Inflacja w Polsce

Inflacja w Polsce – proces wzrostu cen w gospodarce polskiej. Jest mierzona przez GUS i prezentowana w formie wskaźników cen. Inflacja najczęściej jest rozumiana jako średnie zmiany cen konsumpcyjnych towarów i usług nabywanych przez przeciętne gospodarstwo domowe^[1].

Za utrzymanie inflacji w Polsce na optymalnym poziomie odpowiada Narodowy Bank Polski, zaś przepisy ustawy o NBP mówią, że „podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP”^[2].

Zgodnie z opracowaną przez Radę Polityki Pieniężnej Strategią Polityki Pieniężnej po 2003 roku, celem NBP jest ustabilizowanie inflacji na poziomie 2,5 proc. z dopuszczalnym przedziałem wahań +/− 1 punkt procentowy^[3]. Jest to w ocenie RPP optymalny poziom inflacji dla rozwoju gospodarczego i społecznego Polski.

Metodyka

Bieżące dane na temat stopy inflacji w Polsce podaje Główny Urząd Statystyczny w ujęciu rocznym^[4], półrocznym^[5], kwartalnym^[6] oraz miesięcznym^[7]. Wskaźniki te są obliczane na podstawie:

• badania cen towarów i usług konsumpcyjnych na rynku detalicznym,
• badania budżetów gospodarstw domowych, dostarczającego danych o przeciętnych wydatkach na towary i usługi konsumpcyjne; dane te wykorzystywane są do opracowania systemu wag, tzw. koszyka inflacyjnego^[8].

Koszyk inflacyjny miał w 2021 roku następujący skład^[9]:

Koszyk inflacyjny w 2021^[9]

Pozycja	Waga w koszyku inflacyjnym (%)
Żywność i napoje bezalkoholowe	27,77
Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe	6,91
Odzież i obuwie	4,21
Użytkowanie mieszkania lub domu i nośniki energii	19,14
Wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego	5,83
Zdrowie	5,39
Transport	8,88
Łączność	5,00
Rekreacja i kultura	5,78
Edukacja	1,02
Restauracje i hotele	4,56
Inne towary i usługi	5,51

W pierwszej kolejności GUS oblicza, jak zmieniły się ceny w danej kategorii. Następnie na tej podstawie oblicza zagregowany wskaźnik inflacji biorąc pod uwagę system wag z koszyka inflacyjnego. Na przykład gdy ceny żywności i napojów stanowią 27% koszyka i ceny żywności wzrosną o 10%, to jeśli wszystkie inne ceny pozostaną bez zmian, wskaźnik inflacji wyniesie 2,7%. W związku z tym, że wagi poszczególnych pozycji w koszyku zmieniają się z roku na rok, wpływ poszczególnych pozycji na wskaźnik również się zmienia^[9].

Historia

Historia przeciwdziałania hiperinflacji w Polsce ma dwa szczególne momenty, w których gospodarka kraju znalazła się przez nią na skraju bankructwa. Było to na początku lat 20. XX wieku oraz w latach 1989–1990^[10].

W lipcu 2014 r., po raz pierwszy od czasu transformacji systemowej, Główny Urząd Statystyczny odnotował deflację – wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) spadł o 0,2% licząc rok do roku^[11].

Roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych od roku 1917 w ujęciu procentowym^{[12][13][14][15][16][4]}:

Rok, inflacja
1917 5,3% 1918 6,8% 1919 211,2% 1920 831,1% 1921 606,6% 1922 238,9% 1923 5601,0% 1924 3580,1% 1925 16,1% 1926 20,8% 1927 14,9% 1928 0,0% 1929 0,0% 1930 −8,0% 1931 −9,8% 1932 −9,6% 1933 −10,7% 1934 −6,0% 1935 −4,8% 1936 −3,3% 1937 6,9% 1938 −1,6% 1939 118,7%[a] 1940 235,7% 1941 194,4% 1942 91,5% 1943 50,5% 1944 4,2% 1945 101,9% 1946 9,6% 1947 38,1% 1948 3,7% 1949 4,3% 1950 7,5% 1951 9,6% 1952 14,4% 1953 41,9% 1954 −6,3% 1955 −2,4% 1956 −1,0% 1957 5,4% 1958 2,7% 1959 1,1% 1960 1,8% 1961 0,7% 1962 2,5% 1963 0,8% 1964 1,2% 1965 0,9% 1966 1,2% 1967 1,5% 1968 1,6% 1969 1,4% 1970 1,1% 1971 −0,1% 1972 0,0% 1973 2,8% 1974 7,1% 1975 3,0% 1976 4,4% 1977 4,9% 1978 8,1% 1979 7,0% 1980 9,4% 1981 21,2% 1982 100,8% 1983 22,1% 1984 15,0% 1985 15,1% 1986 17,7% 1987 25,2% 1988 60,2% 1989 251,1% 1990 585,8% 1991 70,3% 1992 43,0% 1993 35,3% 1994 32,2% 1995 27,8% 1996 19,9% 1997 14,9% 1998 11,8% 1999 7,3% 2000 10,1% 2001 5,5% 2002 1,9% 2003 0,8% 2004 3,5% 2005 2,1% 2006 1,0% 2007 2,5% 2008 4,2% 2009 3,5% 2010 2,6% 2011 4,3% 2012 3,7% 2013 0,9% 2014 0,0% 2015 −0,9% 2016 −0,6% 2017 2,0% 2018 1,6% 2019 2,3% 2020 3,4% 2021 5,1% 2022 14,4% 2023 11,4% 2024 3,6 %
Przedstawione wartości reprezentują średnie stopy inflacji w danym roku i są zgodne ze Zharmonizowanymi Wskaźnikami Cen Konsumpcyjnych (HICPs)[17][18].

Inflacja w Polsce w latach 1950–2020

Inflacja w Polsce w latach 2001–2020