Loading AI tools
organizacja polityczna na Łotwie w czasie I wojny światowej Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Iskołat[1] (skrót od ros. Ispołnitielnyj komitiet Sowieta raboczich, sołdatskich i biezziemielnych dieputatow Łatwii, Исполнительный комитет Совета рабочих, солдатских и безземельных депутатов Латвии – Komitet Wykonawczy Rady Delegatów Robotniczych, Żołnierskich i Bezrolnych Łotwy[2]; łot. Iskolats) – organ wykonawczy Ryskiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, utworzony z inicjatywy łotewskich bolszewików pod koniec lipca 1917 r. w celu koordynowania działalności rewolucyjnej na terytoriach Łotwy, których nie zajęły podczas I wojny światowej wojska niemieckie. Między listopadem 1917 a lutym 1918 r. de facto kontrolował północno-wschodnią Łotwę.
W 1917 r. bolszewicy stanowili większość wśród łotewskich działaczy partii socjaldemokratycznej[3]. W dniach 29-30 lipca/11-12 sierpnia 1917 r. z ich inicjatywy przy Ryskiej Radzie Delegatów Robotniczych i Żołnierskich został utworzony komitet wykonawczy - Iskołat. Na jego czele stanął bolszewik Oto Kārkliņš; do partii bolszewickiej należało 24 z 27 członków Iskołatu (pozostali byli mienszewikami[4]). 21 sierpnia, gdy wojska rosyjskie wycofały się z Rygi i zbliżały się do niej wojska niemieckie, komitet przeniósł się do Kiesi, a następnie do Valki. Iskołat od początku znajdował się w opozycji do rosyjskiego Rządu Tymczasowego, koordynował swoją działalność z centralnym kierownictwem partii bolszewickiej[3].
Równolegle z Iskołatem działały inne instytucje powstałe po rewolucji: Komitet Wykonawczy Połączonej Rady Łotewskich Pułków Strzeleckich (Iskołatstrieł)[5], rada guberni liflandzkiej oraz Iskosoł (komitet wykonawczy rady delegatów żołnierskich 12 Armii Frontu Północnego[2], którym od listopada również kierował bolszewik, Siemion Nachimson[6]), których wpływy były wczesną jesienią 1917 r. znacznie większe[4]. Jednak po przejęciu przez bolszewików władzy w Piotrogrodzie w listopadzie 1917 r. to Iskołat przejął władzę na terytoriach Łotwy niebędących pod okupacją wojsk niemieckich[3]. Oficjalnie Iskołat ogłosił ustanowienie władzy radzieckiej na Łotwie 21 listopada 1917 r. w Valce. Bolszewicy w rzeczywistości kontrolowali całą Liwonię już w połowie miesiąca. Jedynie w Valce znajdował się jeszcze Komitet ocalenia ojczyzny, który wezwał do obrony Rządu Tymczasowego, jednak nie miał za sobą dostatecznych sił, by stanąć przeciwko zrewolucjonizowanym strzelcom łotewskim (choć i ci nie od razu poparli bolszewików)[4].
W grudniu 1917 r. przeprowadzono nowe wybory do rad, po których nowym przewodniczącym Iskołatu został Fricis Roziņš[3], według innego źródła wybrany powtórnie, gdyż już 21 listopada powierzono mu stanowisko przewodniczącego[2]. 24 grudnia 1917 r. on właśnie ogłosił niepodległość radzieckiej Łotwy (Republika Iskołatu)[3]. Iskołat ogłosił program radykalnych przekształceń politycznych i społecznych[4], w tym reformę rolną i ustanowienie kontroli robotniczej nad produkcją przemysłową[3]. Zaczął również tworzyć jednostki Czerwonej Gwardii[3]. Gdy jednak Niemcy 17 lutego 1918 r. przeszli do nowej ofensywy, po zerwaniu przez bolszewicką delegację rozmów nad traktatem pokojowym niemiecko-rosyjskim, Iskołat został zmuszony do ucieczki do Rosji Radzieckiej. 20 lutego 1918 r. komitet został formalnie rozwiązany[3]. Na mocy traktatu brzeskiego Rosja straciła kontrolę nad ziemiami łotewskimi[7].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.