Kapalin

Kapalin (staropol. kłobuk, kłobuczek, kupalin) – hełm otwarty o dzwonie otoczonym szerokim, prostym lub nachylonym w dół rondem^[1].

Kapalin, Europa zachodnia XVII w.

Historia

Kapaliny były jednymi z najdłużej stosowanych hełmów w historii. Znane były już w starożytności i we wczesnym średniowieczu, jednak największą popularność zdobyły w XIII – XV wieku^[2]. W XVI wieku z kapalinu wyewoluował cieszący się dużą popularnością morion, mimo to używano ich jeszcze w XVII wieku^[1][3].

Ze względu na swoją prostą i tanią konstrukcję wykorzystywane były przede wszystkim przez uboższe warstwy społeczne, walczące głównie w formacjach piechoty. W Polsce w XVI–XVII wieku kapaliny w odmianie husarskiej znajdowały się na wyposażeniu pocztowych^[1].

W 1915 roku Brytyjczyk John L. Brodie opracował wzorowany na kapalinie nowoczesny hełm wojskowy – hełm Brodie (używany przez wiele państw w czasie I i II wojny światowej)^[4].

Budowa

Kapaliny miały zróżnicowaną budowę, w swojej najpopularniejszej wersji były to hełmy otwarte o kulistym dzwonie otoczonym szerokim rondem co nadawało im wygląd przypominający „kapelusz”^{[uwaga 1]}. Rondo mogło być proste lub nachylone w dół, nitowane do dzwonu, lub wykuwane wraz z nim z jednego kawałka blachy tworząc razem monolit^[1]. Wytwarzano również dzwony o bardziej spiczastym kształcie, niekiedy o żłobkowanej powierzchni lub z granią przebiegająca wzdłuż hełmu. Rondo przybierało również różne stopnie nachylenia i szerokości a w wersjach mocno nachylonych niekiedy wycinano w nich wizurę. W rzadszych przypadkach w kapalinie występował również nosal częściowo osłaniający twarz.

Przykłady kapalinów

• 
  Kapalin ze szparami wzrokowymi w rondzie
• 
  Kapalin włoski, połowa XV w.
• 
  Kapalin hiszpański, XV w.
• 
  Kapalin burgundzki lub flandryjski, XV w.
• 
  Kapalin burgundzki lub flandryjski, XV w.
• 
  Kapalin włoski, XV-XVI w.
• 
  Kapalin angielski, XVII w.
• 
  Kapalin holenderski z XVII w., w późniejszym okresie poddany modyfikacjom w Japonii

Zobacz multimedia związane z tematem: Kapalin

Zobacz też

• cabasete

Uwagi

1. Stąd też w języku angielskim kapalin funkcjonuje pod nazwą kettle hat (dosł. „kapelusz-sagan”) lub war hat (dosł. „wojenny kapelusz”), a w języku niemieckim jako eisenhut (dosł. „żelazny kapelusz”).

Przypisy

1. WłodzimierzW. Kwaśniewicz WłodzimierzW., Leksykon dawnego uzbrojenia ochronnego, Warszawa: Bellona, 2005, s. 52, ISBN 83-11-10063-2.
2. OlgierdO. Ławrynowicz OlgierdO., Nowo odkryty kapalin z Włocławka [Newly discovered kettle-hat from Włocławek on the comparative background] [online] [dostęp 2023-01-04].
3. WłodzimierzW. Kwaśniewicz WłodzimierzW., Leksykon dawnego uzbrojenia ochronnego, Warszawa: Bellona, 2005, s. 76-77, ISBN 83-11-10063-2.
4. Nina Edwards: Dressed for war : uniform, civilian clothing and trappings, 1914–1918. Londyn: Tauris, 2013, s. 26. ISBN 978-1-78076-707-9.

Bibliografia

Zobacz w Wikiźródłach tekst Kapalin w Encyklopedii staropolskiej

• Włodzimierz Kwaśniewicz: Leksykon dawnego uzbrojenia ochronnego, Warszawa: Bellona, 2005.
• Zdzisław Żygulski: Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu, Warszawa: PWN, 1982.

Encyklopedie internetowe (kask):

• PWN: 3920005