Kolonia Alfred

Kolonia Alfred – osada robotnicza, założona w połowie XIX wieku dla pracowników nieistniejącej obecnie kopalni Alfred, założonej w 1834 roku i w 1859 roku połączonej z kopalnią Hohenlohe na terenie obecnych Katowic, w dzielnicy Wełnowiec-Józefowiec, przy Lasku Alfreda, placu Alfreda i alei Wojciecha Korfantego^[1]. Obecna, zabytkowa zabudowa powstała pod koniec XIX wieku została po 1923 roku wraz z zamknięciem szybu Alfred zagospodarowana m.in. na cele mieszkalne. Obecnie część budynków jest dzierżawiona przez Fundację Pomocy Dzieciom i Seniorom Wioska Serca im. Jana Pawła II.

Ten artykuł dotyczy części Katowic. Zobacz też: inne znaczenia nazwy Alfred.

Kolonia Alfred

Alfred

Część Katowic
Zabudowa kolonii Alfred
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Katowice
Dzielnica	Wełnowiec-Józefowiec
Data założenia	połowa XIX wieku
W granicach Katowic	1951
Strefa numeracyjna	0-32
Tablice rejestracyjne	SK
Położenie na mapie Polski Kolonia Alfred
Położenie na mapie województwa śląskiego Kolonia Alfred
Położenie na mapie Katowic Kolonia Alfred
50°17′33″N 19°00′39″E

Historia

Dom przy placu Alfreda 13

Kolonia Alfred została założona w połowie XIX wieku wokół założonej w 1834 roku kopalni węgla kamiennego Alfred^[2]. Sama zaś nazwa pochodzi od imienia jednego z synów Johna Baildona, który wraz z książętami Hohenlohe-Öhringen założyli kopalnię Alfred^[3]. Kopalnię tę w 1859 roku połączono z zakładem Hohenlohe. W 1923 roku unieruchomiono szyb Alfred, a dziesięć lat później zamknięto całą kopalnię Hohenlohe. Pozostałą zabudowę przystosowano do innych celów, m.in. dla mieszkania robotnicze^[4]. Dobudowano również komórki na węgiel oraz piec do wypieku chleba^[5].

W 1924 roku wraz z likwidacją obszarów dworskich część rejonu Alfreda włączono do Siemianowic (Śląskich), zaś część z obecną zabudową do gminy Wełnowiec^[2]. Po nacjonalizacji przemysłu, w latach 40. XX wieku zabudowę Alfreda przekazano kopalni Prezydent^[2]. W 1951 roku tereny kolonii weszły w skład Katowic^[4]. W sierpniu 1978 roku kolonia^[2], zlokalizowana przy placu Alfreda 1-13, została wpisana do rejestru zabytków^[6][7][8]. W latach 1980–1982 w rejonie ulicy L. Waryńskiego i T. Patalonga wybudowano osiedle domów jednorodzinnych^[2].

Alfred do XXI wieku nie był podłączony do podstawowej infrastruktury technicznej, a także brakowało obiektów handlowo-usługowych. Dzieci z kolonii uczęszczały wówczas do szkoły w Siemianowicach Śląskich^[5]. Ostatni mieszkańcy Alfreda wyprowadzili się około 2012 roku i od tego czasu władze Katowic szukały pomysłu na jej zagospodarowanie^[9]. W 2015 roku Rada Miasta Katowice zgodziła się na przekazanie trzech budynków – nr 3, 4 i 9 nowemu dzierżawcy – Fundacji Pomocy Dzieciom i Seniorom^[10]. Fundacja ta wmurowała kamień węgielny pod budowę Wioski Serca Jana Pawła II^[5], a także zaadaptowała dawny piec do wypieku chleba na kaplicę. Dodatkowo w ciągu kilku lat część z dachów pokryto dachówką bitumiczną z miejsce ceramicznej i zainstalowano na nich panele fotowoltaiczne^[10].

Architektura

Dom przy placu Alfreda 1

Budynek dawnego nadszybia

Obecna zabudowa kolonii Alfred stanowi zaadaptowane po 1923 roku budynki dawnego szybu Alfred, powstałe pod koniec XIX wieku. Składają się przeważnie z jednopiętrowych domów mieszkalnych^[2] wybudowanych w stylu historyzmu^[5]. Budynki nr 10 i 11 posiadają ryzalit sięgający pierwszego piętra, będący pozostałością po ołtarzu św. Barbary^[1]. W dniu 19 sierpnia 1978 roku^[1] zabudowę wpisano do rejestru zabytków, zaś 25 czerwca 2007 roku uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla Alfreda. Administratorem budynków kolonii jest Komunalny Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Katowicach^[4].

Zabytkową kolonię Alfred, położoną przy placu Alfreda, tworzą współcześnie następujące budynki^{[6][7][8][11]}:

• budynek nadszybia (nr 8),
• budynek maszyny wyciągowej (nr 9),
• budynek cechowni (nr 11),
• budynek kuźni (nr 12),
• budynek kotłowni (nr 7),
• budynek łaźni (nr 10),
• budynek administracji (nr 1),
• budynek wagi,
• budowle towarzyszące,
• położone na zachód od tego kompleksu pozostałości hałd przemysłowych.

Przypisy

1. Bulsa 2018 ↓, s. 119.
2. Szaraniec 1996 ↓, s. 55.
3. Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 89.
4. LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI MIASTA KATOWICE NA LATA 2007 – 2013, Załącznik do uchwały nr XVII/324/07 Rady Miasta Katowice z dnia 29 października 2007, bip.katowice.eu, Katowice 2017 (pol.).
5. Rzewiczok 2019 ↓, s. 90.
6. Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
7. Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
8. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2011-07-19].
9. Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 94.
10. Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 96.
11. Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w województwie śląskim na lata 2010−2013. slaskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)]. (pol.) www.slaskie.pl [dostęp 2011-07-19]

Bibliografia

• MichałM. Bulsa MichałM., Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
• AdamA. Frużyński AdamA., GrzegorzG. Grzegorek GrzegorzG., PiotrP. Rygus PiotrP., Kopalnie i huty Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka” Grzegorz Grzegorek, 2017, ISBN 978-83-63780-23-4 (pol.).
• UrszulaU. Rzewiczok UrszulaU., Wełnowiec i Józefowiec. Dzieje dzielnicy Katowic, Muzeum Historii Katowic, 2019, ISBN 978-83-64356-32-2 (pol.).
• LechL. Szaraniec LechL., Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, ISBN 83-905115-0-9.