Jarcha

Jarcha (arab. خرجة jarŷa; wyjście lub koniec) – bardzo krótkie, kilkuwersowe teksty poetyckie zaliczane do kategorii poezji ludowej lirycznej, tworzone w Andaluzji w okresie dominacji arabskiej na Półwyspie Iberyjskim. Napisane w dialekcie hispanoarabskim (nazywanym też mozarabskim), stanowią najwcześniejsze przykłady liryki ludowej na terenie Półwyspu Iberyjskiego: pierwsze i najstarsze utwory pochodzą z początku XI wieku. Z tego względu zaliczane są do kanonu literatury hiszpańskiej (tzw. z hiszp. Poesía Peninsular Primitiva).

Cechą charakterystyczną dla jarchas jest to, że nie stanowiły samodzielnego utworu; były to wersy końcowe umieszczone w większych kompozycjach poetyckich nazywanych moaxaja, zredagowanych w klasycznym arabskim, czasem także w hebrajskim. Także jarchas były zapisywane pismem arabskim. Pierwsze teksty jarchas zostały odkryte w 1948 r. przez hebraistę Samuela Miklosa Sterna^[1].

Temat jarcha stanowi miłość, a jej podmiotem lirycznym jest kobieta, która opowiada matce, siostrze lub przyjaciółkom o swych przeżyciach - najczęściej o tęsknocie, cierpieniach i niepokoju związanych z nieobecnością ukochanego, czasami też o radości z jego przybycia. Ma tu miejsce wyłącznie wyrażanie uczuć, brak odniesień do przyrody czy elementów narracyjnych.

Przykład

Fragment utworu autorstwa Jehudy Halewiego:

Romance → Hiszpański → Polski

Des cand meu Cidiello vénid - !tan bona l-biśara! - como rayo de sol èxid en Wad-al-hayarara.

Cuando mi señor viene, - qué buenas albricias! - como un rayo de sol sale en Guadfalajara[2]

Kiedy mój Pan przychodzi - cóż za szczęście! jak promień słońca nad Guadalajarą

Przypisy

1. Poetic License - Lyrical Forms and Syncretic Fusion in al-Andalus (ang.)
2. Grudzińska Grażyna, Jurewicz-Galińska Małgorzata, Antologia literatury hiszpańskiej X-XV w., PWN, Warszawa, 1977

Linki zewnętrzne

• Strona poświęcona jarchas. jarchas.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-03-08)]. (hiszp.)

Encyklopedie internetowe (dzieło literackie):

• Britannica: topic/kharjah