Komisariat Straży Granicznej „Ławoczne”

Komisariat Straży Granicznej „Ławoczne” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1929–1938 i granicy polsko-węgierskiej w 1939.

Komisariat Straży Granicznej „Ławoczne”

Komisariat SG „Sławsko”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	15 lutego 1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat Straży Celnej „Ławoczne”
Kontynuacja	Komisariat SG „Hańcza”
Organizacja
Dyslokacja	Sławsko Ławoczne
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 20 Inspektorat Graniczny „Stryj”

Rozdanie nagród po zawodach Straży Granicznej w Sławsku

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną^[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922^[2]. Komisariat Straży Celnej „Ławoczne”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Dolina”^[3].

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Sławsko”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[5].

Osobny artykuł: komisariat Straży Celnej „Ławoczne”.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Szkic rozmieszczenia batalionu KOP „Sokole”

Rozporządzeniem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[6]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Sławsko” do Inspektoratu Granicznego nr 20 „Stryj” i określił jego strukturę organizacyjną^[7]. Już 8 września 1828 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał zasięg placówek^[8]. Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu^[9]. Rozkazem nr 4/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 20 października 1931 zmieniono nazwę komisariatu na „Ławoczne”. Jednocześnie zmieniono nazwę placówki II linii „Sławsko” na „Ławoczne”^[10]. Rozkazem nr 1 z 31 marca 1937 w sprawach [...] likwidacji i tworzenia placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł posterunek SG „Różanka Wyżna” do Rużanki^[11].

Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, w związku z przekazaniem Korpusowi Ochrony Pogranicza ochrony części granicy południowej Państwa na odcinku między przełęczą Użocką, a stykiem granicy polsko-rumuńsko-czechosłowackiej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zarządził likwidację komisariatu Straży Granicznej „Ławoczne”^[12]. Nakazał, by z dniem 1 lutego 1939 komisariat „Ławoczne” wraz z placówką II linii i trzema placówkami I linii utworzył komisariat SG „Hańcza” z tymczasową siedzibą w Przerosli i placówki I linii: Przerośl, Prawy Las i Polulkiemie^[13].

Służba graniczna

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Wysocko Niżne” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Ludwikówka” – 1928
• komisariat Straży Granicznej „Smorze” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Ludwikówka” – 1935^[14]

Kierownicy/komendanci komisariatu

Stopień	Imię i nazwisko	Okres pełnienia służby	Kolejne stanowisko
komisarz	Aleksander Wasilewski	V 1928[15] -
Podkomisarz	Stefan Gawroński[16][a]	1929	Kierownik komisariatu „Ludwikówka”
Aspirant	Józef Janocha[b]	1 V 1937 – I 1939[17] (??)
Aspirant	Kazimierz Lurski (??)[c]	25 VIII 1937 –[19]
aspirant	Józef Janocha	- 1 II 1939[20]	komisariat „Hańcza”

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w maju 1928^[7]:

• komenda – Sławsko
• placówka Straży Granicznej I linii „Kliniec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Oporzec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Wołosianka”
• placówka Straży Granicznej II linii „Hutar”
• placówka Straży Granicznej II linii „Sławsko”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928^[8]:

• placówka Straży Granicznej I linii „Kliniec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Wyżłów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Oporzec”^[d]
• placówka Straży Granicznej I linii „Jelenkowate”
• placówka Straży Granicznej II linii „Sławsko”
• placówka Straży Granicznej II linii „Stryj”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1929^[9]:

• 1/21 komenda – Sławsko
• placówka Straży Granicznej I linii „Wyżłów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Oporzec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Chaszczowanie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Jelenkowate”
• placówka Straży Granicznej II linii „Sławsko”
• placówka Straży Granicznej II linii „Stryj”

Organizacja komisariatu w 1931:

• komenda – Sławsko (46 km)
• placówka Straży Granicznej I linii „Wyżłów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Oporzec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Chaszczowanie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Jelenkowate”
• placówka Straży Granicznej II linii „Sławsko”
• placówka Straży Granicznej II linii „Stryj”

Organizacja komisariatu w 1935^[14]:

• komenda – Ławoczne
• placówka Straży Granicznej I linii „Wyżłów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Oporzec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Chaszczowanie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Jelenkowate”
• placówka Straży Granicznej II linii „Ławoczne”
• placówka Straży Granicznej II linii „Stryj”

Uwagi

1. Stefan Gawroński – w I wojnie światowej walczył w armii niemieckiej. Uczestnik Powstania Wielkopolskiego. W wojnie polsko-bolszewickiej walczył na Zachodniej Białorusi w ramach w 57 pułku piechoty. W czasie walk dwukrotnie ranny. W Straży Celnej od marca 1922 początkowo na stanowisku kierownika komisariatu SC „Piłka”. W marcu 1924 przeniesiony do komisariatu SC „Międzychód”. W marcu 1928 wstąpił do Straży Granicznej. Wyznaczony został an stanowisko kierownika komisariatu SG „Praszka”. W 1929 przeniesiony na to samo stanowisko do komisariatu SG „Sławsko”, a kilka miesięcy potem na stanowisko kierownika komisariatu „Ludwikówka”. W 1935 awansował na stanowisko kwatermistrza IG „Chojnice”. We wrześniu 1939 aresztowany przez Sowietów i zamordowany w Katyniu^[16].
2. Józef Janocha – w 1931 skierowany do Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. Praktykę liniową odbył w 6 pułku Ułanów Kaniowskich w Stanisławowie. 1 stycznia 1934 awansowany na stopień podporucznika w korpusie kawalerii. W 1934 przyjęty do służby w Straży Granicznej i skierowany na praktykę do IG „Brodnica”. W listopadzie 1936 wyznaczony na stanowisko II oficera w komisariacie SG „Worochta”. Od 1 maja 1937 komendant komisariatu Straży Granicznej „Ławoczne”, a z dniem 1 lutego 1939 komendant Komisariatu SG „Hańcza”. 4 września 1939 zameldował się u dowódcy obrony Warszawy gen. Czumy. W Warszawie organizował 360 pułk piechoty i w jego składzie walczył na terenie na odcinku Służewca. Po kapitulacji w niewoli niemieckiej. Po kilku dniach uciekł. W latach 1942–1945 brał udział w ruchu oporu. 15 maja 1945 powołany do służby w 1 pułku ułanów w Garwolinie. 5 sierpnia 1946 przeniesiony do departamentu Wojsk Ochrony Pogranicza na stanowisko adiutanta szefa Departamentu WOP. Od listopada 1946 wykładowca służby granicznej w Centrum Wyszkolenia WOP. 30 grudnia 1950 został zwolniony ze służby^[17].
3. U Kozłowskiego występuje niezgodność faktów. Podaje on, że w jednym czasie kierownikami komisariatu byli aspiranci: Jałocha i Lurski^[18].
4. Placówka Straży Granicznej I linii „Oporzec” wystawiała posterunek w m. Ławoczne. → Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 31.

Przypisy

1. Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
2. Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
3. Kozłowski 2012 ↓, s. 33.
4. Kula 1994 ↓, s. 40.
5. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 28.
6. Goryński 2012 ↓, s. 226.
7. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 29.
8. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 31.
9. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 51.
10. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 80.
11. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 116.
12. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 146.
13. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 148.
14. Promińska 2011 ↓, s. 5.
15. Rozkazy KG SG ↓, s. 1928/54.
16. Kozłowski 2015 ↓, s. 95.
17. Kozłowski 2015 ↓, s. 124.
18. Kozłowski 2015 ↓, s. 124, 189.
19. Kozłowski 2015 ↓, s. 189.
20. Rozkazy KG SG ↓, s. 2/39.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażaków oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)