Jakub Graff

Johann Jacob (Jan Jakub) Graff (ur. ok. 1778, zm. po 1833) – specjalista górniczy z Saksonii, architekt, projektant tężni solankowych w Ciechocinku.

Johann Jacob Graff

Data i miejsce urodzenia	ok. 1778 Freiberg
Data śmierci	ok. 1833
Alma Mater	Akademia Górnicza we Freibergu
Uczelnia	Szkoła Akademiczno-Górnicza w Kielcach
Praca
Budynki	warzelnie soli w Ciechocinku
Projekty	tężnie solankowe w Ciechocinku

Życiorys

Immatrykulował się na Akademii Górniczej we Freibergu w 1797. Był stypendystą rządowym Akademii Górniczej we Freibergu w latach 1797–1801, potem pracował jako inżynier górniczy we Freibergu. We Freibergu Freiberg studiował pod kierunkiem m.in. znanego mineraloga i geologa Abrahama Gottloba Wernera (1749-1817). Na ziemie polskie przybył ok. 1810 w celu reorganizacji krajowego górnictwa. W 1816 przybył do Królestwa Polskiego, gdzie objął stanowisko generalnego inżyniera górniczego. W 1817 w ramach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji, której dyrektorem generalnym Wydziału Przemysłu i Kunsztów był ks. Stanisław Staszic, w ramach Głównej Dyrekcji Górniczej w Kielcach, był generalnym inżynierem górniczym. Opracował m.in. mapę geologiczną zasobów naturalnych okolic Gór Świętokrzyskich. Oszacował zasoby świętokrzyskich rud żelaza w dobrach rządowych na 16 mln ton, co miało wystarczyć na 135 lat. Otwarcie w 1881 kopalni w Krzywym Rogu na Ukrainie nieco zmniejszyło znaczenie zasobów, ale ostatnie kopalnie rud żelaza w regionie świętokrzyskim (koło Starachowic) zostały zlikwidowane dopiero w latach siedemdziesiątych XX w.

Był członkiem Głównej Dyrekcji Górniczej w Kielcach do 1827 roku i zarazem inspektorem generalnym dróg przy Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

Był obok takich postaci jak Jerzy Bogumił (Georg Gottlieb) Pusch, Fryderyk Lempe, Jan Karol Henryk Kaden, Wilhelm Krumpel, jednym z wybitnych specjalistów sprowadzonych z zagranicy, głównie z Saksonii, do Kielc staraniem Rządu Królestwa Polskiego, w celu utworzenia pierwszej polskiej uczelni technicznej – Szkoły Akademiczno-Górniczej w Kielcach, gdzie wykładał inżynierię górniczą, prawo górnicze, rysunek architektoniczny i topograficzny^[1][2][3]aż do 1824, gdy na stanowisku zastąpił go Wilhelm Krumpel. Już po kilku latach wykładał w języku polskim. Wykładał także do 1824 markszajderię (miernictwo górnicze – Markscheidekunst).

Od 1827 był naczelnikiem Oddziału Kopalń i zajmował się poszukiwaniem soli kamiennej. W 1831 pracował w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu, gdzie Ministrem Prezydującym był Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki, w wydziale górnictwa krajowego był radcą górniczym – naczelnikiem oddziału hut. W latach 1818–1823 mieszkał z rodziną w Kielcach.

Był projektantem największych na świecie tężni solankowych w Ciechocinku wraz z kompleksem budynków warzelni soli. W dniu 23 września 1823 roku Johann Jacob Graff i Konstanty Leon Wolicki złożyli Lubeckiemu raport o postępie robót doświadczalnych przy pogłębianiu źródeł słonych w Ciechocinku^[4]. W dniu 12 czerwca 1824 roku reskryptem Lubeckiego, zgodnie z odezwą Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji z dnia 26 kwietnia 1824 roku, przedstawione zostały radcy górniczemu Graffowi obowiązki wynikające z budowy zakładu warzelnianego w Ciechocinku, a następnie warzenia tam soli^[4]. Zostały one następnie zatwierdzone pismem Xięcia Namiestnika Królewskiego z dnia 27 grudnia 1924 roku do Ministra Prezydującego w Komisji Rządowej Przychodu i Skarbu^[4]. Roboty budowlane pod nadzorem Graffa rozpoczęto 4 lipca 1824 roku, wykorzystując jego jego wcześniejsze opracowania i projekty, które pochodziły z 1816 roku^[4]. W dniu 24 listopada 1824 roku Graff na skutek reskryptu Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu przedstawił anszlag do wybudowania 3 domów warzelnianych z cegły w zakładzie do warzenia soli w Słońsku^[4]. Następnie złożył w dniu 6 grudnia 1824 roku raport z prowadzonych robót Lubeckiemu. Prawidłowe warzenie soli rozpoczęto w dniu 21 października 1832 roku^[4]. Inwestycja była finansowana ze środków publicznych. Inwestorem zakładu był Bank Polski, który pozostał jego właścicielem do końca 1870 roku, po czym warzelnie przejął Skarb Rosyjski^[4].

Projekt 3 tężni opracował na podstawie odkrytych źródeł solanki. Budowa tężni I i II trwała w latach 1824–1829, tężnia nr III powstała w 1859. Łączna długość tężni wynosi 1741,5 m, a wysokość każdej 15,8 m. Tężnie zasilane są solanką pompowaną ze źródła nr 11, które znajduje się pod fontanną „Grzybek”. Nieopodal tężni nr 1 i 3, na podstawie z drobnych kamieni spoczywa kamień narzutowy z tablicą pamiątkową poświęconą prof. Jakubowi Graffowi. Tablica powstała w 2001 staraniem Towarzystwa Przyjaciół Ciechocinka^[5]. Znał raport pochodzący z tzw. drugiej podróży halurgicznej Alexandra von Humboldta do Kołobrzegu i Słońska (dziś dzielnica Ciechocinka) odbytej w 1794 r.^[6] - odnaleziony raport został opracowany przez prof. Dagmar Hülsenberg i Ingo Schwarz i opublikowany przez wydawnictwo De Gruyter Akademie Forschung Berlin w 2020 r. w formie książki noszącej tytuł "Gutachten zur Salzgewinnung 1789-1794".

Życie prywatne

Miejsce pochówku jest nieznane. Był żonaty z Augustą z domu Stein, z którą miał czwórkę dzieci: Jakub Graff (ur. 1818), Jakub Graff (ur. 1819, zm.1819), Jakubina Graff (ur. 1820), Jakub Graff (ur. 1823, zm. 1823). Miał dwóch braci: Maksymilian Graff (ur. 22 czerwiec 1786 we Freibergu) oraz Friedrich Wilhelm Graff, jego ojciec był kupcem we Freibergu i nosił takie samo imię i nazwisko - Johann Jacob Graff^[7][8]. Jego córka Jakubina Graff, wyszła za Karola Knakego (1804 - po 1855) budowniczego m.in. tężni w Ciechocinku, zakładów w Rejowie, zespołu zakładu wraz z osiedlem przemysłowym w Sielpii Wielkiej i zespołu walcowni w Nietulisku Dużym. Karol Knake był ojcem Karoliny Knake (zm. 1897), żony Adama Waligórskiego (1819-1889) oraz dziadkiem Teofila Waligórskiego (1859-1913).

Wybrane publikacje i dorobek naukowy

W unikatowy sposób łączył rozległą wiedzę z zakresu geologii, mineralogii, górnictwa i architektury. Wybrane prace naukowe Johanna Jacoba Graffa (w swoich pracach często posługiwał się przydomkiem "von", co podkreślać miało pochodzenie ze starosaksońskiego rodu rycerskiego) wchodzą w skład, powstałego wraz z założeniem Akademii Górniczej we Freibergu w listopadzie 1765 r., księgozbioru, który od tej pory miał być dostępny dla wszystkich studentów. Znaczący rozwój biblioteki nastąpił po śmierci mineraloga i geologa Abrahama Gottloba Wernera (1749-1817), który swoją prywatną biblioteką ukształtował uniwersalny charakter biblioteki Akademii Górniczej. Dorobek naukowy obejmuje m.in. liczne manuskrypty oraz szczegółowe mapy zasobów geologicznych Saksonii w regionie Rudaw^[9] oraz kolorowe chrakterystyczne rysunki budynków, budowli zaplecza kopalni oraz towarzyszącej topografii^[10]. Jego odręczne manuskrypty, znajdujące się bibliotece Akademii Górniczej we Freibergu przedstawiają szerokie studia i prace dotyczące zagadnień związanych z górnictwem - raport z prac górniczych dotyczący kopalni Kröner Fundgrube, położonej przed Schaafhofe^[11], geologią, mineralogią, uwarunkowaniami geologicznymi i architektonicznymi budynków i budowli zaplecza górnictwa^[12], raporty z kopalni i kontroli budynków górniczych, obserwacje dotyczące zróżnicowanego przebiegu i formowania się żył mineralnych w kopalni Neubeschert Glück^[13], raport z wycieczki i obserwacji prac górniczych dotyczący kompleksu górniczego Kühschacht wraz z Mathusalem Fundgrube, położonego przed Bramą Erbischen, w rejonie Hohebirker nadzorowanym przez Urząd Górniczy we Freibergu^[14], historia kopalni König Augustus Erbstolln w Niederschöna i Falkenberg^[15][16], a także opisy wizyt w kopalniach - krótki opis wycieczki dotyczący kopalni Neuen Morgenstern Erbstolln, położonej koło Muldenbergu^[17], raport z prac górniczych dotyczący kopalni Priesterlicher Glückswunsch Erbstolln, położonej przed Bramą Krzyżową (Kreutz-Thore)^[18][19]. Manuskrypty te stanowią cenne źródło informacji na temat działalności górniczej w rejonie Freibergu pod koniec XVIII wieku, dokumentując techniczne aspekty eksploatacji oraz historię poszczególnych kopalń.