Loading AI tools
element narządów gębowych owadów Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Języczek[1] (łac. glossa) – element narządów gębowych owadów, wchodzący w skład wargi dolnej, wyrastający z przedbródka.
Języczki w pierwotnym planie budowy aparatu gębowego stanowią parę narządów osadzonych na wierzchołkowej (odsiebnej) krawędzi przedbródka. Ponieważ warga dolna powstaje z przekształcenia się szczęk drugiej pary, przedbródek jest narządem homologicznym połączonych pieńków szczęk, a języczki są homologami żuwek wewnętrznych. Po bokach od języczków występuje para przyjęzyczków (łac. paraglossae), będących z kolei homologami żuwek zewnętrznych szczęk. Łącznie języczki i przyjęzyczki określa się mianem ligulae[2][3].
Formę parzystych narządów języczki zachowują w prymitywnych aparatach gębowych typu gryzącego. W innych przypadkach przybierać mogą rozmaite kształty, dzielić wtórnie, łączyć częściowo lub całkowicie ze sobą albo także z przyjęzyczkami, mogą być również uwstecznione lub całkowicie zanikłe[3]. Języczki zlane ze sobą określa się jako alaglossa, a języczek podzielony lub rozwidlony jako duplaglossa[4]. U wielu larw owadów o przeobrażeniu zupełnym języczki zrośnięte są z końcem podgębia w jeden złożony płat zawierający ujścia gruczołów wargowych[3]. W aparacie gębowym liżącym rośliniarek i owadziarek języczki zrastają się w nieparzysty język. W aparacie gębowym liżąco-ssącym wielu pszczół język ten ulega dalszym przekształceniom, formując długą i cienką rurkę, na spodzie której znajduje się rowek o gęsto owłosionych brzegach. U części gatunków brzegi rowka łączą się ze sobą, tworząc kanalik języczka. Z kolei wierzchołek języczka rozszerza się w łyżeczkę (łac. flabellum). Języczek pszczół ma jamę ciała wypełnioną hemolimfą i składa się z naprzemiennych pierścieni oskórka o różnej twardości, dzięki czemu zachowuje dużą elastyczność[5].
Umięśnienie języczków jest homologiczne z umięśnieniem żuwek wewnętrznych pierwszej pary szczęk. Zalicza się je do pierwszej grupy mięśni wargi dolnej, obejmującej mięśnie głaszczków wargowych i jej płatów końcowych. Obejmuje zginacze, ale pozbawione jest antagonistycznych par mięśni[3]. Na języczkach zaczepiają się musculus postoccipitoglossalis medialis i musculus postoccipitoglossalis lateralis, wychodzące z fragmy zapotylicznej, oraz musculus praementoglossalis, wychodzący ze środkowej części przedbródka[6].
Szczególnym przypadkiem jest języczek chrząszczy (łac. ligula). Mimo że nosi w polskim piśmiennictwie taką samą nazwę, brak odpowiedniego umięśnienia wskazuje, że nie jest on narządem homologicznym z języczkami innych owadów. Języczek chrząszczy podzielony może być wtórnie na dwa, a nawet więcej płatów. Często też zaopatrzony jest we włoski makroskopowe lub mikroskopowe (zwane odpowiednio makrotrichiami i mikrotrichiami)[1].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
