Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kraj – nazwa prawnego podmiotu (jednostki podziału terytorialnego) Federacji Rosyjskiej (a także w przeszłości Imperium Rosyjskiego i Związku Radzieckiego).
Współczesna Rosja (Federacja Rosyjska) zgodnie z art. 5 Konstytucji składa się z 85 terytorialnych podmiotów federacji (jednostek podziału terytorialnego) – (federalnych) republik, krajów, obwodów, miast federalnych, obwodów autonomicznych i okręgów autonomicznych. Spośród nich tylko republika zgodnie z ww. artykułem została zdefiniowana odmienne od pozostałych nazwanych jednostek, co oznacza że np. kraj i obwód pod względem prawnym nie różnią się.
W Związku Radzieckim (zgodnie z Konstytucją ZSRR z 1977 roku, rozdział 11, § 86) istniało ustawowe rozróżnienie między obwodem i krajem: obwód autonomiczny mógł wchodzić w skład republiki związkowej lub kraju, ale nie obwodu. Tym niemniej już wtedy jeden z krajów (Nadmorski) nie miał w swoim składzie ani jednego obwodu autonomicznego.
Nazwa „kraj” dla niektórych podmiotów federacji powstała w wyniku kilku etapów administracyjno-terytorialnych reform w RFSRR. W 1920 roku zamiast zlikwidowanych guberni tworzono nowe jednostki: autonomiczne republiki, kraje i obwody. Wszystkie utworzone lub przekształcone z innych regionów ZSRR kraje miały okręgi narodowe lub obwody. M.in. w skład Kraju Nadmorskiego (Приморский край) wchodził obwód ussuryjski, który ostateczne przekształcono w rejon, ale danego krajowi nie zmieniono statusu prawno-terytorialnego. Po rozpadzie ZSRR wszystkie obwody autonomiczne zostały wydzielone z krajów, ale nazwa „kraj” została zachowane zgodnie z ówczesnym prawem, wg którego jednostki terytorialne Rosji mogły same określać swoją nazwę i status. W ten sposób sześć krajów z czasów ZSRR noszą taką nazwę na podstawie tradycji i własnego wyboru.
W trakcie łączenia jednostek terytorialnych trzy obwody po połączeniu z okręgami wybrało nazwę „kraj”, co oznaczało zwiększenie liczby poziomów zarządzania ze względu na obejmowanie jednostek ze szczególnym statusem (specjalnych okręgów utworzonych na terenie zlikwidowanych okręgów autonomicznych).
Nazwa „kraj” jako jednostki administracyjnej zaczyna pojawiać się gdzieś w tym okresie. Jednak wtedy określenie „kraj” najczęściej miało nieoficjalny charakter, będąc synonimem nazw niektórych oficjalnych jednostek administracyjnych, albo było używane potocznie, nieformalnie. Poniżej są przytoczone występujące wtedy nazwy krajów – terenów Imperium Rosyjskiego (pogrubioną czcionką wyróżnione mniej lub bardziej oficjalne nazwy):
Po I wojnie światowej, rewolucji 1917 roku i późniejszej wojnie domowej, a następnie utworzeniu ZSRR wymienione terytoria albo zostały utracone, albo przekształcone w republiki związkowe lub autonomiczne republiki w składzie republik radzieckich.
Po zakończeniu wojny domowej i utworzeniu ZSRR, na terenie RFSRR zaczęło się powiększanie regionów, byłe gubernie łączono w obwody i kraje.
W tym okresie powstały (w porządku chronologicznym):
W tym okresie dokonano aktywnej korekty sieci regionów, z ogólnym trendem podziału na mniejsze jednostki terytorialne.
Z Kraju Północnokaukaskiego wyłączono Kraj Azowski-Czarnomorski, podzielony następnie na Kraj Krasnodarski i obwód rostowski. Od „nowego” Kraju Północnokaukaskiego oddzielono prawie wszystkie obecne północno-kaukaskie republiki, a pozostała część kraju najpierw przemianowano na Kraj Ordżonikiewski, a następnie na obecny Kraj Stawropolski.
Kraj Syberyjski najpierw został podzielony na Kraj Zachodnio- i Wschodnio-Syberyjski, później z części tych krajów powstał trzeci – Krasnojarski. Następnie z pozostałej części Kraju Zachodnio-Syberyjskiego utworzono obwód nowosybirski i Kraj Ałtajski, a Kraj Wschodnio-Syberyjski przekształcony w obwód, który później również został podzielony na mniejsze obszary.
Kraj Dalekowschodni został podzielony na Kraj Nadmorski i Chabarowski. Kraj Nadmorski pozostał praktycznie w dawnych granicach, a od Kraju Chabarowskiego kolejno wydzielono obwody: sachaliński, amurski, magadański, i na koniec – kamczacki.
Kraj Dolnowołżanski najpierw został podzielony na Kraj Saratowski i Stalingradzki, a z części Kraju Gorkowskiego utworzono Kraj Kirowski. 5 grudnia 1936 roku Kraj Gorkowski, Kirowski, Kujbyszewski, Saratowski, Północny i Stalingradzki przekształcono w analogiczne obwody, po wyłączeniu z nich republik.
W ten sposób na początek 1939 roku liczba krajów w ZSRR zmniejszyła się do sześciu, a do sierpnia 1958 roku ostatecznie ustabilizowano ich granice.
Na początku 1960 roku na terenie Kazachskiej SRR również zostały utworzone trzy kraje: Celinny, Zachodnio-Kazachstański i Południowo-Kazachstański. Jednak istniały one niedługo i pod koniec 1965 roku zostały zlikwidowane.
15 grudnia 1990 roku, zgodnie z „Ustawą o zmianach i uzupełnieniach Konstytucji RFSRR”, ze składu krajów wydzielono autonomiczne obwody: z Krasnodarskiego – agydejski o.a., ze Stawropolskiego – karaczajsko-czerkieski o.a., z Krasnojarskiego – chakaski o.a., z Ałtajskiego – górski-ałtajski o.a., i z Chabarowskiego – żydowski o.a..
W 1993 roku równoprawnymi podmiotami Federacji Rosyjskiej zostały tajmyrski (dołgano-nieniecki) i ewenkijski o.a., ale nadał pozostały w składzie tego Kraju Krasnojarskiego, tak jak dotychczas.
Liczba krajów w Rosji pozostała niezmieniona do 2005 roku.
Nowy Kraj Permski utworzona 1 grudnia 2005 na podstawie federalnej ustawy konstytucyjnej z 25 marca 2004 nr 1-ФКЗ z połączenia obwodu permskiego z komi-piermiackim o.a.
Kraj Krasnojarski jako nowy podmiot FR utworzono 1 stycznia 2007 na podstawie federalnej ustawy konstytucyjnej z 14 października 2005 nr 6-ФКЗ w wyniku połączenia tego kraju z Tajmyrskim (Dołgańsko-Nienieckim) Okręgiem Autonomicznym i Ewenkijskim Okręgiem Autonomicznym.
Kraj Kamczacki utworzono 1 lipca 2007 na podstawie federalnej ustawy konstytucyjnej z 12 lipca 2006 nr 2-ФКЗ w wyniku połączenia obwodu kamczackiego z koriackim okręgiem autonomicznym.
Nowy Kraj Zabajkalski utworzono 1 marca 2008 na podstawie federalnej ustawy konstytucyjnej z 21 lipca 2007 nr 5-ФКЗ w wyniku połączenia obwodu czytyjskiego z agińsko-buriackim okręgiem autonomicznym.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.