Kościół Podwyższenia Świętego Krzyża w Brzezinach

Kościół Podwyższenia Świętego Krzyża w Brzezinach – gotycka świątynia murowana^[2], należąca do rzymskokatolickiej Parafii Podwyższenia Świętego Krzyża w Brzezinach, w województwie łódzkim.

Kościół Podwyższenia Świętego Krzyża

nr rej. A/207 z dnia 10.09.1947, 19.11.1960 i 27.07.1967
Państwo	Polska
Miejscowość	Brzeziny
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Podwyższenia Świętego Krzyża
Wezwanie	Podwyższenie Krzyża Świętego
Historia Data zakończenia budowy 1. poł. XIV wieku Data poświęcenia 30 października 1853 r.[1]
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • cegła[2]
Położenie na mapie Brzezin Kościół Podwyższenia Świętego Krzyża
Położenie na mapie Polski Kościół Podwyższenia Świętego Krzyża
Położenie na mapie województwa łódzkiego Kościół Podwyższenia Świętego Krzyża
Położenie na mapie powiatu brzezińskiego Kościół Podwyższenia Świętego Krzyża
51°48′05,00″N 19°44′30,02″E

Kościół na zdjęciu z około 1914

Historia

Kościół został zbudowany w 1. poł. XIV wieku^[3]. Wzniesiono go z cegły, w stylu gotyckim^[2].

W renesansie miała miejsce pierwsza poważniejsza przebudowa kościoła - wzniesiono m.in. kaplice Lasockich i Miedzianków^[2] - piękne mauzolea z katakumbami^[3]. Bogate uposażenie kościoła oraz kaplicę ufundował ówczesny właściciel Brzezin - Stanisław Lasocki^[4]. Wyposażenie do kaplic, jak i całego kościoła sprowadzono z Krakowa^[1].

W 1515 roku dobudowana została kaplica Matki Bożej Różańcowej - na wzór kaplicy Zygmunta w katedrze wawelskiej^[1].

Ostatnią dobudowana kaplicą jest kaplica Świętego Krzyża z 1619 roku^[1].

W połowie XIX wieku kościół zamknięto, gdyż jego konstrukcja była poważnie uszkodzona^[1]. Po odbudowie świątynia została poświęcona 30 października 1853 roku^[1] i służy do dziś społeczności katolickiej w Brzezinach.

Kościół

Architektura

Kościół pw. Podwyższenia Świętego Krzyża jest kościołem murowanym, jednonawowym, z niskim prezbiterium. Przy prezbiterium do świątyni przylega piętrowa zakrystia i mała kruchta.

Pierwotnie wzniesiony w stylu gotyckim, po licznych przebudowach stanowi mieszankę gotyku, renesansu i baroku^[5].

Warta uwagi jest zwłaszcza renesansowa kaplica Lasockich, w której znajduje się rodzinne mauzoleum. Górująca nad nią kopuła z latarnią wzorowana była na bazylice św. Piotra w Rzymie^[3].

Wyposażenie

Zachowało się wiele cennych elementów wyposażenia świątyni, jak np.:

• w kościele:
  • barokowe organy z XVII w.^[5]
  • gotycka rzeźba Chrystus w Ogrojcu (ok. 1500 r.)^[5]
  • płaskorzeźba Ukrzyżowanie (XVI-XVII w.)^[5]
  • XVII-wieczny krucyfiks^[1]
  • dzwon z 1641 r.^[1]
  • trzy kropielnice - w tym dwie gotyckie^[1]
  • rokokowy konfesjonał^[1] (XVII w.)
  • srebrny relikwiarz w kształcie krzyża z herbem Brzezin i datą 1628^[5]
  • rzeźba św. Mikołaja z Bari (XVI w.)^[5]
  • XVII-wieczna monstrancja wieżyczkowa^[5]
• w kaplicach Lasockich i Miedzianków
  • rzeźby nagrobkowe z XVI i XVII wieku^[3]
  • nagrobek Urszuli z Maciejowskich Leżeńskiej, ufundowany przez męża, kasztelana Jana Leżeńskiego - autorstwa Jana Michałowicza z Urzędowa, wykonany w latach 1565-1568^[6]
  • płyta nagrobkowa Stanisława i Zofii z Szydłowieckich Lasockich z I poł. XVI w.- dzieło Giovanniego Ciniego ze Sieny^[3][5].