Jeżyna popielica

Jeżyna popielica Rubus caesius L.^[4] (ostrężyna, popielica^[5]) – gatunek rośliny z rodziny różowatych. Występuje w strefie klimatu umiarkowanego w Eurazji^[6]. W Polsce jest pospolity^[7]. Jedna z nielicznych jeżyn stosunkowo łatwa do rozpoznania i dlatego popularna. Nazwa jest jednak często nadużywana i podawana w odniesieniu do innych jeżyn z podrodzaju Rubus.

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Jeżyna popielica

Systematyka^[1]^[2]

Domena

Podkrólestwo

Nadgromada

Podgromada

Nadklasa

Nadrząd

jeżyna popielica

Rubus caesius L.
Species plantarum, edition 1; 1753 493 1753^[3]

Multimedia w Wikimedia Commons

Zamknij

Morfologia

Pokrój: Krzew o wysokości 0,5-2 m. Pędy kolczaste, czołgające się lub wspinające^[7].
Łodyga: Pędy płonne (roczne), obłe, proste, cienkie, nagie lub słabo owłosione, woskowato oszronione, o prostych kolcach, pokryte gruczołkami na trzoneczkach, zielne sinawe. Dwuletnie, częściowo zdrewniałe u podstawy, rozgałęziają się, kwitną i owocują^[8].
Liście: 3- listkowe o listkach eliptycznych, niekiedy klapowanych, brzegiem wcinano-piłkowanych, czasami wrębnych lub klapowanych. Przylistki wąskolancetowate^[8].
Kwiaty: Białe, szerokie, pomięte, mniej lub bardziej gruczołowate, tworzące baldachogrona lub grona. Kielich kutnerowato omszony, o wygiętych działkach, płatki korony podługowate, na szczycie wycięte. Na owocu działki są wyciągnięte w długi koniec. Są ogruczolone, na owocu zwrócone do góry. Pręciki o tej samej długości co słupek^[8]^[7].
Owoce: Złożony z dużych i nielicznych pestkowców. Zrośnięte owocki tworzą nibyowoc, nazywany jeżyną. W przeciwieństwie do malin pełny, gdyż odpada z częścią rozrośniętego dna kwiatowego. Podobnie jak pędy owoc jest niebieskawo oszroniony (stąd nazwa gatunkowa – popielica od popielatego koloru owoców)^[8].

Biologia i ekologia

Nanofanerofit, chamefit. Siedlisko: lasy aluwialne, zwłaszcza łęgi wierzbowe, wierzbowo-topolowe i w zbiorowiskach dla nich zastępczych, zarośla i przydroża, zwłaszcza w miejscach bogatych w związki azotu, na siedliskach świeżych. Kwitnie od maja do września^[7]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny (słabo) dla SCl. Galio-Urticenea, a odmiana var. dunensis dla związku zespołów (All.) Salicion arenariae^[9].

Tworzy mieszańce z maliną właściwą (R. idaeus L.) oraz z licznymi innymi gatunkami^[8].

Pęd z przylistkiem
Liść lekko porażony rdzą jeżyny
Kwitnący pęd
Kwiat
Owoce

Zastosowanie

Roślina lecznicza: Ma podobne własności lecznicze, jak jeżyna fałdowana. W medycynie ludowej liście i owoce jeżyny były wykorzystywane już w starożytności^[10].

Surowiec zielarski: Liść – Folium Rubi caesii, "owoc" – Fructus rubi caesii. Liście zawierają garbniki, flawonoidy, barwniki antocyjanowe, kwasy organiczne, witaminę C, witaminę B, inozyt, pektyny^[10].
Działanie. Liście regulują przemianę materii, mają działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe, grzybobójcze, ściągające, napotne, wykrztuśne, moczopędne i przeciwcukrzycowe. Suszone owoce wykorzystuje się podobnie jak owoce maliny w stanach podgorączkowych i jako środek wypotny^[10].

Inne zastosowania

Świeże owoce można wykorzystywać zaraz po zebraniu jako dodatek do ciast i deserów, wytwarzać z nich koktajle i galaretki. Wykonuje się z nich także przetwory: soki, konfitury, dżemy i kompoty^[10].
Z owoców wytwarza się nalewki i wina. W smaku przypominają szlachetne wina hiszpańskie. Zalecany okres leżakowania – 2 lata^[10].
Z młodych, suszonych lub przefermentowanych liści można sporządzać herbatę^[10].
Suszone owoce są składnikiem niektórych herbat owocowych^[10].
Z młodych pędów, liści i korzeni dawniej wytwarzano żółty barwnik^[10].

Przypisy

[1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
[2]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
[3]
The Plant List. [dostęp 2017-09-11].
[4]
Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
[5]
Janina Szaferowa: Poznaj 100 roślin. Klucz do oznaczania stu gatunków roślin kwiatowych dzikich i hodowlanych. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1970, s. 40.
[6]
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-28].
[7]
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
[8]
Władysław Szafer: Rośliny polskie. Opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1986. ISBN 83-01-05287-2.
[9]
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
[10]
Teresa Wielgosz: Wielka księga ziół polskich. Poznań: Publicat S.A., 2008. ISBN 978-83-245-9538-9.

Encyklopedie internetowe (takson):

Identyfikatory zewnętrzne:

BioLib: 39631
EoL: 623336
EUNIS: 180108
Flora of China: 200011369
Flora of North America: 200011369
FloraWeb: 4924
GBIF: 2995209
identyfikator iNaturalist: 64546
IPNI: 735608-1
ITIS: 24898
NCBI: 75065
identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): rjp-8
Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:735608-1
Tela Botanica: 57975
identyfikator Tropicos: 27800345
USDA PLANTS: RUCA
CoL: 4TJNN

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Jeżyna popielica

Systematyka^[1]^[2]

Domena

Podkrólestwo

Nadgromada

Podgromada

Nadklasa

Nadrząd

jeżyna popielica

Rubus caesius L.
Species plantarum, edition 1; 1753 493 1753^[3]

Multimedia w Wikimedia Commons

Zamknij

Morfologia

Pokrój: Krzew o wysokości 0,5-2 m. Pędy kolczaste, czołgające się lub wspinające^[7].
Łodyga: Pędy płonne (roczne), obłe, proste, cienkie, nagie lub słabo owłosione, woskowato oszronione, o prostych kolcach, pokryte gruczołkami na trzoneczkach, zielne sinawe. Dwuletnie, częściowo zdrewniałe u podstawy, rozgałęziają się, kwitną i owocują^[8].
Liście: 3- listkowe o listkach eliptycznych, niekiedy klapowanych, brzegiem wcinano-piłkowanych, czasami wrębnych lub klapowanych. Przylistki wąskolancetowate^[8].
Kwiaty: Białe, szerokie, pomięte, mniej lub bardziej gruczołowate, tworzące baldachogrona lub grona. Kielich kutnerowato omszony, o wygiętych działkach, płatki korony podługowate, na szczycie wycięte. Na owocu działki są wyciągnięte w długi koniec. Są ogruczolone, na owocu zwrócone do góry. Pręciki o tej samej długości co słupek^[8]^[7].
Owoce: Złożony z dużych i nielicznych pestkowców. Zrośnięte owocki tworzą nibyowoc, nazywany jeżyną. W przeciwieństwie do malin pełny, gdyż odpada z częścią rozrośniętego dna kwiatowego. Podobnie jak pędy owoc jest niebieskawo oszroniony (stąd nazwa gatunkowa – popielica od popielatego koloru owoców)^[8].

Biologia i ekologia

Tworzy mieszańce z maliną właściwą (R. idaeus L.) oraz z licznymi innymi gatunkami^[8].

Pęd z przylistkiem
Liść lekko porażony rdzą jeżyny
Kwitnący pęd
Kwiat
Owoce

Zastosowanie

Roślina lecznicza: Ma podobne własności lecznicze, jak jeżyna fałdowana. W medycynie ludowej liście i owoce jeżyny były wykorzystywane już w starożytności^[10].

Surowiec zielarski: Liść – Folium Rubi caesii, "owoc" – Fructus rubi caesii. Liście zawierają garbniki, flawonoidy, barwniki antocyjanowe, kwasy organiczne, witaminę C, witaminę B, inozyt, pektyny^[10].
Działanie. Liście regulują przemianę materii, mają działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe, grzybobójcze, ściągające, napotne, wykrztuśne, moczopędne i przeciwcukrzycowe. Suszone owoce wykorzystuje się podobnie jak owoce maliny w stanach podgorączkowych i jako środek wypotny^[10].

Inne zastosowania

Świeże owoce można wykorzystywać zaraz po zebraniu jako dodatek do ciast i deserów, wytwarzać z nich koktajle i galaretki. Wykonuje się z nich także przetwory: soki, konfitury, dżemy i kompoty^[10].
Z owoców wytwarza się nalewki i wina. W smaku przypominają szlachetne wina hiszpańskie. Zalecany okres leżakowania – 2 lata^[10].
Z młodych, suszonych lub przefermentowanych liści można sporządzać herbatę^[10].
Suszone owoce są składnikiem niektórych herbat owocowych^[10].
Z młodych pędów, liści i korzeni dawniej wytwarzano żółty barwnik^[10].

Przypisy

[1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
[2]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
[3]
The Plant List. [dostęp 2017-09-11].
[4]
Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
[5]
Janina Szaferowa: Poznaj 100 roślin. Klucz do oznaczania stu gatunków roślin kwiatowych dzikich i hodowlanych. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1970, s. 40.
[6]
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-28].
[7]
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
[8]
Władysław Szafer: Rośliny polskie. Opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1986. ISBN 83-01-05287-2.
[9]
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
[10]
Teresa Wielgosz: Wielka księga ziół polskich. Poznań: Publicat S.A., 2008. ISBN 978-83-245-9538-9.

Encyklopedie internetowe (takson):

Identyfikatory zewnętrzne:

BioLib: 39631
EoL: 623336
EUNIS: 180108
Flora of China: 200011369
Flora of North America: 200011369
FloraWeb: 4924
GBIF: 2995209
identyfikator iNaturalist: 64546
IPNI: 735608-1
ITIS: 24898
NCBI: 75065
identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): rjp-8
Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:735608-1
Tela Botanica: 57975
identyfikator Tropicos: 27800345
USDA PLANTS: RUCA
CoL: 4TJNN

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.