Kepler-16b

Kepler-16b – planeta pozasłoneczna odkryta w 2011 roku, pierwsza potwierdzona planeta obiegająca gwiazdę podwójną. Planeta znajduje się w odległości 200 lat świetlnych od Ziemi. Gwiazdy tego układu okrążają się wzajemnie w ciągu 41 dni, a planeta okrąża ich wspólny środek ciężkości co prawie 229 dni. Planeta została odkryta metodą tranzytową^[1].

Kepler-16b

Artystyczna wizja systemu Kepler-16b
Odkrywca	Laurance Doyle et al. (Kosmiczny Teleskop Keplera)
Data odkrycia	7 lipca 2011
Charakterystyka orbity (J2000)
Półoś wielka	0,7048 ± 0,001 au
Mimośród	0,0069+0,001−0,0015
Okres orbitalny	228,776+0,02−0,037
Argument perycentrum	318+10−22°
Nachylenie orbity	90,0322+0,0022−0,0033°
Charakterystyka fizyczna
Masa	0,333 ± 0,016 MJ
Promień	0,7538 ± 0,0025 RJ
Gęstość	0,964 ± 0,047 kg/m³
Temperatura powierzchni	170-200 K

Nie jest to pierwsza znana planeta znajdująca się w układzie wielokrotnym (podejrzewa się na przykład istnienie planety w potrójnym systemie HD 132563^[2]), ale po raz pierwszy potwierdzono obserwacyjnie istnienie planety obiegającej obydwa składniki i zaobserwowano tranzyt planety na tle obu gwiazd^[3][4].

Plakat NASA

Planeta jest uważana za nietypową z innego powodu – według współczesnych teorii tworzenia się planet w układach podwójnych, aby mogły powstać tam planety o stabilnej orbicie, muszą znajdować się przynajmniej siedem razy dalej, niż oddalone są od siebie obydwie gwiazdy. Planeta Kepler-16b znajduje się tylko w połowie tej odległości^[4].

Porównanie rozmiarów

Jowisz	Kepler-16b

Charakterystyka

Kepler-16b jest zimnym, nieprzyjaznym dla życia światem. Planeta ma wielkość porównywalną z Saturnem i składa się pół na pół ze skał i gazu. Gwiazdy w tym układzie podwójnym są mniejsze od Słońca. Jedna z nich ma 0,69 masy Słońca (typ widmowy K – pomarańczowy karzeł), a druga tylko 0,2 M_☉ (typ widmowy M – czerwony karzeł)^[5][6].

Planeta znajduje się w zewnętrznej części ekosfery^[7]; odległość od centralnej pary gwiazd jest podobna jak Wenus od Słońca, ale temperatura na jej powierzchni wynosi ok. -100 °C, więc nie może tam istnieć woda w stanie ciekłym^[5][6]. Ponieważ jednak sama planeta znajduje się w ekosferze, zwanej też „strefą Złotowłosej”^[a], możliwe jest, że jeżeli posiada znacznej wielkości egzoksiężyc, to zakładając iż jest on wystarczający duży, aby mieć własną atmosferę, warunki na jego powierzchni mogą pozwalać na istnienie ciekłej wody i powstanie życia^[8].

Z powodu zmian orbity planety przejścia przed jedną z gwiazd przestaną być obserwowalne z Ziemi w 2014, a przed drugą (jaśniejszą) – w 2018. Potem planeta pozostanie niemożliwa do wykrycia za pomocą metody tranzytów aż do mniej więcej 2042^[4].

Niektórzy naukowcy nazywają tę planetę nieoficjalnie „Tatooine”, od nazwy fikcyjnej planety z sagi Gwiezdne wojny, nad którą w jednej ze scen filmu zachodziły dwa słońca^[1].

Uwagi

1. Żartobliwa nazwa ekosfery spotykana w publikacjach angielskojęzycznych („Goldilocks zone”). Nazwa wywodzi się od bajki Złotowłosa i trzy niedźwiedzie, w której Złotowłosa próbuje jedzenia należącego do trzech niedźwiedzi mówiąc, że pierwsze jest za gorące, drugie za zimne, a trzecie w sam raz.

Przypisy

1. Laurance Doyle: First Planet Orbiting Two Stars Discovered by the NASA Kepler Spacecraft. SETI Institut. [dostęp 2011-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-24)]. (ang.).
2. S.S. Desidera S.S. i inni, A giant planet in the triple system HD132563, „Astronomy & Astrophysics”, 533, 2011, DOI: 10.1051/0004-6361/201117191, arXiv:1107.0918 [astro-ph.EP] (ang.).
3. Scott Gold: Scientists find planet orbiting two suns like in 'Star Wars'. Los Angeles Times, 2011-09-16. [dostęp 2011-09-16]. (ang.).
4. Dennis Overbye: NASA Detects Planet Dancing With a Pair of Stars. New York Times, 2011-09-15. [dostęp 2011-09-16]. (ang.).
5. Kepler-16: Exoplanets around binary star systems DO exist. cosmicdiary.org. [dostęp 2012-09-03]. (ang.).
6. NASA's Kepler Mission Discovers a World Orbiting Two Stars. NASA, 2011-09-15. [dostęp 2011-09-16]. (ang.).
7. Exoplanets Continuously Within the Habitable Zone. Planetary Habitability Laboratory. [dostęp 2012-01-15]. (ang.).
8. Mike Simonsen: Goldilocks Moons. universetoday.com, 2012-01-14. [dostęp 2012-01-15]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• NASA's Kepler Discovery Confirms First Planet Orbiting Two Stars (ang.)
• Emily Baldwin: Kepler planet circles two suns. [w:] Astronomy Now [on-line]. 2011-09-15. [dostęp 2021-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-20)]. (ang.).
• Kepler-16b w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)