Krótki kurs historii WKP(b)

Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs. (ros. История Всесоюзной Коммунистической Партии (Большевиков): Краткий курс) – publikacja propagandowa będąca oficjalną wykładnią historii Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) (WKP(b)) i nazwana później „biblią stalinizmu”^[1][2] . Ta wydana w 1938 roku praca przedstawia historię radzieckiej partii komunistycznej według obowiązującej wówczas w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich doktryny stalinizmu, którą Józef Stalin w książce nazywa marksizmem-leninizmem. W ZSRR i państwach satelickich ZSRR była wykorzystywana jako podręcznik do kształcenia ideologicznego i stała się punktem wyjścia przy opracowywaniu programu nauczania przedmiotu "Wiedza o społeczeństwie"^[3].

Krótki kurs historii WKP(b)

Краткий курс истории ВКП(б)

Autor	Józef Stalin
Tematyka	historia KPZR
Wydanie oryginalne
Język	rosyjski
Data wydania	1938

Oficjalnie autorem dzieła była specjalna komisja Komitetu Centralnego WKP(b) wraz z Józefem Stalinem, który miał osobiście nadzorować prace komisji i współtworzyć treść książki. Faktyczni autorzy nie są znani.

Historia

„Historia WKP(b)” została najpierw opublikowana na łamach „Prawdy”, głównego partyjnego dziennika w ZSRR, w odcinkach pomiędzy 9 a 19 września 1938 r., a następnie, jeszcze w tym samym roku, w wersji książkowej. W ciągu pierwszych piętnastu lat od pierwszego wydania w 1938 r. „Historia” doczekała się aż 301 wydań w 67 językach (w tym po polsku), o łącznym nakładzie rosyjskojęzycznym 42,816 milionów egzemplarzy, a dzieło stało się najliczniej wydawaną książką w ZSRR. Całkowity nakład wielojęzyczny powyżej 60 milionów egzemplarzy.

Krótki kurs był klasycznym przykładem propagandy stalinowskiej, gloryfikującym Lenina i Stalina i zakłamującym rzeczywistość w ZSRR. Książka nie tylko fałszywie opisywała gospodarkę i życie codzienne w tym kraju, ale także dopuszczała się ogromnych fałszerstw historycznych, przypisując Stalinowi przesadnie wszelkie zasługi w organizacji rewolucji październikowej i partii bolszewickiej, a milcząc o udziale działaczy przez niego później represjonowanych, których wkład w historię partii był nawet większy. Współcześnie może zatem przedstawiać wartość jedynie dla badaczy propagandy politycznej^[4].

Okładka pierwszego wydania „Historii” w języku polskim wydrukowanego w ZSRR

Pierwsze tłumaczenie „Historii” na język polski ukazało się w 1939 r. w Moskwie nakładem tamtejszego Wydawnictwa Literatury w Językach Obcych. Kolejne (drugie) ukazało się w roku następnym; w sumie w Moskwie ukazało się pięć wydań polskojęzycznych^[5].

Pierwsze wydanie w Polsce miało miejsce w 1948 r., nakładem Spółdzielni Wydawniczej „Książka”, między innymi jako wynik już jednoznacznego wejścia Polski w sferę wpływów ZSRR. Prawdopodobnie największy jednorazowy polski nakład „Historii” miał miejsce w 1950 r., o czym informował „Tygodnik Powszechny” z 30 kwietnia 1950 (nr 18) w rubryce „Z dnia”: „Największy nakład po wojnie osiągnął „Pan Tadeusz” A. Mickiewicza – 1,5 mln, tuż po nim „Krótki kurs historii WKP(b)” – 1,25 mln egzemplarzy”.

Ostatnie do tej pory (ósme) polskie wydanie ukazało się^[6] w 1955 r., w dwóch rzutach: w marcu – 20163 i kwietniu – 30000 egzemplarzy.

Historia wydawana w języku polskim

wydania radzieckie

• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs. Pod red. Komisji KC WKP(b), zaaprobowany przez KC WKP(b) 1938 r.; Wyd. 1, Wydawnictwo Literatury w Językach Obcych, Moskwa 1939.
• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs.; Wyd. 2, Wydawnictwo Literatury w Językach Obcych, Moskwa 1940 (nakł. 40140^[7] egz.).
• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs.; Wyd. 3, Wydawnictwo Literatury w Językach Obcych, Moskwa 1941 (nakł. 10100 egz.).
• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs.; Wyd. 4, Wydawnictwo Literatury w Językach Obcych, Moskwa 1945 (nakł. 35100 egz.).
• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs.; Wyd. 5, Wydawnictwo Literatury w Językach Obcych, Moskwa 1951 (nakł. 4250 egz.).

wydania polskie

• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs. Pod red. Komisji KC WKP(b), zaaprobowany przez KC WKP(b) 1938 r.; Wyd. 1, Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”, Warszawa 1948.
• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs.; Wyd. 2, Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”, Warszawa 1948 (nakł. 100000 egz.).
• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs.; Wyd. 3, Wyd. „Książka i Wiedza”, Warszawa 1949 (nakład 1000000 egz.).
• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs.; Wyd. 4, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1950 (nakł. 1250000 egz.).
• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs.; Wyd. 6, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1954 (nakł. 50223 egz.).
• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs.; Wyd. 7, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1954 (nakł. 50242 egz.).
• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs.; Wyd. 8, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1955 (ostatnie w Polsce; w dwóch rzutach: III – 20163 egz., IV – 30000 ).

Przypisy

1. Дарья Сапрыкина: Красный луч просвещения: Как в советских вузах преподавали идеологические дисциплины. [w:] История [on-line]. Gazeta.ru, 2016-06-18. [dostęp 2020-08-28]. (ros.).
2. Witczak 2011 ↓.
3. Szumska 2011 ↓, s. 109.
4. Andrzej Feliks Grabski, Święta księga stalinizmu. Historia partii na zamówienie. [w:] „Polityka”, VII 1995, nr..., s......
5. Jeżeli chodzi o piąte wydanie radzieckie, nie jest jasnym, czy to była inicjatywa moskiewskiego wydawnictwa, czy realizacja zlecenia z Polski
6. Katalog Biblioteki Narodowej.
7. Ta liczba oraz pozostałe na podstawie informacji w katalogu alfabetycznym Biblioteki Narodowej w Warszawie.

Bibliografia

• Andrzej Feliks Grabski, Święta księga stalinizmu. Historia partii na zamówienie. [w:] Polityka, VII 1995
• Jan Krzysztof Witczak. Dwa oblicza Historii WKP(b) – Władimir Iwanowicz Newski i biblia stalinizmu. „Sensus Historiae. Studia interdyscyplinarne”. 4 (5), s. 141–148, 2011. (pol.).
• Ina Szumska. Edukacja prawna oraz wychowanie prawne w Rosji i na Białorusi. „Rozprawy z Dziejów Oświaty”. XLVIII (48), s. 101-128, 2011. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs – pełny tekst (ok. 2,4 MB)

Encyklopedie internetowe (utwór pisany):

• Britannica: topic/A-Short-History-of-the-Communist-Party-of-the-Soviet-Union