Język agulski

Język agulski (agulski агъул чIал, ros. агульский язык) – język Agulów, zamieszkujących południowo-wschodnią część Dagestanu. Należy do zespołu samurskiego, podgrupy dagestańskiej w grupie północno-wschodniej (nachsko-dagestańskiej) języków kaukaskich.

Агъул чIал

Obszar	Federacja Rosyjska
Liczba mówiących	ok. 29 tys.
Pismo/alfabet	zmodyfikowana cyrylica
Klasyfikacja genetyczna
Języki kaukaskie Języki północno-wschodniokaukaskie Języki dagestańskie Grupa samurska Język agulski
Status oficjalny
Organ regulujący	Institut jazyka, litieratury i iskusstwa im. Gamzata Cadasy↗
UNESCO	3 zdecydowanie zagrożony↗
Ethnologue	6a żywy↗
Kody języka
ISO 639-3	agx
IETF	agx
Glottolog	aghu1253
Ethnologue	agx
WALS	agl
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

W 1989 r. odnotowano, że ma blisko 18 tys. użytkowników^[1]. Według danych z 2010 r. posługuje się nim ok. 29 tys. osób, przede wszystkim w dwu rejonach Dagestanu, agulskim i kurachskim^[2]. Niemniej jest zdecydowanie zagrożony wymarciem ze względu na obecność innych, dominujących lokalnie języków (lakijskiego, tabasarańskiego i lezgińskiego) oraz wzrastający wpływ rosyjskiego^[1].

Język agulski genetycznie najbliżej spokrewniony jest z językiem tabasarańskim. Jego unikatową cechą jest odróżnianie spółgłosek nagłośniowych i krtaniowych.

Wyróżnia się dwa główne dialekty języka agulskiego: kuszański i agulski właściwy oraz trzy drobniejsze gwary lokalne.

Od początku lat 90. prowadzi się próby stworzenia piśmiennictwa w oparciu o cyrylicę rosyjską. Powstały już pierwsze podręczniki do nauki języka dla dzieci, wydano także pierwsze zbiorki poezji w języku agulskim.

Studia nad językiem agulskim zapoczątkował niemiecki kaukazolog, Adolf Dirr (1867–1930), publikując w 1907 r. w Tbilisi pracę pt. Агульский язык.

Alfabet

А а	Б б	В в	Г г	Гъ гъ	Гь гь	ГI гI	Д д	Дж дж
Е е	Ё ё	Ж ж	З з	И и	Й й	К к	Кк кк	Къ къ
Кь кь	КI кI	Л л	М м	Н н	О о	П п	Пп пп	ПI пI
Р р	С с	Т т	Тт тт	ТI тI	У у	Уь уь	Ф ф	Х х
Хъ хъ	Хь хь	XI хI	Ц ц	ЦI цI	Ч ч	Чч чч	ЧI чI	Ш ш
Щ щ	ъ	I	ы	ь	Э э	Ю ю	Я я

Przypisy

1. Salminen 2007 ↓, s. 235.
2. David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Aghul, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).

Bibliografia

• TapaniT. Salminen TapaniT., Europe and North Asia, [w:] ChristopherCh. Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 211–282, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733 (ang.).

Linki zewnętrzne

Zobacz hasło agulski w Wikisłowniku

• Bibliografia prac dotyczących języka agulskiego. [dostęp 2010-01-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 sierpnia 2007)].
• Aghul. Endangered Languages Project. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).
• Aghul, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2023-09-24] (ang.).

Kontrola autorytatywna (język naturalny):

• LCCN: sh85002517
• GND: 4529342-9
• J9U: 987007294776305171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/Agul-language