Królewskie Muzeum Sztuki i Starożytności

Królewskie Muzeum Sztuki i Starożytności (niem.: Königliches Museum für Kunst und Altertümer) – dawne muzeum dzieł sztuki, broni, monet i zabytków archeologicznych które znajdowało się we Wrocławiu na wyspie Piasek i działało od 1815 roku do początku lat 70. XIX wieku. Było to pierwsze muzeum we Wrocławiu.

Królewskie Muzeum Sztuki i Starożytności

Königliches Museum für Kunst und Altertümer

Kompleks poaugustiański na Piasku widoczny za Odrą. Galeria malarska była w głównym gmachu, a część archeologiczna znajdowała się w piętrowej przybudówce widocznej na pierwszym planie za rzeką. Grafika sprzed 1840 roku
Państwo	Królestwo Prus
Miejscowość	Wrocław
Adres	wyspa Piasek
Data założenia	1815
Data likwidacji	lata 70. XIX w.
Zakres zbiorów	sztuka, zbiór monet, broń, zabytki prehistoryczne
Dyrektor	Johann Büsching
Położenie na mapie Wrocławia Królewskie Muzeum Sztuki i Starożytności
Położenie na mapie Polski Królewskie Muzeum Sztuki i Starożytności
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Królewskie Muzeum Sztuki i Starożytności
51°06′52″N 17°02′24″E

Muzeum założył w 1815 roku Johann Büsching na bazie dzieł sztuki skonfiskowanych klasztorom na Śląsku w wyniku sekularyzacji zakonów katolickich w państwie pruskim. Zbiory te wkrótce potem były powiększone przez darowiznę Büschinga, a w kolejnych latach przez zorganizowane przez niego akcje pozyskiwania eksponatów od darczyńców z regionu^[1] oraz przez prowadzone od 1819 roku przez muzeum coroczne wykopaliska archeologiczne na Śląsku^[2]. Muzeum działało w ramach Uniwersytetu Wrocławskiego^[3][4]. Ulokowano je w budynku zsekularyzowanego klasztoru augustianów na wyspie Piasek, gdzie znajdowało się do 1862 roku, a jego dyrektorem mianowano Büschinga. Jako pierwsza część placówki powstała w 1815 roku Galeria Malarstwa, ulokowana w gmachu głównym dawnego klasztoru, natomiast w 1818 roku udostępniono wystawę "starożytności", który to termin obejmował oryginały i kopie dzieł antycznych, dawne monety, w tym antyczne oraz znaleziska archeologiczne, głównie z rejonu Śląska. Wystawa ta, co najmniej od roku 1825 znajdowała się na pierwszym piętrze dobudówki z tyłu głównego gmachu i obejmowała cztery sale ekspozycyjne^[1]. Ponadto muzeum posiadało zbiór rzeźb, broni i starych mebli od średniowiecza do XVIII wieku^[4].

Rozwój muzeum zahamował po 1829 roku, w związku ze śmiercią Büschinga^[5]. Stopniowo, wydzielone zbiory eksponatów zaczęto przekazywać innym placówkom muzealnym Wrocławia. W 1853 roku kolekcję obrazów przekazano nowopowstałej Galerii Malarstwa przy obecnej ulicy Krupniczej 14, przyłączonej w 1880 roku do Śląskiego Muzeum Sztuk Pięknych^[6]. W roku 1862 dokonano podziału pozostałych zbiorów – eksponaty związane z antykiem pozostały w posiadaniu placówki, a wszystkie inne, w sumie około 3500 obiektów, władze uniwersytetu przekazały na własność prywatnemu, powstałemu we Wrocławiu w 1858 roku Muzeum Starożytności Śląskich i jednocześnie wynajęły tej placówce pięć sal ekspozycyjnych w poaugustiańskim gmachu na Piasku, tak więc aż do 1881 roku (gdy siedzibę Muzeum Starożytności Śląskich przeniesiono do nowego gmachu przy obecnym placu Muzealnym) przejęta kolekcja znajdowała się w dalszym ciągu w tym samym budynku, choć w innych pomieszczeniach^[7].

Od 1862 roku w Królewskim Muzeum Sztuki i Starożytności pozostawały tylko zbiory sztuki antycznej (śródziemnomorskiej), zarówno oryginalne (gemmy, ceramika (w tym lampki oliwne i malowane wazy greckie), broń, figurki oraz monety), jak i liczniejsza kolekcja gipsowych kopii antycznych posągów i odlewów płaskorzeźb, podarowana przez muzea Berlina^[8][9]. W pierwszej połowie lat 70. postanowiono dopasować nazwę muzeum do profilu gromadzonych zbiorów i utworzono samodzielne uniwersyteckie Muzeum Archeologiczne, które istniało do 1945 roku. Nie zmieniono natomiast lokalizacji, pozostało ono w siedzibie dawnego Królewskiego Muzeum Sztuki i Starożytności, choć w drugiej połowie lat 70. XIX wieku powiększyło liczbę sal ekspozycyjnych do dziewięciu, w których prezentowano prawie 440 obiektów lub zespołów zabytków antycznych^[10].

Królewskie Muzeum Sztuki i Starożytności było pierwszym muzeum we Wrocławiu^[11].