Karauzjusz

Karauzjusz
Marcus Aurelius Mausaeus Carausius
	Cesarz rzymski
Okres	od 286/287; do 293
Następca	Allektus
	Dane biograficzne
Data śmierci	293
Przyczyna śmierci	zamordowany
	Moneta
	; Antoninian Karauzjusza: na rewersie lew z inskrypcją LEG IIII FL, upamiętniającą legion IV Flavia Felix
	Multimedia w Wikimedia Commons

Karauzjusz, Marcus Aurelius Mausaeus Carausius (zm. 293) – rzymski uzurpator w Brytanii w latach 286/287–293.

Szybkie fakty Okres, Następca ...

Zamknij

Inskrypcja na kamieniu milowym (milliarium) znalezionym w 1894 w pobliżu Carlisle podaje imiona uzurpatora rekonstruowane jako Marcus Aurelius Mausaeus Carausius (choć zaproponowany przez Roberta Mowata Mausaeus mógł mieć też formę Mausaius)^[2]^[3].

Według informacji zawartych u Aureliusza Wiktora, Karauzjusz pochodził z celtyckiego plemienia Menapiów (Menapiae civis), zamieszkujących tereny prowincji Gallia Belgica^[4]^[5]^[6]. Pochodził z nizin społecznych, z rodziny o tradycjach żeglarskich. W młodości był sternikiem statku^[7]^[8].

Za rządów cesarza Maksymiana miał się odznaczyć w walkach w Galii, przypuszczalnie z jakimś najazdem barbarzyńców^[9]. Następnie jako wysoki oficer Maksymiana stworzył flotę do walki z frankońskimi i saskimi piratami morskimi grasującymi u wybrzeży Galii i Brytanii^[10]^[11]; bazą działań tej floty było Gesoriacum. Wykorzystywał jednak swą pozycję do celów prywatnych (zagarnianie łupów odbieranych piratom)^[12] i przed pojmaniem zbiegł do Brytanii, gdzie obwołał się cesarzem rzymskim na przełomie 286 i 287 roku. Stacjonujące tam wojska rzymskie podporządkowały się uzurpatorowi, być może ze względu na jego sukcesy w walce z piratami oraz konieczność walki z napaściami barbarzyńców^[13]^[14].

Maksymian podjął działania mające usunąć uzurpatora z wyspy i rozpoczął budowę floty. Jego wyprawa datowana na 289/290 nie zakończyła się jednak powodzeniem. Prawdopodobnie zawarto wtedy z Karauzjuszem układ, na podstawie którego uznano go oficjalnym namiestnikiem Brytanii z zadaniem obrony wyspy oraz wybrzeża galijskiego od Armoryki po ujście Renu^[15]^[16]^[5]. Do zakończenia uzurpacji Karauzjusza przyczynił się Konstancjusz Chlorus, który został 1 marca 293 cezarem i wyruszył z zadaniem odzyskania Brytanii. Kampanię rozpoczął od zablokowania Gesoriacum, które wkrótce się poddało^[17]. Prawdopodobnie jego utrata wywołała w Brytanii bunt przeciw uzurpatorowi. W rezultacie Karauzjusz został zamordowany w 293 przez Allektusa, następnego uzurpatora, który wcześniej współpracował z nim jako minister finansów (rationalis summae rei)^[18]^[19].

W czasie uzurpacji Karauzjusz emitował szereg monet złotych, srebrnych i brązowych o różnych nominałach i urozmaiconych legendach oraz ikonografii, bitych na terenie Brytanii w Camulodunum (obecnie Colchester) i Londinium (obecnie Londyn)^[20]. Wcześniej Rzymianie nie wypuszczali monet w Brytanii, a pierwsza mennica cesarska powstała w Londinium po usunięciu Allektusa w 296^[21]. Karauzjusz umocnił też wschodnie i południowe brzegi Brytanii przez budowę fortów na tak zwanym Wybrzeżu Saksońskim (Litus Saxonicum) w obecnym Richborough (Rutupiae), Lympne (Lemania) i Portchester (Portus Adurni), choć są w tej kwestii pewne wątpliwości, ze względu na trudności w datowaniu odkryć^[22]^[23].

[1]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 62–63.
[2]
EE IX n. 1255 a = ILS 8928 ↓, s. xxii = Roman Inscriptions of Britain 2291. IMP C M / AVR MAVS / CARAVSIO PF / INVICTO AVG. Rozwinięcie: Imp(eratori) C(aesari) M(arco) / Aur(elio) Maus(aeo) / Carausio P(io) F(elici) / Invicto Aug(usto)
[3]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 21–22.
[4]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 43–46.
[5]
Cary i Scullard 1992 ↓, s. 368.
[6]
Brewiaria dziejów rzymskich ↓, Aureliusz Wiktor, Zarys historii cesarzy 39,20.
[7]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 46–47.
[8]
Krawczuk 1991 ↓, s. 174.
[9]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 48.
[10]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 49–50.
[11]
Brewiaria dziejów rzymskich ↓, Eutropiusz, Brewiarium od założenia Miasta IX, 21.
[12]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 51–52.
[13]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 50, 54–57.
[14]
Krawczuk 1991 ↓, s. 174–175.
[15]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 65–66.
[16]
Krawczuk 1991 ↓, s. 175–176.
[17]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 67–66.
[18]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 68–69.
[19]
Krawczuk 1991 ↓, s. 177.
[20]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 121–123.
[21]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 72–75, 76, 86.
[22]
Cary i Scullard 1992 ↓, s. 371.
[23]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 59–60.

Guy de la Bédoyère: Carausius (286-93). [dostęp 2011-01-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).
Max Cary, Howard Hayes Scullard: Dzieje Rzymu: Od najdawniejszych czasów do Konstantyna. Tłum. Jerzy Schwakopf. T. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 368–371. ISBN 83-06-01859-1.
Wiesław Kaczanowicz: Uzurpacja Karauzjusza i Allektusa w Brytanii i Galii u schyłku III w. n.e. Katowice: Uniwersytet Śląski, 1985. ISBN 83-226-0035-6.
Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Dominat. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Iskry", 1991. ISBN 83-207-1099-5.
Hermann Dessau: Inscriptiones Latinae Selectae. T. 3. Cz. 2. Berlin: Weidmann, 1916. (łac.).
Brewiaria dziejów rzymskich. Red. nauk. Przemysław Nehring. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2010. ISBN 978-83-235-0416-0.

Roman Inscriptions of Britain. [dostęp 2016-05-26]. (ang.).
Inscriptiones Latinae Selectae. Vol. III Pars II. [dostęp 2016-05-26]. (łac.).
Zbiór monet Karauzjusza na stronie wildwinds.com. [dostęp 2016-05-26]. (ang.).

[CITEREFKaczanowicz198562–63-1] [1]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 62–63.

[ILS8928-2] [2]
EE IX n. 1255 a = ILS 8928 ↓, s. xxii = Roman Inscriptions of Britain 2291. IMP C M / AVR MAVS / CARAVSIO PF / INVICTO AVG. Rozwinięcie: Imp(eratori) C(aesari) M(arco) / Aur(elio) Maus(aeo) / Carausio P(io) F(elici) / Invicto Aug(usto)

[CITEREFKaczanowicz198521–22-3] [3]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 21–22.

[CITEREFKaczanowicz198543–46-4] [4]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 43–46.

[CITEREFCaryScullard1992368-5] [5]
Cary i Scullard 1992 ↓, s. 368.

[CITEREFBrewiaria_dziejów_rzymskichAureliusz_Wiktor,_''Zarys_historii_cesarzy''_39,20-6] [6]
Brewiaria dziejów rzymskich ↓, Aureliusz Wiktor, Zarys historii cesarzy 39,20.

[CITEREFKaczanowicz198546–47-7] [7]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 46–47.

[CITEREFKrawczuk1991174-8] [8]
Krawczuk 1991 ↓, s. 174.

[CITEREFKaczanowicz198548-9] [9]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 48.

[CITEREFKaczanowicz198549–50-10] [10]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 49–50.

[CITEREFBrewiaria_dziejów_rzymskichEutropiusz,_''Brewiarium_od_założenia_Miasta''_IX,_21-11] [11]
Brewiaria dziejów rzymskich ↓, Eutropiusz, Brewiarium od założenia Miasta IX, 21.

[CITEREFKaczanowicz198551–52-12] [12]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 51–52.

[CITEREFKaczanowicz198550,_54–57-13] [13]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 50, 54–57.

[CITEREFKrawczuk1991174–175-14] [14]
Krawczuk 1991 ↓, s. 174–175.

[CITEREFKaczanowicz198565–66-15] [15]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 65–66.

[CITEREFKrawczuk1991175–176-16] [16]
Krawczuk 1991 ↓, s. 175–176.

[CITEREFKaczanowicz198567–66-17] [17]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 67–66.

[CITEREFKaczanowicz198568–69-18] [18]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 68–69.

[CITEREFKrawczuk1991177-19] [19]
Krawczuk 1991 ↓, s. 177.

[CITEREFKaczanowicz1985121–123-20] [20]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 121–123.

[CITEREFKaczanowicz198572–75,_76,_86-21] [21]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 72–75, 76, 86.

[CITEREFCaryScullard1992371-22] [22]
Cary i Scullard 1992 ↓, s. 371.

[CITEREFKaczanowicz198559–60-23] [23]
Kaczanowicz 1985 ↓, s. 59–60.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

Wikiwand in your browser!

Karauzjusz

Wikiwand in your browser!

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne