Instytut Pedagogiczny w Katowicach

Instytut Pedagogiczny w Katowicach – zakład dokształcania czynnych nauczycieli na poziomie wyższym istniejący w latach 1928–1939 i 1945–1950 w Katowicach. Na jego bazie powstała w 1950 uczelnia Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Katowicach, a z księgozbioru utworzono Pedagogiczną Bibliotekę Wojewódzką w Katowicach^[1].

Instytut Pedagogiczny
w Katowicach

Siedziba IPK przy ul. Szkolnej 9
Data założenia	3 listopada 1928
Data likwidacji	1950
Typ	prywatna / związkowa
Państwo	Polska
Dyrektor	dr Zygmunt Mysłakowski (1928−1930) Edward Czernichowski (1930−1945) dr (hab.) Józef Pieter (1947−1950, p.o. 1945−1947)
Położenie na mapie Katowic Instytut Pedagogiczny w Katowicach
Położenie na mapie Polski Instytut Pedagogiczny w Katowicach
Położenie na mapie województwa śląskiego Instytut Pedagogiczny w Katowicach
50°15′35,3895″N 19°01′35,4411″E

Historia

Okres międzywojenny

Instytut Pedagogiczny w Katowicach powstał z inicjatywy zrzeszeń nauczycielskich województwa śląskiego, zorganizowanych w Towarzystwie Instytutu Pedagogicznego (które było prawnym organizatorem Instytutu), przy poparciu Wojewody Śląskiego Michała Grażyńskiego, Naczelnika Wydziału Oświecenia Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Ludwika Ręgorowicza oraz władz miejskich Katowic. Na organizatora Instytutu i pierwszego dyrektora został powołany profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego dr Zygmunt Mysłakowski. Instytut Pedagogiczny zaczął funkcjonować 3 listopada 1928 w tymczasowej siedzibie w gmachu Gimnazjum Państwowego przy ul. Mickiewicza^[2].

Zakład działał na zasadzie podobnej do dzisiejszych studiów podyplomowych w systemie kursowym. Słuchacze (będący czynnymi nauczycielami szkół powszechnych i średnich oraz urzędnikami oświatowymi) uczęszczali na wykłady monograficzne i ćwiczenia przedmiotowe dwuletniego kursu pedagogicznego, podzielonego na 6 trymestrów. Uczestnictwo w kursie było płatne. Na pierwszy Kurs Pedagogiczny (1928/1929 – 1929/1930) zapisało się 363 słuchaczy, w tym 269 mężczyzn i 94 kobiety. Każdy wykład Kursu Pedagogicznego kończył się egzaminem. Zdanie wszystkich egzaminów oraz aktywne uczestnictwo w ćwiczeniach było niezbędnym warunkiem do otrzymania świadectwa ukończenia Instytutu. Dokument ten nie dawał żadnych uprawnień.^{[potrzebny przypis]}

Od roku 1936/1937 rozpoczęto realizować 3-letni kurs pedagogiczny.

W roku szkolnym 1938/1939 program trzyletnich studiów obejmował 21 przedmiotów (10 pedagogicznych, 7 specjalnych i 4 pomocnicze)^[3]:

A. Przedmioty główne

pedagogiczne

• psychologia pedagogiczna,
• psychologia ogólna,
• psychopatologia,
• historia wychowania,
• pedagogika ogólna,
• dydaktyka ogólna,
• dydaktyka elementarnego nauczania,
• ustawodawstwo szkolne i organizacja szkolnictwa,
• higiena szkolna i społeczna,
• poradnictwo zawodowe;

specjalne

• język polski i literatura,
• historia,
• geografia i geologia,
• zoologia i botanika,
• fizyka i chemia,
• matematyka,
• dydaktyka przedmiotów specjalnych

B. Przedmioty pomocnicze

• filozofia,
• biologia wychowawcza,
• antropologia pedagogiczna,
• socjologia wychowania.

C. Studium pracy społeczno-oświatowej.

Praktyka szkolna obejmowała hospitacje w szkołach oraz lekcje pokazowe.

Ostatni przedwojenny rok szkolny 1938/1939 rozpoczynał się w Instytucie Pedagogicznym 15 września i trwał do 21 grudnia, drugi od 16 stycznia do 31 marca, a trzeci od 1 kwietnia do 15 czerwca. Ferie świąteczne Bożego Narodzenia trwały od 22 grudnia do 15 stycznia włącznie, zaś Wielkanocy od niedzieli Palmowej do pierwszej środy po świętach wielkanocnych włącznie^[3].

W Międzywojniu odbyło się 6 edycji Kursu Pedagogicznego: 4 dwuletnie (1928/1929 – 1929/1930, 1930/1931 – 1931/1932, 1932/1933 – 1933/1934, 1934/1935 – 1935/1936) i 1 trzyletni (1936/1937 – 1938/1939). Ich absolwenci nadal nie uzyskiwali żadnych uprawnień. Instytut nie posiadał stałej kadry dydaktycznej. Zajęcia (wykłady, ćwiczenia i seminaria) prowadzili dojeżdżający uczeni i nauczyciele w ramach wysoko płatnych zleceń^{[potrzebny przypis]}.

Okres powojenny

Przygotowania do reaktywacji trzyletniego Instytutu Pedagogicznego rozpoczął w marcu 1945 dr Józef Pieter na polecenie Kuratora Oświaty w Katowicach. Działalność wznowiono 8 października 1945, przyjmując na naukę 160 słuchaczy^[4].

Z dniem 12 października 1945 Minister Oświaty uznał dyplomy ukończenia Instytutu Pedagogicznego w Katowicach począwszy od roku szkolnego 1931/1932 (tj. od drugiego Kursu Pedagogicznego) za równoważne z dyplomami na nauczyciela liceów pedagogicznych w zakresie przedmiotów pedagogicznych^[5].

We wrześniu 1947 został przejęty przez Związek Nauczycielstwa Polskiego, nosząc aż do likwidacji w 1950 nazwę Instytut Pedagogiczny ZNP w Katowicach.

Nazwy zakładu

• Instytut Pedagogiczny w Katowicach (1928–1939, 1945–1947)
• Instytut Pedagogiczny Związku Nauczycielstwa Polskiego w Katowicach (skrót: Instytut Pedagogiczny ZNP w Katowicach) (1947–1950)

Dyrektorzy Instytutu

1. dr Zygmunt Mysłakowski (1928−1930)
2. Edward Czernichowski (1930−1939)
3. dr (hab.) Józef Pieter (p.o. Dyrektora 1945−1947, Dyrektor 1947−1950)

Wydawnictwa Instytutu

• „Chowanna”. Kwartalnik poświęcony naukowym zagadnieniom wychowania / Miesięcznik poświęcony współczesnym prądom w wychowaniu i nauczaniu, T. 1, 1929 – 11, 1946,
  • „Sprawy Szkolne na Śląsku”. Dodatek do miesięcznika „Chowanna”, R. 1, 1935 – 5 (z. 5–6), 1939.

Biblioteka Instytutu

Bibliotekę otwarto dla słuchaczy 1 lutego 1929. W maju 1929 posiadała 380 dzieł pedagogicznych i pokrewnych oraz 10 tytułów czasopism pedagogicznych i psychologicznych polskich, 12 czasopism niemieckich, 2 francuskie, 2 angielskie i 1 włoskie^[2]. W sierpniu 1939 księgozbiór liczył ok. 10.000 woluminów.

Przypisy

1. Historia Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Katowicach [online], Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Józefa Lompy w Katowicach, 2022 [dostęp 2022-11-06].
2. ZygmuntZ. Mysłakowski ZygmuntZ., Instytut Pedagogiczny w Katowicach, „Chowanna. Kwartalnik poświęcony naukowym zagadnieniom wychowania”, T. I (z. 1−2), Kraków 1929, s. 111−115 [dostęp 2022-11-15], (Śląska Biblioteka Cyfrowa).
3. Statut organizacyjny Instytutu Pedagogicznego w Katowicach, „Chowanna. Miesięcznik poświęcony współczesnym prądom w wychowaniu i nauczaniu”, R. X (z. 2), Katowice 1939, s. 84−96 [dostęp 2022-11-15], (Śląska Biblioteka Cyfrowa).
4. AndrzejA. Topol AndrzejA. (red.), Rok 1945 w województwie śląsko-dąbrowskim, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 2254, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2004, s. 218, ISBN 83-226-1337-7, ISSN 0208-6336.???
5. Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 18 sierpnia 1945 r. o uznaniu dyplomów z ukończenia Państwowego Instytutu Nauczycielskiego w Katowicach, Instytutu Pedagogicznego w Katowicach, Instytutu Pedagogicznego ZNP oraz Instytutu Pedagogicznego w niektórych obozach jeńców wojennych za równoważne z dyplomami na nauczyciela szkół średnich ogólnokształcących i liceów pedagogicznych, „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty” (nr 4, poz. 109), 12 października 1945, s. 111–112 [dostęp 2022-11-21], (Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa).

Bibliografia

• Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Katowicach 1950–1968, red. Adam Jarosz, Augustyn Jendrysik, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1971, ss. 398.