejsza, a procesy regulacyjne dążą wtedy do jej doregulowania poprzez zmniejszenie generacji w regulowalnych źródłach wytwórczych (generatorach elektrowni). Analogicznie częstotliwość zmniejsza się, gdy zapotrzebowanie w KSE wzrasta. Rosnąca ilość źródeł wytwórczych nieregulowalnych, których generacja zależy jedynie od dającej się przewidywać krótko-okresowo pogody (tzw. odnawialne źródła energii OZE - tj. głównie panele fotowoltaiczne i turbiny wiatrowe) znacząco utrudniają bilansowanie KSE[14][13].
Bieżące rzeczywiste dane o chwilowych wartościach: zapotrzebowania Polski w elektryczną moc czynną, przepływach mocy czynnej pomiędzy Polską, a krajami sąsiednimi poprzez transgraniczne linie przesyłowe (tzw. przekroje handlowe), generacji mocy czynnej w polskich źródłach wytwórczych (cieplnych, wodnych, wiatrowych, fotowoltaicznych, innych odnawialnych), łącznego salda wymiany Polski z zagranicą, częstotliwości napięcia w KSE, są udostępnione w formie graficznej (mapka) i tabelarycznej na stronie internetowej polskiego operatora systemu przesyłowego, którym jest spółka Skarbu Państwa - Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A.[15]
Po reorganizacji polskiej energetyki w 1951 r. dyspozytorzy utworzonej w 1950 roku Państwowej Dyspozycji Mocy (PDM) kierowali pracą całego polskiego systemu energetycznego przez podległych im dyspozytorów 6 Okręgowych Dyspozycji Mocy w okręgach: centralnym (w Warszawie), wschodnim (w Radomiu), południowym (w Katowicach), dolnośląskim (we Wrocławiu), zachodnim (w Poznaniu) i północnym (w Bydgoszczy)[16].
Oprócz pracujących non-stop dyspozytorów, Państwowa Dyspozycja Mocy zajmowała się bieżącym prognozowaniem zużycia energii elektrycznej w poszczególnych godzinach doby, planowaniem uruchomień i odstawień bloków energetycznych oraz planowaniem ich remontów, planowaniem remontów sieci przesyłowej oraz aktywnie uczestniczyła w planach rozwoju polskiej energetyki.
PDM w momencie założenia podlegała bezpośrednio Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego, a od 15 lutego 1952 roku nowo utworzonemu Ministerstwu Energetyki.
W 1953 r. powstał jednolity, krajowy system elektroenergetyczny połączony do pracy synchronicznej liniami 110 kV z częstotliwością nominalną 50 Hz[17].
W pierwszych latach jedynym narzędziem dyspozytorów PDM były bezpośrednie telefony do Okręgowych Dyspozycji Mocy, a najbardziej istotnym wskaźnikiem był miernik częstotliwości sieci, o dokładności 0,5 Hz. W sytuacji ówczesnego braku energii, przy spadku częstotliwości dyspozytorzy PDM wprowadzali tzw. „stopnie zasilania” nakazując zmniejszenie poboru mocy przez określonych odbiorców lub nawet czasowo ich wyłączając[18].
Stopnie zasilania ogłaszane są od 10 – pobór bez ograniczeń, aż do 20 – maksymalne możliwe ograniczenia poboru.
W 1953 roku oddano do eksploatacji pierwszą linię 220 kV Janów – Łagisza. W 1964 r. uruchomiono pierwszą linię 400 kV Mikułowa – Joachimów. W latach 60. zainstalowano w nowej dyspozytorni PDM dwustanowiskowy pulpit dyspozytorski i tablicę dyspozytorską ze schematem polskiej sieci przesyłowej linii 220 kV i 400 kV.
Stopniowo wprowadzano telemetrię pozwalającą odczytywać na bieżąco na punkcie dyspozytorskim PDM moc większych elektrowni i przepływy na liniach najwyższych napięć. Dyspozytorzy pracowali w systemie trójzmianowym, po dwóch, potem po trzech na zmianie.
W 1962 roku PDM rozpoczęła współpracę z Centralnym Zarządem Dyspozytorskim w Pradze w sprawie międzynarodowej wymiany energii elektrycznej i planowanie remontów sieciowych.
Po 1982 r., gdy uruchomiono elektrownię wodną szczytowo-pompową Żarnowiec, dyspozytorzy PDM otrzymali możliwość zdalnego sterowania generatorami dużych elektrowni wodnych w Polsce.
W latach 90. system energetyczny Polski i pozostałych krajów bloku wschodniego odłączył się od sieci ZSRR i połączył z siecią Europy Zachodniej UCTE. Państwową Dyspozycję Mocy przekształcono w Krajową Dyspozycję Mocy, którą w 2009 r.[19] przeniesiono z ulicy Mysiej w Warszawie do nowej siedziby zbudowanej w Konstancinie pod Warszawą. Krajowa Dyspozycja Mocy rozporządza symulatorem polskiego systemu energetycznego, na którym szkoli się dyspozytorów w reagowaniu na awarie różnego typu.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.