Krętarz stawonogów

Krętarz (łac. trochanter) – człon odnóża stawonogów położony między biodrem a udem^[1]. Z biodrem jest połączony stawem pierwotnym, a z udem – stawem wtórnym^[2][3].

Krętarze w odnóżach owadów: po lewej pojedynczy, po prawej dwuczłonowy

Odnóże pająka: krętarz oznaczony cyfrą 2

Zobacz hasło krętarz w Wikisłowniku

Ewolucyjnie krętarz pochodzi od dwóch członów odnóża skorupiaków: bazipoditu i ischiopoditu^[3].

U sześcionogów krętarz przedniej pary odnóży określany jest jako protrochanter, środkowej pary odnóży jako mesotrochanter, a tylnej pary jako metatrochanter^[4]. U owadów krętarz jest małym członem, w pełni ruchomym względem biodra, natomiast mniej lub więcej ustalonym względem uda^[3].

U niektórych owadów krętarz jest podzielony szwem krętarzowym (łac. sutura trochanteralis) na dwie części^[4][5]. Jeżeli szew biegnie wzdłużnie to krętarz dzieli się na górny dorsotrochanter i dolny ventrotrochanter. Jeżeli szew biegnie poprzecznie, to dzieli krętarz na nasadowy (dosiebny) subtrochanter (krętarz pierwszy) i wierzchołkowy (odsiebny)^[4][5], zawierający mięsień reduktor uda^[3] posttrochanter (krętarz drugi), niekiedy określany też jako trochantellus^[4][5], jednak ten ostatni termin odnosić się może również do przedudzia, zwłaszcza u błonkówek^[6]. Bywa także, że subtrochanter określany jest jako trochantin, jednak termin ten powinien odnoszony być do krętarzyka^[7]. Krętarz podzielony na sub- i posttrochanter nosi nazwę złożonego (łac. trochanter compositus), a niepodzielony – prostego (łac. trochanter simplex). Dwuczłonowość krętarza może być wyrazem jego pochodzenia od dwóch członów odnóża skorupiaków, jak ma to miejsce np. u nimf i imagines ważek^[3].

U skoczogonków na krętarzu występować może grupa szczecinek zmysłowych zwana narządem krętarzowym (łac. organum trochanterale)^[4][7].