Jan Mela

Jan "Jaś" Mela (ur. 30 grudnia 1988 w Gdańsku) – polski podróżnik i działacz społeczny. Najmłodszy w historii zdobywca dwóch biegunów w jednym roku (miał 15 lat), a zarazem pierwsza osoba z niepełnosprawnością, która tego dokonała^[1].

Jan Mela

Data i miejsce urodzenia	30 grudnia 1988 Gdańsk
Zawód, zajęcie	podróżnik, działacz społeczny
Rodzice	Urszula i Bogdan Melowie
Odznaczenia

Życiorys

W 1998 roku przeżył rodzinną tragedię, gdy w jeziorze utopił się jego młodszy brat, Piotr^[2].

24 lipca 2002 doznał porażenia prądem, kiedy wszedł podczas deszczu do niezabezpieczonej stacji transformatorowej na placu zabaw w Malborku. Odzyskawszy przytomność, został niezwłocznie przewieziony do szpitala w Gdańsku, gdzie po trzech miesiącach leczenia podjęto decyzję o amputacji lewego podudzia i prawego przedramienia^[3][4]. Rodzice Meli domagali się w imieniu syna zadośćuczynienia i pokrycia kosztów leczenia w wysokości 300 tys. zł od koncernu energetycznego Energa^[3]. Opierając się na opinii biegłych, sąd uznał, że bezpośrednią przyczyną wypadku nie było samo wejście Meli do budynku trafostacji, lecz dotknięcie ręką przewodów elektrycznych, natomiast od 13-letniego chłopca można już było oczekiwać podstawowej znajomości zasad bezpieczeństwa związanych z urządzeniami pod napięciem. Sąd uznał Melę winnym wypadku w 25%, przyznał mu odszkodowanie w wysokości ponad 230 tys. zł i miesięczną rentę, koncern Energę zaś obarczył odpowiedzialnością za zaniedbania polegające na pozostawieniu otwartego i niezabezpieczonego budynku transformatorowni^[5].

Jest założycielem i prezesem fundacji „Poza Horyzonty”^[6]. Współtwórca programu podróżniczego Między biegunami emitowanego na antenie Radia Kraków. Zasiadał w Radzie Programowej internetowego Radia IN^[7]. W 2009 przebiegł New York City Maraton.

W 2013 premierę miał film fabularny Mój biegun, którego scenariusz oparty był na życiorysie Meli^[8][9]. Od 5 września do 24 października 2014 brał udział w drugiej edycji programu Dancing with the Stars: Taniec z gwiazdami^[10]; w parze z Magdaleną Soszyńską odpadł w ósmym odcinku, zajmując piąte miejsce.

Był ambasadorem zorganizowanych w Krakowie Światowych Dni Młodzieży 2016^[11].

Z poprzednią partnerką ma syna^[12]. Z obecną partnerką, Magdą^[12], ma córkę Jadwigę (ur. 2020)^[13] i syna Kazimierza (ur. 2021)^[12].

W 2023 został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi^[14].

Wyprawy

• 2004: „Razem na Biegun”. Kontakt z Markiem Kamińskim nawiązał owocnie z pomocą Natalii Ostrowskiej, żony Wojciecha Ostrowskiego, a także rodziców. Wyprawa obejmowała oba bieguny Ziemi (północny i południowy) w jednym roku, dotarł tam razem z Markiem Kamińskim, Wojciechem Ostrowskim i Wojciechem Moskalem (biegun północny)^[1]
• 2008: Wyprawa na Kilimandżaro – wyprawa na najwyższy szczyt Afryki^[15]
• 2009: Wyprawa na Elbrus – wyprawa na najwyższy szczyt Kaukazu; w wyprawie uczestniczył niewidomy od urodzenia Łukasz Żelechowski oraz Piotr Pogon, od 20 lat walczący z chorobą nowotworową i mający za sobą resekcję płuca^[16]
• 2010: Wyprawa na El Capitan – wyprawa wspinaczkowa na liczącą ponad 1000 metrów ścianę skalną El Capitan w Kalifornii w Stanach Zjednoczonych. W wyprawie brał udział Andrzej Szczęsny, paraolimpijczyk i narciarz zjazdowy, który przeszedł amputację nogi^[17]

Nagrody

• Człowiek bez barier (2004)
• Kolos w kat. Wyczyn roku, za zdobycie w jednym roku, w wieku 15 lat, obu biegunów Ziemi (2004)
• Fenomen „Przekroju” (2005)
• Nagroda 5, 10 i dalej im. Marcina Kołodyńskiego (2005)
• Statuetka „Kryształków Zwierciadła” za działania na rzecz innych niepełnosprawnych w ramach fundacji „Poza Horyzonty” (2009)^[18]