Remove ads
Jan V Paleolog (gr. Ιωάννης Ε' Παλαιολόγος, Iōannēs V Palaiologos) (ur. 18 czerwca 1332, zm. 16 lutego 1391)[1] – cesarz Bizancjum 1341–1391 (z przerwami) z dynastii Paleologów, syn cesarza Andronika III i Anny Sabaudzkiej.
 Jan V Paleolog, miniatura z XV w. | |
 | |
| Cesarz bizantyński | |
| Okres |
od 1379 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Cesarz bizantyński | |
| Okres |
od 1355 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Cesarz bizantyński | |
| Okres |
od 1341 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia |
18 czerwca 1332 |
| Data śmierci |
16 lutego 1391 |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona | |
| Dzieci |
Andronik IV Paleolog |
| Moneta | |
 | |
W młodości był świadkiem walki o władzę między swoją matką – regentką, cesarzową Anną – a zausznikiem ojca, Janem Kantakuzenem. Po śmierci Andronika III (w czerwcu 1341) Anna kazała uwięzić Kantakuzena i jego zwolenników, ale sam Kantakuzen zbiegł i przez przeciwników regentki został obwołany cesarzem, jako Jan VI. Wtedy rozpoczął się okres dwuwładzy. Mimo formalnych współrządów w państwie trwał stan ukrytej wojny domowej. Kryzys cesarstwa pogłębiały najazdy Turków, Bułgarów, Serbów i łacinników zamieszkujących feudalne państewka na terenie dzisiejszej Grecji.
Jan V i jego matka cieszyli się poparciem patriarchy Konstantynopola oraz niższych warstw społecznych. Możnowładztwo stanęło po stronie Kantakuzena. Po 6 latach wspólnego rządzenia doszło do eskalacji konfliktu i Jan V utracił władzę na lata 1347-1355. Otóż na przełomie lat 1346 i 1347 Kantakuzen zdobył przewagę militarną oraz finansową. W lutym wkroczył do Konstantynopola i 13 maja został koronowany na cesarza, detronizując Jana V[2].
Wówczas Anna zawarła ugodę z Kantakuzenem, a Jan V został ożeniony z córką Kantakuzena – Heleną Kantakuzen. Jan V miał wówczas 15 lat. Do wybuchu kolejnego konfliktu doszło, gdy Jan V osiągnął pełnoletniość. Kantakuzen z pomocą Turków pokonał młodego cesarza, który został wysłany do Tesaloniki, a potem do Tracji. W 1352 Jan V wszczął bunt przeciwko Janowi VI, ale został zesłany na wyspę Tenedos. W marcu rok później znowu wystąpił przeciwko Kantakuzenowi i jego synowi Mateuszowi (który został przez Jana VI ogłoszony współczesarzem), ale ponownie bezskutecznie. Mając 22 lata podjął kolejną próbę obalenia Jana VI tym razem udaną. 29 listopada 1354 roku wraz z dwutysięcznym oddziałem i wspomagany przez Genueńczyków przybył do Konstantynopola. Jan VI 9 grudnia abdykował. Joanna Sabaudzka doczekała upadku Kantakuzena, zmarła 6 lat później w 1360 roku[3].
Od tego momentu zaczyna się okres samodzielnych rządów Jana V. Przez ten czas starał się pozyskać pomoc z Zachodu przeciwko Turkom osmańskim. Jednak jego panowanie charakteryzowało się coraz większym rozpadem imperium. Przyczyniła się do tego najpierw opisana wyżej wojna domowa z Kantakuzenami: Janem VI oraz jego synem Mateuszem Kantakuzenem; a potem rewolta jego syna Andronika IV i wreszcie najazdy Turków. Nie dbano o gospodarkę Cesarstwa i korzystano z obcych, najemnych armii, co gorsza tureckich. Oddano Genueńczykom wyspy Chios i Lesbos[3].
W 1359 Osmanowie próbowali zdobyć Konstantynopol. Potem przeszli przez Bosfor i zajęli Adrianopol, który przemianowali na Edirne i tam ustanowili swoją nową stolicę. W 1362 roku, po klęsce w bitwie pod Adrianopolem, Jan V uzależnił się od Ottomanów. Udał się w podróż po Europie, ale bezskutecznie. Wracając został zatrzymany w Wenecji przez wierzycieli. Wystąpił o pomoc do swoich synów: Andronika i Manuela. Andronik odmówił wykupienia ojca z rąk wierzycieli, a zrobił to młodszy Manuel. Dlatego też Jan V po powrocie do kraju pozbawił Andronika tronu i wyznaczył na następcę Manuela[3].
W 1373 roku Andronik zmówił się z synem sułtana Murada i obaj wystąpili przeciwko swoim ojcom. Obaj przegrali – syn sułtana został oślepiony zabity, a sułtan zażądał, aby Jan V uczynił to samo wobec Andronika. Jan V pozostawił Andronika przy życiu, ale kazał pozbawić go częściowo wzroku. W 1376 Andronik ponownie zwrócił się przeciwko ojcu, uwięziwszy go wraz ze swoim bratem Manuelem. Obaj jednak uciekli i poprosili o pomoc sułtana. W 1379 roku Jan V powrócił na tron po wygraniu wojny domowej i walk ulicznych w Konstantynopolu[3].
Pod koniec życia na kilka miesięcy został odsunięty od władzy tym razem przez swojego wnuka Jana VII Paleologa. Przywrócony został na tron przez swojego syna Manuela II.
.jpg)
Ożenił się z Heleną Kantakuzeną i miał z nią pięcioro dzieci[4]:
- Andronika IV Paleologa
- Manuela II Paleologa
- Teodora I Paleologa – despotę Peloponezu
- Michała
- Irenę.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads