Instrumenty dęte
instrumenty muzyczne, w których dźwięk powstaje w wyniku zadęcia Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
instrumenty muzyczne, w których dźwięk powstaje w wyniku zadęcia Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Instrumenty dęte – w klasyfikacji praktycznej grupa instrumentów muzycznych, w których dźwięk powstaje w wyniku zadęcia[1], a drgające powietrze ograniczone jest kanałem formującym tzw. słup powietrza (np. w trąbce, klarnecie, oboju i flecie)[2][3][4]. W klasyfikacji naukowej grupa instrumentów dętych należy do aerofonów z podgrupy 42 nazwanej aerofonami dętymi właściwymi[5].
.jpg)
Zasadniczym elementem instrumentów dętych jest piszczałka, czyli podłużny korpus, w którym formowany jest słup powietrza – pewna ilość powietrza zdolna do wykonywania drgań podłużnych i emitowania dźwięku[2][6][4]. Niektóre instrumenty dęte (np. flet podłużny) wyposażone są w otwory boczne – nieciągłości w korpusie, które służą do regulowania długości słupa powietrza i, co za tym idzie, wysokości dźwięku[2][4]. W niektórych instrumentach (np. we flecie poprzecznym, klarnecie, saksofonie) otwory zamykane i otwierane są klapami – ruchomymi przykrywkami na długim ramieniu[7]. Inne instrumenty (np. puzon) wyposażone są w suwak – ruchomy odcinek piszczałki połączony kielichowo z korpusem głównym. Jego wysuwanie powoduje przedłużanie kanału, w którym formowany jest słup powietrza i, co za tym idzie, obniżanie dźwięku[8]. Inne instrumenty wyposażone są, obok głównego przewodu piszczałki, w odcinki dodatkowe, które włącza się do kanału głównego za pomocą przyrządów zwanych wentylami. Trąbka posiada wentyle tłokowe (pistony), a waltornia – wentyle obrotowe[9].
Dźwięk wydobywa się z instrumentu dętego przez zadęcie – wdmuchiwanie do niego powietrza. Istnieje kilka technik artykulacyjnych pozwalających uzyskać różne brzmienia i nadać wykonywanemu utworowi inny wyraz[10][11][12]. Zadęcie przy naturalnej długości piszczałki umożliwia wydobycie dźwięku podstawowego, którym nazywany jest strój danego instrumentu[13][14]. Techniką umożliwiającą uzyskanie innych wysokości dźwięków jest przedęcie[15][16][17].
.jpg)
Kilka rozpowszechnionych sposobów klasyfikacji instrumentów dętych (i generalnie instrumentów muzycznych) sprawia, że jeden instrument może być przyporządkowany do wielu kategorii jednocześnie, np. trąbka jest jednocześnie instrumentem ustnikowym, organicznostroikowym i blaszanym[2][4][18].
Ze względu na sposób zadęcia – pobudzania drgań – instrumenty dęte dzielą się na[2][4]:
Incytator jest elementem pobudzającym drgania źródła dźwięku instrumentu muzycznego[19]. Incytatorem pierwotnym jest zawsze strumień powietrza z płuc lub miechów, a ze względu na rodzaj incytatora wtórnego, który wywołuje turbulencję powietrza i powstanie fal akustycznych instrumenty dęte dzieli się na[20]:
Ze względu na konstrukcję urządzenia lub urządzeń wzbudzających drgania powietrza, instrumenty dęte dzielą się na[2][4][21]:
FXD.jpg)
Instrumenty dęte to najstarsze po idiofonach instrumenty muzyczne[4]. Ich geneza sięga prehistorii i związana jest z czynnikami rytualnymi[22]. Instrumenty dęte były wykonywane z części roślin (piskawki ze źdźbła trawy[23], prymitywne trąbki ze zwiniętego liścia trzciny lub pustej gałęzi[24]) lub ze zwierzęcych i ludzkich kości (piszczałki o zadęciu krawędziowym i poprzecznym[25])[2]. W starożytności istniały już wszystkie rodzaje współczesnego instrumentarium dętego[4]. Przodkami fletu, klarnetu i oboju są sumeryjskie, asyryjskie, egipskie piszczałki odpowiednio o zadęciu krawędziowym, ze stroikiem pojedynczym i podwójnym; przodkami instrumentów dętych blaszanych – używane tam rogi i trąby wykonane z brązu i ze złota[26].
Instrumenty dęte przeszły w epokach renesansu i baroku szereg ewolucji i przekształceń[27] zanim w epoce romantyzmu stały się jedną z głównych grup orkiestry symfonicznej[2]. Od XV do XVIII wieku powstawały rozmaite, pozbawione jeszcze mechaniki klapowej i wentylowej pierwowzory współczesnych fletu, oboju, klarnetu, fagotu, rogu, trąbki i tuby, m.in. szałamaja, pomort, sordun, raket, krummhorn, szrajer, rauschpfeife, cynk, puzon, obój myśliwski, obój miłosny, róg myśliwski, róg naturalny i trąbka suwakowa[27].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.