Komitet Ocalenia Publicznego

Komitet Ocalenia Publicznego (fr. Comité de salut public) – nadzwyczajny organ wykonawczy, powołany w kwietniu 1793 roku w okresie rewolucji francuskiej, przez Konwent, celem opanowania kryzysowej sytuacji państwa, spowodowanej wojną z Austrią i Prusami, chaosem gospodarczym i kontrrewolucją wewnętrzną.

Ilustracja zebrania Komitetu Ocalenia Publicznego.

Tuilerie – siedziba Komitetu

Uprawnienia i pozycja w systemie władzy

KOP zastąpił radę ministrów, mając faktycznie o wiele większe od niej uprawnienia. Teoretycznie zależny od Konwentu (każda jego propozycja uchwały musiała zostać zatwierdzona przez parlament), w rzeczywistości już od lipca 1793 cieszył się na tyle dużym prestiżem, że jego decyzje przyjmowane były bez dłuższych dyskusji. Komitet miał siedzibę w jednym ze skrzydeł pałacu Tuileries, a jego obrady - w odróżnieniu od Konwentu - nie były jawne.

Pierwszy skład

Do lipca 1793 r. Komitet zdominowany był przez posłów umiarkowanej lewicy, pozostających pod wpływem Dantona. Choć nominalnie KOP nigdy nie miał przewodniczącego, to ten polityk odgrywał wiodącą rolę w pracach organu władzy. Poza tym członkami Komitetu byli:

Członek Komitetu		Początek członkostwa	Zakończenie członkostwa	Reprezentowany w Konwencie okręg	Uwagi
Georges Danton		7 kwietnia 1793	10 lipca 1793	Paryż	nie wszedł do drugiego składu Komitetu; podczas terroru jakobińskiego oskarżony o zdradę, skazany na śmierć i ścięty
Jean-François Delmas		7 kwietnia 1793	10 lipca 1793	Haute-Garonne	nie wszedł do drugiego składu Komitetu; za Dyrektoriatu członek Rady Starszych
Jean-Jacques Bréard		7 kwietnia 1793	5 lipca 1793	Charente-Inférieure	nie wszedł do drugiego składu Komitetu; za Dyrektoriatu członek Rady Starszych; za Konsulatu członek Ciała Ustawodawczego (i przez pewien okres jego przewodniczący)
Bertrand Barère de Vieuzac		7 kwietnia 1793	1 sierpnia 1794	Hautes-Pyrénées	wszedł do drugiego składu Komitetu
Pierre Joseph Cambon		7 kwietnia 1793	10 lipca 1793	Hérault	nie wszedł do drugiego składu Komitetu; po przewrocie 9 thermidora ukrywał się w Montepelier; po restauracji Burbonów jako królobójca skazany na wygnanie przebywał w Belgii; zmarł w Saint Josse Ten Voode
Jean Antoine Debry		7 kwietnia 1793	1793	Aisne	zastąpiony przez Lindeta; nie wszedł do drugiego składu Komitetu; po restauracji Burbonów jako królobójca skazany na wygnanie przebywał w Niderlandach; po rewolucji lipcowej wrócił do Francji
Louis-Bernard Guyton de Morveau		7 kwietnia 1793	10 lipca 1793	Côte d’Or	nie wszedł do drugiego składu Komitetu; za Dyrektoriatu członek Rady Pięciuset
Jean Baptiste Robert Lindet		7 kwietnia 1793	12 czerwca 1793	Eure	zasiadał w Komitecie z krótką przerwą - zarówno w jego pierwszym jak i drugim składzie
Jean Baptiste Treilhard		7 kwietnia 1793	12 czerwca 1793	Seine-at-Oise	nie wszedł do drugiego składu Komitetu; za Dyrektoriatu członek Rady Pięciuset; radca stanu za Konsulatu i I Cesarstwa
Jean-François Delacroix		7 kwietnia 1793	10 lipca 1793	Eure-at-Loir	nie wszedł do drugiego składu Komitetu; podczas terroru jakobińskiego oskarżony o zdradę, skazany na śmierć i ścięty

Drugi skład

Komitet kierowany przez Dantona nie spełnił stawianych wobec niego oczekiwań i został 27 lipca 1793 roku zastąpiony przez bardziej lewicowy skład z Maksymilianem Robespierre jako nieformalnym przywódcą. Kierowany przez niego Komitet zdołał wyprowadzić kraj z największego kryzysu i dlatego zyskał przydomek Wielkiego Komitetu. We wrześniu 1793 r. do KOP dołączyli, na wyraźne żądanie sankiulotów dwaj ultraradykałowie: Jacques-Nicolas Billaud-Varenne i Jean-Marie Collot d’Herbois.

Skład KOP (do 27 lipca 1794):

Członek Komitetu		Początek członkostwa	Zakończenie członkostwa	Reprezentowany w Konwencie okręg	Uwagi
Bertrand Barère de Vieuzac		7 kwietnia 1793	1 sierpnia 1794	Hautes-Pyrénées	po przewrocie 9 thermidora, skazany na deportację do Gujany Francuskiej zbiegł i ukrywał się w Bordeaux; po restauracji Burbonów został wygnany jako królobójca i osiadł w Brukseli; po rewolucji lipcowej wrócił do Francji gdzie pozostawał do śmierci
Jean Baptiste Robert Lindet		22 czerwca 1793	6 października 1794	Eure	po przewrocie 9 thermidora aresztowany; brał udział w Sprzysiężeniu Równych; za Dyrektoriatu przez krótki okres pełnił urząd ministra finansów; po restauracji Burbonów został jako królobójca skazany na wygnanie, jednak pozostał nielegalnie we Francji, aż do śmierci
Pierre-Louis Prieur		10 lipca 1793	31 lipca 1794	Marna	po przewrocie 9 thermidora ukrywał się; objęty amnestią; po restauracji Burbonów został wygnany jako królobójca; zmarł w Brukseli
Thomas-Augustin de Gasparin		10 lipca 1793	24 lipca 1793	Bouches-du-Rhone	ustąpił protestując przeciw aresztowaniu Custine'a; zastąpiony przez Robespierre’a; zmarł na zapalenie płuc
Jacques Alexis Thuriot		10 lipca 1793	20 września 1793	Marna	ustąpił protestując przeciw usunięciu Houcharda z urzędu; podczas przewrotu 9 thermidora nie pozwolił Robespierre’owi wygłosić przemówienia; zagrożony aresztowaniem zbiegł i ukrywał się do czasu ogłoszenia amnestii; po restauracji Burbonów został wygnany jako królobójca; zmarł w Liège
Marie-Jean Hérault de Séchelles		10 lipca 1793	29 grudnia 1793	Seine-at-Oise	podczas terroru jakobińskiego oskarżony o zdradę, skazany na śmierć i ścięty
André Jeanbon Saint André		10 lipca 1793	31 lipca 1794	Lot	w czasach Dyrektoriatu konsul w Algierze i Smyrnie; za Konsulatu prefekt Mont-Tonnerre; zmarł w Moguncji
Louis de Saint-Just		10 lipca 1793	27 lipca 1794	Aisne	obalony podczas przewrotu 9 thermidora, uznany za wyjętego spod prawa i ścięty bez procesu
Georges Couthon		10 lipca 1793	27 lipca 1794	Puy-at-Dôme	obalony podczas przewrotu 9 thermidora, uznany za wyjętego spod prawa i ścięty bez procesu
Maximilien de Robespierre		27 lipca 1793	27 lipca 1794	Paryż	obalony podczas przewrotu 9 thermidora, uznany za wyjętego spod prawa i ścięty bez procesu
Jacques Nicolas Billaud-Varenne		6 sierpnia 1793	1 sierpnia 1794	Paryż	podczas przewrotu 9 thermidora wystąpił przeciw Robespierrowi, mimo to został skazany na deportację do Gujany Francuskiej; ułaskawiony za Konsulatu; pod koniec życia przebywał w Stanach Zjednoczonych i na wyspie Haiti; zmarł w San Domingo
Jean-Marie Collot d’Herbois		6 sierpnia 1793	1 sierpnia 1794	Paryż	podczas przewrotu 9 thermidora wystąpił przeciw Robespierrowi, mimo to został skazany na deportację do Gujany Francuskiej gdzie zmarł na żółtą febrę
Lazare Carnot		14 sierpnia 1793	6 października 1794	Pas-de-Calais	jeden z członków Dyrektoriatu; minister wojny za Konsulatu oraz minister spraw wewnętrznych podczas 100 dni Napoleona po ostatecznej przegranej Napoleona osiedlił się w Magdeburgu gdzie zmarł
Claude-Antoine Prieur-Duvernois		14 sierpnia 1793	6 października 1794	Côte-d’Or	za Dyrektoriatu członek Rady Pięciuset; po objęciu władzy przez Napoleona odszedł od polityki; zmarł w Dijon

Upadek Robespierre’a

Tarcia wewnętrzne w Komitecie Ocalenia Publicznego stały się jedną z ważniejszych przyczyn upadku jakobinów. Fanatyzm ideowy Robespierre’a przerażał większość członków KOP (poza Saint-Justem i Couthonem), którzy w obawie o własne życie zawiązali spisek i 9 thermidora roku II (27 lipca 1794) doprowadzili w Konwencie do aresztowania Robespierre’a i stronników, a następnie do ich egzekucji.

W okresie potermidoriańskim KOP stracił nadzwyczajne uprawnienia i miał zajmować się jedynie polityką zagraniczną i wojskowością. Wprowadzono zasadę rotacji członków, a w 1795 r. całkowicie zlikwidowano ten organ władzy.

Zobacz też

• rewolucja francuska
• Komitet Bezpieczeństwa Powszechnego
• Konwent Narodowy

Kontrola autorytatywna (organizacja polityczna):

• ISNI: 0000000106115325
• VIAF: 159160040
• LCCN: n50070518
• GND: 502193-5
• BnF: 121555158
• SUDOC: 027316947
• J9U: 987007261108905171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3924455
• Britannica: topic/Committee-of-Public-Safety
• Universalis: comite-de-salut-public
• БРЭ: 2085052
• Catalana: 0019067