Jakub Szydłowiecki (starszy)

Jakub Szydłowiecki z Odrowążów^[a] (ur. II połowa XIV wieku, zm. między 1433 a 1436^[1]) – polski możnowładca, protoplasta rodu Szydłowieckich^[b], rycerz herbu Odrowąż, współdziedzic Szydłowca.

Ten artykuł dotyczy protoplasty rodu Szydłowieckich. Zobacz też: Jakub Szydłowiecki – podskarbi wielki koronny.

Jakub Szydłowiecki

Domniemany wizerunek Jakuba Szydłowieckiego, Przyjęcie protoplasty Szydłowieckich przez króla polskiego (przypuszczalnie Władysława II Jagiełłę), mal. Stanisław Samostrzelnik, miniatura w Liber geneseos illustris familiae Schidloviciae, 1532, (zb. Biblioteki Kórnickiej)
Odrowąż
Dynastia	Odrowążowie
Rodzina	Szydłowieccy herbu Odrowąż
Data i miejsce urodzenia	XIV wiek Szydłowiec
Data i miejsce śmierci	pomiędzy 1433-1436 Szydłowiec
Żona	NN Jastrzębiec
Dzieci	Stanisław, Piotr, Mikołaj, Barbara, 8 NN córek

Służba

Jakub Odrowąż Szydłowiecki, biorąc udział w bitwie pod Grunwaldem, zdobył sobie sławę „dzielnego rycerza”^[c]. Służył on najprawdopodobniej w krakowskiej chorągwi nadwornej, a więc w osobistej straży króla Władysława Jagiełły. Tę chorągiew prowadził Jakub ze Sprowy herbu Odrowąż, krewny Jakuba Szydłowieckiego^[2].

W latach 1412 – 1423 był dworzaninem biskupa Wojciecha Jastrzębca.

Pierwsi Szydłowieccy prawdopodobnie zajmowali dwa, oddzielnie stojące, dwory, mimo iż nigdy nie przeprowadzili podziału miasta, ani okolicznych dóbr, którymi zarządzał Sławko – brat Jakuba^[d], gdyż Jakub, będąc dworzaninem biskupa krakowskiego, nie był zbyt częstym gościem w Szydłowcu. Po zakończeniu służby Jakub najprawdopodobniej zamieszkał w grodzie^[e] położonym nieopodal osady, w rozlewiskach rzeki Korzeniówki.

Działalność

Plan Szydłowca z czasów Jakuba

Pierwszymi Odrowążami, używającymi nazwiska Szydłowiecki, byli najprawdopodobniej bracia Jakub i Sławko. Najstarsza wzmianka o nich pojawiła się w dokumencie z 1 stycznia 1401, w którym określeni zostali jako „Bracia i Dziedzice z Szydłowca”.

Jakub wraz z bratem, w 1401 roku, ufundowali parafię i drewniany kościół pod wezwaniem św. Zygmunta. Ufundowany kościół parafialny uposażyli czterema łanami ziemi, stawem rybnym, łąką, lasem z barciami, dwiema karczmami oraz dziesięcinami z pięciu wsi, w tym Szydłowca.

8 lutego 1427 Jakub i Sławko określili prawa i obowiązki mieszczan szydłowieckich na wzór Sandomierza. Mieszczanie mieli płacić na rzecz właścicieli miasta po groszu od domu, tyle samo od warzenia i szynkowania piwa i po 2 grosze od każdego ogrodu. Rzemieślnicy musieli dawać po groszu od warsztatu, natomiast sukiennicy od folowania i ram sukiennych. Mieszczanie mieli także obowiązek płacenia dziedzicom po 6 denarów od każdej grzywny szosu oraz w razie wojny stawiania konia wartości 3 grzywien. W zamian za to otrzymali las Karwa, leżący za sadzawką plebańską oraz dąbrowę i inne nieużytki w celu wykorzystania na pastwiska. Zezwolono im także na wybór dwóch rajców; dalszych dwóch wyznaczali właściciele miasta.

W 1433 wspólnie nadali szydłowieckiej parafii kolejne pięć karczem położonych w Szydłowcu, a ponadto z dziesięciu własnych przeznaczyli po groszu na rzecz kościoła. Ofiarowali również część lasu z pasieką oraz grunta leżące między rzeką Korzeniówką a Wolą Szydłowiecką.

Posiadłości

Jakub Szydłowiecki był spadkobiercą szydłowieckiego klucza dóbr rodu Odrowążów, w skład którego wchodziły następujące miejscowości: Nowy Szydłowiec, Stary Szydłowiec, Ciechostowice, Szydłówek, Wola Korzeniowa, Grabowa, Dziurów, Pogorzałe, Chlewiska, Skarżysko Książęce i Prędocinek.

Oprócz dóbr szydłowieckich, Jakub posiadał także wieś Dęba, którą w 1414 zastawił na sześć lat Stanisławowi Mazurowi z Łaźniewa.

Do 1412 Szydłowcem zarządzali Jakub, Sławko i Małgorzata. W 1413 bracia odkupili od swojej siostry Małgorzaty, żony Piotra z Tułkowic, jej dziedziczną część Szydłowca. Po śmierci Sławka, Szydłowiec przeszedł na własność Jakuba, po którym dobra odziedziczyli jego synowie.

Genealogia

Jakub Szydłowiecki był synem nieznanego z imienia Odrowąża oraz bratem Sławka i Małgorzaty.

Ożenił się z krewną biskupa Wojciecha Jastrzębca, z którego to związku urodziło się trzech synów i dziewięć córek. Jedna miała na imię Barbara, natomiast imiona pozostałych córek są nieznane. Najstarszym synem był Stanisław, drugim z rzędu Piotr, a trzecim Mikołaj.

Śmierć Jakuba Szydłowieckiego nastąpiła po bracie Sławku, pomiędzy 1433 a 1436. W 1433 bracia wystawili dokument dla kościoła w Szydłowcu, natomiast w 1436 król Władysław Warneńczyk, nadając miastu prawo organizowania corocznego jarmarku na św. Zygmunta, uczynił to na prośbę synów Jakuba – braci: Piotra, Stanisława i Mikołaja Szydłowieckich.

Drzewo genealogiczne Jakuba Szydłowieckiego

N Odrowąż

Jakub Szydłowiecki ≈ nieznana z imienia Jastrzębcówna

Małgorzata Odrowąż

Sławko Szydłowiecki – duchowny

Mikołaj Szydłowiecki

Piotr Szydłowiecki

Stanisław Szydłowiecki

Barbara Szydłowiecka

8 nieznanych z imienia córek

Uwagi

1. Pochodził z domu i rodu Odrowążów, dopiero pod koniec XIV wieku przyjął wraz z bratem nazwisko Szydłowiecki (bracia wymienieni są po raz pierwszy jako Szydłowieccy w akcie erekcyjnym kościoła parafialnego św. Zygmunta z 1 stycznia 1401 roku)
2. Bartosz Paprocki wymienia Andrzeja Obulo „de Szydlowiecz”, dziedzica Gór, kasztelana sandomierskiego w 1362. Dokument ten jest jednakże falsyfikatem, gdyż Andrzej, kasztelan wiślicki, jest wymieniony w 1342, nie był zaś kasztelanem sandomierskim w 1362. W: Krzysztof Dumała, Studia z dziejów Szydłowca, s. 190
3. Akta radomskie, łac. strenuus miles, przypis w: Jerzy Kieszkowski, Kanclerz Krzysztof Szydłowiecki – z Dziejów kultury i sztuki z Zygmuntowskich czasów, Poznań 1912, s.8; W. Puget w pracy Z dziejów zamku w Szydłowcu tłumaczy łacińskie stwierdzenie strenuus miles jako „sławny rycerz”; „strenuus miles” w średniowiecznej łacinie oznacza „rycerza pasowanego”.
4. Dwór Sławka znajdował się w miejscu późniejszego kościoła św. Ducha i św. Anny
5. Dawny gród znajdował się w miejscu obecnego zamku w Szydłowcu

Przypisy

1. Danuta Słomińska-Paprocka, Szydłowiec i okolice, Szydłowiec 2003
2. Na szlaku książąt mazowieckich, nr 1/(04)/2010, ISBN 978-83-925516-9-0, s. 27

Bibliografia

• Jerzy Kieszkowski, Kanclerz Krzysztof Szydłowiecki – z Dziejów Kultury i Sztuki z Zygmuntowskich Czasów, Poznań 1912
• red. Jacek Wijaczka, Zamek Szydłowiecki i jego właściciele – materiały sesji popularnonaukowej, Szydłowiec 1996, ISBN 83-904721-0-4
• red. Zenon Guldon, Hrabstwo szydłowieckie Radziwiłłów – materiały sesji popularnonaukowej, Szydłowiec 1994
• Danuta Słomińska-Paprocka, Szydłowiec i okolice, Szydłowiec 2003
• Krzysztof Dumała, Studia z dziejów Szydłowca, Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego – t. 4, Kraków 1967
• Wanda Puget, Z dziejów zamku w Szydłowcu, Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego – t. 4, Kraków 1967
• StefanS. Rosiński StefanS., Mikołaj i Krzysztof Szydłowieccy – patroni turnieju rycerskiego, Szydłowiec: Skaut.PL Dariusz Mariusz Zając, 2006, ISBN 83-60126-20-8, OCLC 836163377. Brak numerów stron w książce
• Jan Wiśniewski, Dekanat Konecki, Radom 1913