James Coburn

James Harrison Coburn III^[1][2] (ur. 31 sierpnia 1928 w Laurel, zm. 18 listopada 2002 w Los Angeles) – amerykański aktor, który podczas 45-letniej kariery wystąpił w ponad 70 filmach i 100 serialach telewizyjnych^[3]; zębaty uśmiech i chuda budowa ciała uczyniły go idealnym twardzielem w wielu głównych i drugoplanowych rolach w westernach i filmach akcji, w tym Siedmiu wspaniałych (1960), Wielka ucieczka (1963), Szarada (1963), Garść dynamitu (1971) czy Pat Garrett i Billy Kid (1973)^[4]. Za rolę antagonisty agresywnego alkoholika Glena Whitehouse’a, który pozostawił swojego syna i inne dzieci z trwałą traumą, w dramacie kryminalnym Paula Schradera Prywatne piekło (1997) otrzymał Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego^[5].

James Coburn

James Coburn w scenie z filmu Szarada Stanleya Donena (1963)
Imię i nazwisko	James Harrison Coburn Jr.
Data i miejsce urodzenia	31 sierpnia 1928 Laurel
Data i miejsce śmierci	18 listopada 2002 Beverly Hills
Zawód	aktor
Współmałżonek	Beverly Kelly (1959–1979), Paula Murad (1993–2002)
Lata aktywności	1957–2002

1 kwietnia 1994 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 7051 Hollywood Boulevard^[6][7].

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Laurel w stanie Nebraska jako syn Mylet Signy (z domu Johnson) i Jamesa Harrisona Coburna II^[8]. Pochodzenie jego ojca było szkocko–irlandzkie, a matka była imigrantką ze Szwecji^[9]. Ojciec Coburna miał firmę garażową, która została zniszczona przez wielki kryzys^[9]. Wkrótce wraz z rodzicami przeprowadził się do Compton^[10] w Kalifornii, gdzie uczęszczał do Compton Junior College. W 1950 wstąpił do United States Army, w której służył jako kierowca ciężarówki; od czasu do czasu był także DJ–em wojskowej stacji radiowej^[11] w Teksasie. Stacjonował jako żołnierz w Moguncji w Niemczech, gdzie znalazł swoje powołanie jako narrator kilku filmów szkoleniowych^[10].

Kariera

Po powrocie do Stanów Zjednoczonych przeniósł się do Los Angeles i zapisał się na zajęcia teatralne w Los Angeles City College. Brał udział w kilku szkolnych produkcjach i ostatecznie zadebiutował na deskach La Jolla Playhouse w przedstawieniu Billy Budd, na podstawie powieści Hermana Melville’a, z Vincentem Price’em. Po kilku latach spędzonych w Los Angeles przeniósł się do Nowego Jorku i studiował sztukę aktorską w konserwatorium Stelli Adler^[12]. Po powrocie do Los Angeles zdobył rolę w produkcji telewizyjnej Studio One Sidneya Lumeta. Na dużym ekranie zadebiutował w roli Whita w westernie Budda Boettichera Samotny jeździec (Ride Lonesome, 1959) u boku Randolpha Scotta i Pernella Robertsa. Pojawił się też w reklamach i serialach NBC: Bonanza (1959; 1961–1962), Klondike (1960–1961) i Acapulco (1961) jako detektyw Gregg Miles^[13].

Został zatrudniony dzięki interwencji swojego przyjaciela, Roberta Vaughna, w westernie Johna Sturgesa Siedmiu wspaniałych (The Magnificent Seven, 1960), gdzie zagrał postać małomównego rewolwerowca Britta, perfekcyjnie posługującego się nożem^[9]. W dramacie wojennym Dona Siegela Piekło jest dla bohaterów (Hell Is for Heroes, 1962) ze Steve’em McQueenem wystąpił jako kapral Frank Herpshaw, mechanik, który potrafi naprawić wszystko^[14]. W filmie wojennym Wielka ucieczka (The Great Escape, 1963) zagrał Australijczyka^[4]. Był narratorem filmu J. Lee Thompsona Królowie słońca (Kings of the Sun, 1963)^[4]. Największy sukces kasowy przyniosły mu dwa filmy o superagencie Dereku Flincie – Flint nasz człowiek (Our Man Flint, 1966) w reż. Daniela Manna i Nie ma jak Flint (In Like Flint, 1967), humorystycznej wariacji na temat Bonda^[9]. Jednak odmówił kontynuacji serii^[9].

Życie prywatne

Był dwukrotnie żonaty. 14 listopada 1959 zawarł związek małżeński z Beverly Kelly^[15]. Mieli córkę Lisę (ur. 1957) i syna Jamesa Harrisona Coburna IV (ur. 22 maja 1961). Para rozwiodła się 12 kwietnia 1979, po 20 latach małżeństwa. 22 października 1993 w Wersalu we Francji poślubił aktorkę Paulę Murad Coburn; pozostali małżeństwem aż do śmierci Coburna w 2002^[15]. Para założyła organizację charytatywną, James and Paula Coburn Foundation^[16].

Zmarł nagle 18 listopada 2002 na zawał serca w swoim domu w dzielnicy Beverly Hills w Los Angeles^[17]. Miał 74 lata.

Filmografia

James Coburn w serialu The Californians (1959)

• Samotny jeździec (1959) jako Whit
• Siedmiu wspaniałych (1960) jako Britt
• Piekło jest dla bohaterów (1962) jako kapral Frank Herpshaw
• Wielka ucieczka (1963) jako Louis Sedgwick „The Manufacturer”
• Szarada (1963) jako Tex Panthollow
• Królowie słońca (1963) – narrator
• Amerykanizacja Emily (1964) jako porucznik komandor Bus Cummings
• Nieodżałowani (1965) jako oficer graniczny
• Orkan na Jamajce (1965) jako Zac
• Major Dundee (1965) jako Samuel T. Potts
• Co robiłeś na wojnie, tatku? (1966) jako porucznik Christian
• Flint – nasz człowiek (1966) jako Derek Flint
• Nie ma jak Flint (1967) jako Derek Flint
• Candy (1968) jako dr Krankheit
• Przyrodni bracia (1970) jako Jeb
• Garść dynamitu (1971) jako John Mallory
• Terapia Careya (1972) jako dr Peter Carey
• Prawo do życia, prawo do śmierci (1972; znany także pod tytułem – Jeden powód by żyć i umrzeć) jako płk Pembroke
• Ostatnie słowo Sheili (1973) jako Clinton
• Pat Garrett i Billy Kid (1973) jako szeryf Pat Garrett
• Z zaciśniętymi zębami (1975) jako Luke Matthews
• Ciężkie czasy (1975) jako Speed
• Bitwa o Midway (1976) jako kpt. Vinton Maddox
• Pojedynek po latach (1976) jako Zach Provo
• Żelazny Krzyż (1977) jako sierżant Rolf Steiner
• Wielka wyprawa muppetów (1979) jako właściciel kawiarni El Sleezo
• Siła ognia (1979) jako Jerry Fanon
• Kula z Baltimore (1980) jako Nick Casey
• Nieoczekiwany romans (1980) jako Walter
• Ryzykowna gra (1981) jako Serrano
• Wzór piękności (1981) jako John Reston
• Dzień Martina (1984) jako porucznik Lardner
• Sięgnij po broń (1984) jako Sam Starret
• Młode strzelby II (1990) jako John Chisum
• Hudson Hawk (1991) jako George Kaplan
• Gracz (1992) jako on sam
• Zakonnica w przebraniu 2: Powrót do habitu (1993) jako pan Crisp
• Śmiertelna pułapka (1993) jako Mike Donan/Lou Donan
• Maverick (1994) jako komandor Duvall
• Egzekutor (1996) jako Arthur Beller
• Gruby i chudszy (1996) jako Harlan Hartley
• Szkielety (1997) jako Frank Jove
• Klucze do miasta (1997) jako Hramon Shaw
• Prywatne piekło (1998) jako Glen Whitehouse
• Godzina zemsty (1999) jako Fairfax
• Arka Noego (1999) jako handlarz
• Gra w słowa (2001) jako Tobias Allcott
• Potwory i spółka (2001) – Henry J. Waternoose (głos)
• Śnieżne psy (2002) jako James „Thunder Jack” Johnson

Nagrody

• Nagroda Akademii Filmowej 1999: Prywatne piekło (Najlepszy Aktor Drugoplanowy)

Zobacz też

• Lee Marvin