Kompleks Urbanistyczny Wymiaru Sprawiedliwości

Kompleks Urbanistyczny Wymiaru Sprawiedliwości – kompleks budynków przy placu Krasińskich 2/4/6 w Warszawie wraz z ich otoczeniem, administrowany przez Biuro Administracyjno-Gospodarcze Kancelarii Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego^[1], będący siedzibą Sądu Najwyższego^[2], warszawskiego Sądu Apelacyjnego^[3], oraz oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Planowana jest rozbudowa Kompleksu^[4].

Kompleks Urbanistyczny Wymiaru Sprawiedliwości

Fasada kompleksu od strony placu Krasińskich
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	plac Krasińskich 2/4/6
Styl architektoniczny	postmodernizm
Architekt	Marek Budzyński, Zbigniew Badowski (oraz zespół 21 architektów współpracujących)
Kondygnacje	6 (w tym 2 podziemne)
Rozpoczęcie budowy	1996
Ukończenie budowy	11 listopada 1999
Położenie na mapie Warszawy Kompleks Urbanistyczny Wymiaru Sprawiedliwości
Położenie na mapie Polski Kompleks Urbanistyczny Wymiaru Sprawiedliwości
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Kompleks Urbanistyczny Wymiaru Sprawiedliwości
52°14′59,18″N 21°00′18,66″E
Strona internetowa

Kompleks od strony ulicy Długiej, na pierwszym planie pomnik Powstania Warszawskiego

Kariatydy na tyłach kompleksu

Paremie na kolumnach kompleksu

Hol główny

Opis kompleksu

Paremie

Na 76 kolumnach kompleksu umieszczono osiemdziesiąt sześć paremii prawniczych w językach polskim i łacińskim przygotowanych przez zespół romanistów pod kierunkiem prof. Witolda Wołodkiewicza. Ich głównymi źródłami były pisma jurystów rzymskich oraz konstytucje cesarskie (Digesta justyniańskie, kodeks justyniański). Kilka paremii zaczerpnięto z rzymskich dzieł literackich, a kilka – z dawnego prawa polskiego. Na głowicach kolumn widnieje motyw wagi, będący atrybutem bogini sprawiedliwości Temidy, a na kolumnach w pobliżu pomnika Powstańców Warszawskich – symbol Polski Walczącej. Na szczytach kolumn rośnie zieleń, co według architektów było elementem powstałym z inspiracji miastami Inków. Treść paremii jest następująca:

1. Qui munus publice mandatum accepta pecunia reperunt, crimine repetundarum postulantur (D.48.11.9) – Dopuszcza się zdzierstwa ten, kto, sprawując funkcję publiczną, przyjmuje pieniądze od zainteresowanych
2. Minime sunt mutanda, quae interpretationem certam semper habuerunt (D.1.3.23) – Jak najmniej należy zmieniać to, co zawsze miało jednoznaczną interpretację
3. Qui non facit quod facere debet, videtur facere adversus ea, quia non facit (D.50.17.23) – Jeżeli ktoś nie czyni tego, co czynić powinien, uważa się, że czyni przeciwnie, ponieważ nie czyni
4. Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis, dispositio (ad D.9.2.32 pr) – W takich samych okolicznościach należy stosować te same rozwiązania prawne
5. Ius publicum privatorum pactis mutari non potest (D.2.14.38) – Prawo publiczne nie może być zmieniane umowami [osób] prywatnych.
6. Non ex regula ius sumatur, sed ex iure quod est regula fiat (D.50.17.1) – Reguły nie tworzą prawa, lecz się z niego wywodzą
7. In legibus magis simplicitas quam difficultas placet (I.2.23.7) – W prawie podoba się bardziej prostota niż zawiłość
8. Optima est legum interpres consuetudo (D.1.3.37) – Zwyczaj jest najlepszą wykładnią prawa
9. Ius civile vigilantibus scriptum est (D.48.8.24) – Prawo cywilne jest tworzone dla osób starannych
10. Leges ab omnibus intellegi debent (C.1.14.9) – Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich
11. Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem (D.1.3.17) – Znać prawa to nie znaczy trzymać się słów ustawy, ale jej treści i mocy działania
12. Placuit in omnibus rebus praecipuam esse iustitiae aequitatisque quam stricti iuris rationem (C.3.1.8) – We wszystkich sprawach powinna mieć pierwszeństwo zasada sprawiedliwości i słuszności nad zasadą ścisłego prawa.
13. Non omnis vox iudicis iudicati continet auctoritatem (C.7.45.7 pr.) – Nie każda wypowiedź sędziego ma moc wyroku
14. Advocatorum error litigatoribus non noceat (C.2.9.3 pr.) – Błąd adwokatów niech nie szkodzi stronom
15. Incivile est nisi tota lege perspecta una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere (D.1.3.24) – Nieprawidłowe jest wydawanie wyroku lub opinii prawnej bez uwzględnienia całości ustawy, na podstawie jednego jej fragmentu.
16. Iura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur (D.1.3.8) – Prawa są stanowione nie ze względu na konkretne osoby, lecz dla wszystkich.
17. Omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim, ut non subverti potest (D.50.17.202) – Wszelka definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej podważyć
18. Satius enim esse impunitum relinqui facinus nicentis quam innocentem damnari (D.48.19.5 pr.) – Lepiej pozostawić bezkarnym występek złoczyńcy, niż skazać niewinnego
19. Nullus videtur dolo facere, qui iure suo utitur (D.50.17.55) – Uważa się, że nie działa podstępnie ten[,] kto korzysta ze swego prawa
20. Nemo enim in persequendo deteriorem causam, sed meliorem facit (D.50.17.87) – Dochodzenie sprawy przed sądem nie może pogorszyć, lecz jedynie polepszyć sytuację powoda.
21. Iuris prudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia, iusti atque iniusti scientia (D.1.1.10.2) – Nauka prawa jest znajomością spraw boskich i ludzkich oraz wiedzą o tym[,] co sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe.
22. Dolum malum facit qui ex aliena iactura lucrum quaerit (D.14.3.17.4) – Działa podstępnie, kto próbuje osiągnąć zysk z cudzego niepowodzenia.
23. Is damnum dat, qui iubet dare (D.50.17.169) – Ten wyrządza szkodę, kto rozkazuje ją czynić
24. Nam hoc natura aequum est neminem cum alterius detrimento fieri locupletiorem (D.12.6.14) – Słuszne jest, aby nikt nie wzbogacał się z cudzej straty
25. Nulla pactione effici potest, ne dolus praestetur (D.2.14.27.3) – Umową nie można wyłączyć odpowiedzialności za podstęp
26. Reformatio in peius iudici appellato non licet (D.49.1.1 pr) – Sędziemu apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść „odwołującego się”
27. Nemo auditur propriam turpitudinem allegans (ad C.7.8.5) – Powołujący się na własny występek nie będzie wysłuchany
28. Cogitationis poenam nemo patitur (D.48.19.18) – Nikogo nie karze się za jego myśli
29. Dolus non praesumitur (D.22.3.18.1) – Złego zamiaru nie domniemuje się
30. Iustitias vestras iudicabo (napis na ścianie trybunałów w dawnej Polsce) – Osądzę waszą sprawiedliwość
31. Neminem captivabimus nisi iure victum (na podstawie przywilejów Władysława Jagiełły z lat 1430-33) – Nikogo nie uwięzimy, o ile nie zostanie pokonany prawem
32. Cessante ratione legis, cessat ipsa lex (ad D.35.1.72.6) – Gdy ustaje przyczyna obowiązywania ustawy, traci moc sama ustawa
33. Cum in verbis nulla ambiguitas est, non debet admitti voluntatis quaestio (D.32.25.1) – Gdy w słowach nie ma żadnej dwuznaczności, nie należy podnosić kwestii woli
34. Male nostro iure uti non debemus (Gaius 1.53) – Nie powinniśmy źle korzystać [z przysługującego] nam prawa
35. Ius est ars boni et aequi (D.1.1.1 pr.) – Prawo jest umiejętnością stosowania tego, co dobre i słuszne
36. Non exemplis, sed legibus iudicandum est (C.7.45.13) – Należy orzekać na podstawie ustaw, a nie naśladować wcześniejsze rozstrzygnięcia.
37. Nulla poena sine lege (D.50.16.131.1) – Nie ma kary bez [stosownego przepisu] ustawy
38. Quod ad ius naturalre attinet, omnes homines aequales sunt (D.50.17.32) – Zgodnie z prawem naturalnym wszyscy ludzie są równi
39. Delicta parentium liberis non nocent (ad C.6.7.2 pr) – Czyny niedozwolone rodziców nie obciążają dzieci
40. Nulla iniuria est, quae in volentem fiat (D.47.10.1.5) – Nie wyrządza się krzywdy chcącemu
41. Dura lex, sed lex (ad D.40.9.12.1) – Twarde prawo, ale prawo
42. Quod omnes similiter tangit, ab omnibus comprobetur (C.5.59.5.2) – Co wszystkich jednakowo dotyczy, winno być przez wszystkich zatwierdzone
43. Summum ius summa iniuria (Cicero, de off. 1.33) – Najwyższe prawo [bywa] najwyższym bezprawiem
44. Alienus dolus nocere alteri non debet (D.44.4.11 pr.) – Nikogo nie powinien obciążać cudzy podstęp
45. Res iudicata pro veritate accipitur (D.50.17.207) – Rozstrzygnięcie sądowe przyjmuje się za prawdziwe
46. Legem brevem esse oportet (Seneca, ep. 94.38) – Ustawa powinna być zwięzła
47. In omnibus quidem, maxime tamen in iure aequitas spectanda sit (D.50.17.90) – We wszystkim, szczególnie jednak w prawie, należy mieć na względzie [zasady] słuszności
48. Vanae voces populi non sunt audiendae (C.9.47.12) – Nie należy dawać posłuchu czczym głosom tłumu
49. Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi (D.1.1.10 pr.) – Sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą wolą zagwarantowania każdemu jego prawa
50. Non omne quod licet honestum est (D.50.17.144 pr.) – Nie wszystko, co dozwolone[,] jest uczciwe
51. Leges bonae ex malis moribus procreantur (Macrobius sat. 3.17.10) – Dobre ustawy rodzą się ze złych obyczajów
52. Quid est enim civitas nisi iuris societas civium (Cicero, de re publ. 1.49) – Czym jest bowiem państwo, jeśli nie opartym na prawie związkiem obywateli
53. Legem bonam a mala nulla alia nisi naturae norma dividere possumus (Cicero, de leg. 1.44) – Dobre prawo od złego możemy odróżnić miarą prawa natury
54. Vim vi repellere licet (D.43.16.1.27) – Siłę wolno odeprzeć siłą
55. Silent leges inter arma (Cicero, pro Mil. 4.11) – Milkną prawa w szczęku broni
56. Onus est honos qui sustinet rem publicam (Varro, de I.I.5.73) – Obowiązek jest zaszczytem utrzymującym Rzeczpospolitą
57. Libertas inaestimabilis res est (D.50.17.106) – Wolność jest rzeczą bezcenną
58. Cedant arma togae (Cicero, de off.1.77) – Niech oręż ustąpi przed togą
59. Salus populi suprema lex esto (Cicero, de leg. 3.8) – Dobro Rzeczypospolitej niechaj będzie najwyższym prawem
60. Hominum causa omne ius constitutum sit (D.1.5.2) – Wszelkie prawo winno być stanowione ze względu na człowieka
61. Pacta sunt servanda (ad D.2.14.7.7) – Umów należy dotrzymywać
62. Nostrum est iudicare secundum allegata et probata (ad D.1.18.6.1) – Powinniśmy sądzić zgodnie z przedłożonymi i pewnymi [dowodami]
63. Lex retro non agit (ad C.1.14.7) – Ustawa nie działa wstecz
64. Quod initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere (D.50.17.29) – To[,] co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione przez „sam” upływ czasu
65. In testamentis plenius voluntates testantium interpretamur (D.50.17.12) – Wykładnia testamentów opiera się na wnikliwym badaniu woli testatorów
66. Nemo est iudex in propria causa (ad C.3.5.1) – Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie
67. Nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet (D.50.17.54) – Nie można przenieść na drugiego więcej praw, niż ma się samemu.
68. In dubio pro reo (ad D.50.17.125) – W razie wątpliwości [należy rozstrzygać] na korzyść pozwanego
69. Secundum naturam est commoda cuiusque rei eum sequi, quem sequuntur incommoda (D.50.17.10) – Naturalne jest, aby ten czerpał korzyści z rzeczy, kto ponosi związane z nią ciężary
70. Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum (D.34.4.4) – Wola spadkodawcy może być zmieniona aż do ostatniego tchnienia
71. Ne quis absens puniatur (D.48.17.1 pr) – Nieobecny niech nie będzie karany
72. Reus excipiendo fit actor (D.44.1.1) – Pozwany w zakresie zarzutu procesowego staje się powodem
73. Libera matrimonia esse antiquitus placuit (C.8.38.2) – Z dawna już postanowiono, że małżeństwa są wolne
74. Ne eat iudex ultra petita partium (ad D.10.3.18) – Niech nie wychodzi sędzia ponad żądania stron
75. Nullus idoneus testis in re sua intellegitur (D.22.5.10) – Nikt nie może być wiarygodnym świadkiem we własnej sprawie
76. Venire contra factum proprium nemini licet (ad D.1.7.25) – Nie wolno występować przeciwko temu, co wynika z własnych czynów
77. Prior tempore potior iure (C.8.17.3) – Pierwszy w czasie[,] lepszy w prawie
78. Sententia facit ius inter partes (ad D.5.2.17.1) – Wyrok tworzy prawo między stronami
79. Ei incumbit probatio qui dicit non qui negat (D.22.3.2) – Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym[,] kto przeczy
80. Bis de eadem re ne sit actio (ad Gaium 4.107) – Nie można procesować się dwa razy o to samo
81. Actor rei forum sequitur (C.3.19.3) – Powód idzie do sądu (właściwego dla) pozwanego
82. Impossibilium nulla obligatio est (D.50.17.185) – Nie ma zobowiązania, gdy [świadczenie] jest niemożliwe
83. Si in ius vocat, ito (Ustawa XII tablic) – Kto został wezwany przed sąd, niech się stawi
84. Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet (ad D.22.6.9 pr) – Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi.
85. Lex posterior derogat legi priori (ad D.1.4.4) – Ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą
86. Favorabiliores rei potius quam actores habentur (D.50.17.125) – Korzystniejszą [sytuację procesową] mają pozwani niż powodowie

Schemat Kompleksu Urbanistycznego Wymiaru Sprawiedliwości z zaznaczonymi 76 kolumnami, na których umieszczono łacińskie i polskie paremie prawnicze

Kariatydy

Elementem tylnej elewacji kompleksu są trzy kariatydy symbolizujące cnoty: wiarę, nadzieję i miłość.

Przypisy

1. § 47 Regulaminu Sądu Najwyższego (Dz.U. z 2022 r. poz. 1489).
2. § 70 ust. 1 Regulaminu Sądu Najwyższego (Dz.U. z 2022 r. poz. 1489).
3. Sąd Apelacyjny w Warszawie [online], sa.gov.pl [dostęp 2023-08-03].
4. KamilK. Białas KamilK., Sąd Apelacyjny w Warszawie z nową siedzibą [online], whitemad.pl, 12 czerwca 2022 [dostęp 2023-08-03].

Bibliografia

• Witold Wołodkiewicz: Regulae iuris. Łacińskie inskrypcje na kolumnach Sądu Najwyższego Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: C.H.Beck, 2006. ISBN 83-74-83288-6. Brak numerów stron w książce
• Witold Wołodkiewicz, Maria Zabłocka: Prawo rzymskie : instytucje. Warszawa: C. H. Beck, 2005. ISBN 83-7387-962-5. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Sądu Najwyższego RP