Komisariat Straży Granicznej „Jutrosin” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Ostatni |
kom. Józef Abryszyński |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Inspektorat Graniczny nr 11 |
Geneza
Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną[1]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku[3]. Komisariat Straży Celnej „Jutrosin”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Leszno”[4].
W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[5]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Dubin”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[6].
Formowanie i zmiany organizacyjne
Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[7]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Dubin” do Inspektoratu Granicznego nr 11 „Leszno” i określił jego strukturę organizacyjną[6]. Już 15 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie zmian dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego przeniósł dyslokację komisariatu do Jutrosina, zmieniał jego organizację i ustalał zasięg działania placówek[8]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 roku reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i nową organizację komisariatu „Jutrosin”[9].
Działania komisariatu w 1939 roku
18 kwietnia 1939 roku do komisariatu został przydzielony pluton wzmocnienia pod dowództwem ppor. Jana Wątroby. Wymieniony oficer opracował elaborat zniszczeń, zgodnie z którym 1 czerwca 1939 roku zapakietowano 9 mostów przeznaczonych do całkowitego zniszczenia na odcinku komisariatu. Ponieważ siły plutonu wzmocnienia były niewystarczające do obsadzenia i ubezpieczenia dziewięciu mostów, dowódca 56 pp przydzielił komisariatowi jeden pluton strzelecki. Na trzy dni przed rozpoczęciem działań wojennych, 28 sierpnia 1939 roku, rozkazem pułkownika Wojciecha Tyczyńskiego pluton składający się z 30 żołnierzy pod dowództwem kaprala Antoniego Nadolnego został wysłany do Jutrosina z Garnizonu w Krotoszynie. Po przybyciu zmiany po trzech dniach pluton został wysłany pociągiem do Kielc, gdzie dołączyli do swojego 56 pułku, który wchodził w skład 25 dywizji kaliskiej gen. Franciszka Altera i armii „Poznań” gen. Tadeusza Kutrzeby[10]. 1 września 1939 roku, na rozkaz dowódcy 56 pp, wszystkie mosty zostały wysadzone, a kompania ppor. Wątroby wycofała się za lewe skrzydło 55 pp. 2 września porucznik Wątroba zameldował się u dowódcy III/55 pp podpułkownika Romana Ludwika Jabłońskiego. Tego dnia kompania ppor. Wątroby wzięła udział w natarciu na Rawicz, zakończonym odbiciem tego miasta z rąk Niemców. W nocy z 2 na 3 września kompania wycofała się z miasta za rzekę Warta. W czasie odwrotu znad Warty porucznik Wątroba otrzymywał rozkazy od inspektora SG Franciszka Hałgasa. W Kłodawie kompania porucznika Wątroby została oddzielona od Komisariatu SG „Jutrosin”. Funkcjonariusze Straży Granicznej dowodzeni przez komisarza Józefa Abryszyńskiego pozostali pod rozkazami inspektora Hałgasa, natomiast kompania porucznika Wątroby w Łęczycy została wcielona do jednego z batalionów piechoty dowodzonego przez oficera w stopniu kapitana. Przez trzy dni kompania brała udział w obronie miasta, a następnie wycofała się do Kutna, gdzie została podporządkowana inspektorowi SG Gustawowi Świderskiemu i wcielona do batalionu komisarza SG Tadeusza Chmielowskiego[11].
Służba graniczna
Sąsiednie komisariaty:
Funkcjonariusze komisariatu
Struktura organizacyjna
Organizacja komisariatu w kwietniu 1928[15]:
- komenda − Dubin
- placówka Straży Granicznej I linii „Białykał”
- placówka Straży Granicznej I linii „Katarzynowo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jeziora”
- placówka Straży Granicznej I linii „Zmysłowo”
- placówka Straży Granicznej II linii „Dubin”
- placówka Straży Granicznej II linii „Poznań”[a]
Organizacja komisariatu we wrześniu 1928[16]:
- komenda − Jutrosin
- placówka Straży Granicznej I linii „Białykał”
- placówka Straży Granicznej I linii „Katarzynowo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jeziora”
- placówka Straży Granicznej I linii „Zmysłowo”
- placówka Straży Granicznej II linii „Jutrosin”
- placówka Straży Granicznej II linii „Poznań”
Organizacja komisariatu w styczniu 1930[17][18]:
- 5/11 komenda − Jutrosin
- placówka Straży Granicznej I linii „Białykał”
- placówka Straży Granicznej I linii „Szkaradowo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jeziora”
- placówka Straży Granicznej I linii „Nad Stawem”
- placówka Straży Granicznej II linii „Jutrosin” ul. Hallera 10
- placówka Straży Granicznej II linii „Poznań”
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
