Codex Vaticanus Gr. 354, oznaczany symbolami S albo 028 (Gregory-Aland), ε 89 (von Soden)[1][2] – grecki kodeks majuskułowy Nowego Testamentu zawierający tekst czterech Ewangelii. Kolofon kodeksu informuje, że rękopis powstał w 949 roku, a sporządzony został przez mnicha o imieniu Michał. Ten rękopis jest jednym z najstarszych posiadających datę greckich rękopisów Nowego Testamentu i zarazem jedynym odatowanym przez skrybę kodeksem majuskułowym[3].
 Strona kodeksu z tekstem Łk 17,34-18,8 | |
| Oznaczenie |
S |
|---|---|
| Data powstania |
949 |
| Rodzaj | |
| Numer |
028 |
| Zawartość |
Ewangelie |
| Język |
grecki |
| Rozmiary |
36 × 24 cm |
| Typ tekstu | |
| Kategoria |
V |
| Miejsce przechowywania | |
Rękopis był często cytowany w XIX-wiecznych wydaniach Nowego Testamentu. Dzisiaj jego tekst nie jest wysoko oceniany przez krytyków tekstu i w efekcie jest rzadko cytowany we współczesnych krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Rękopis cytuje zaginiony fragment dzieła Klemensa Aleksandryjskiego – Hypotyposes. Rękopis został przystosowany do użytku liturgicznego.
Opis
Kodeks zawiera 235 pergaminowych kart (36 na 24 cm), z pełnym tekstem czterech Ewangelii. Pisany jest w dwie kolumny na stronę, 27 linii w kolumnie[3][4][5], 15-17 liter w linii. Pergamin jest gruby, atrament wyblakły i zachował się w słabym stanie[6]. Tekst pisany jest wielką, ściśniętą, lekko pochyloną, późną uncjałą. Litery mają wysokość 4 milimetrów, ich kształt przypomina cyrylicę. Stosuje przydechy, akcenty[uwaga 1] i znaki muzyczne (neumy)[6]. Nagłówki i inicjały są zdobione[2], wielkie inicjały są w kolorze czerwonym. Znaki interpunkcyjne oddawane są przy pomocy kropki oraz krzyżyka[6].
Jest jednym z najstarszych kodeksów zawierających znaki muzyczne (neumy). Kodeks zawiera Epistula ad Carpianum (list Euzebiusza do Karpiana), noty marginalne, podaje liczbę stichoi na końcu każdej Ewangelii (w subscriptio). Każda z Ewangelii poprzedzona została krótkim wstępem (Hypotesis)[6]. Noty marginalne zostały dodane przez późniejszych korektorów i mają charakter zarówno patrystyczny, jak i tekstualny[7]. Na folio 30 recto na prawym marginesie zamieszczono cytat z Hypotyposes Klemensa Aleksandryjskiego. Zacytowany fragment dotyczy trędowatego z Mt 8,2, pisany jest niewielką uncjałą[8][9].
Tekst ewangeliczny dzielony jest według dwóch systemów. Pierwszy system dzieli według dłuższych jednostek, zwanych κεφαλαια (rozdziały), których numery umieszczone zostały na bocznych marginesach tekstu, a τιτλοι (tytuły rozdziałów) w górnym marginesie. Przed każdą Ewangelią umieszczono listę owych κεφαλαια (spis treści). Tekst dzielony jest także według krótszych jednostek, Sekcji Ammoniusza, których numery umieszczono na marginesie wraz z odniesieniami do Kanonów Euzebiusza (pisane pod numerami Sekcji Ammoniusza)[6]. Ponadto na marginesie oznaczone zostały teksty wykorzystywane do czytań liturgicznych[8].
Zawiera wiele korekt i not marginalnych zazwyczaj dodanych przez późniejszą rękę[6].
Posiada scholion przy Mt 27,16 komentujący imię Barabasza[6].
Tekst
Tekst kodeksu reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną[10], jest bliski dla kodeksów V i W, z którymi współtworzy rodzinę tekstualną E[7]. Hermann von Soden oznaczył ja przy pomocy symbolu K1[11], jego zdaniem jest to jedna z najstarszych podrodzin tekstu bizantyńskiego[12].
Kurt Aland dał mu następujący profil tekstualny: 2061 1051/2 42 12S[3]. Oznacza to, że według Alanda rękopis 206 razy wspiera tekst bizantyński przeciwko oryginalnemu, 4 razy wspiera tekst oryginalny przeciwko bizantyńskiemu, 105 razy jest zgodny zarówno z tekstem bizantyńskim i oryginalnym, ponadto posiada 12 sobie właściwych wariantów tekstowych[13][uwaga 2]. W oparciu o ten profil tekst rękopisu zaliczony został do Kategorii V, tj. kategorii o najniższej wartości tekstualnej[3]. Zostało to potwierdzone przez Claremont Profile Method, tj. metodę wielokrotnych wariantów, według której przekazuje standardowy tekst bizantyński zgodny z rodziną tekstualną Kx. Metodą tą przebadano jednak tylko trzy rozdziały Ewangelii Łukasza (1; 10; 20)[11].
Teksty Łk 22,43.44 (krwawy pot Jezusa); Jan 7,53-8,11 (Pericope adulterae) i Jan 5,4 (anioł poruszający wodę w sadzawce Betesda) oznakowane zostały asteryskiem (※) jako wątpliwe[6].
Historia
Według kolofonu rękopis został sporządzony przez skrybę imieniem Michał, mnicha, który ukończył swoje dzieło „w miesiącu marcu, piątego dnia, o szóstej godzinie, roku 6457”[8]. Rok 6457 dotyczy bizantyjskiego kalendarza i oznacza rok 949 od urodzenia Chrystusa[10]. To powoduje, że rękopis jest najstarszym posiadającym datę majuskułowym rękopisem Nowego Testamentu i jednym z czterech najstarszych rękopisów Nowego Testamentu posiadających datę[7][uwaga 3].
Pierwszy opis rękopisu sporządził Giuseppe Bianchini w 1749 roku, który skolacjonował niektóre partie rękopisu w oparciu o Textus receptus i dostarczył pierwszy wykaz wariantów rękopisu[14]. W latach 1781–1783 tekst rękopisu skolacjonował Andreas Birch[15][16]. Wydanie Bircha służyło biblistom przez kilka następnych dekad. Obaj jednak, Bianchini i Birch, kolacjonowali nieuważnie i rzadko zwracali uwagę na błędy ortograficzne. Tregelles oraz Tischendorf (w 1866) roku niezależnie od siebie poprawili błędy Bircha[17]. Wykorzystane to zostało w ósmym wydaniu greckiego Nowego Testamentu Tischendorfa (Editio Octava Critica Maior). Ósme wydanie Tischendorfa często cytuje rękopis[18]. W XX-wiecznych krytycznych wydaniach Nowego Testamentu był rzadziej cytowany. W 27 wydaniu Novum Testamentum Graece (NA27) zaliczony został do grupy rękopisów cytowanych w trzeciej kolejności[19].
Na listę rękopisów Nowego Testamentu wciągnął go Johann Jakob Griesbach, który nadał mu siglum S. Griesbach korzystał z wydania Bircha[20]. W roku 1908 Gregory nadał mu siglum 028[21].
Faksymile kodeksu wydał Andreas Birch w 1801 roku[16], Edward Maunde Thompson 1912 roku[22]. William Hatch wydał jedną stronę kodeksu metodą faksymile[16]. Jedną stronę kodeksu wydał również Bruce M. Metzger[23].
W 1904 roku Giovanni Mercati opublikował pracę na temat cytowanego przez rękopis fragmentu Hypotyposes, zaginionego dzieła Klemensa Aleksandryjskiego, zachowanego do naszych czasów jedynie w kilku patrystycznych cytatach. Dzieło to zajmuje się krytyką tekstu Nowego Testamentu[9].
Kodeks przechowywany jest w Bibliotece Watykańskiej (Graecus 354)[3][4].
Zobacz też
Uwagi
- Według Gregory'ego kodeks nie stosuje przydechów i akcentów (Gregory 1900 ↓, s. 65).
- Profil Alanda dotyczy 1000 miejsc Nowego Testamentu.
- Najstarszym są Ewangelie Uspienskiego z 835 roku, drugim jest minuskuł 2500 z 891 roku, trzecim lub czwartym jest minuskuł 1582 z roku 949.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
