Hemodorowate

Hemodorowate (Haemodoraceae) – rodzina roślin z rzędu komelinowców. Należy tu 13 rodzajów ze 116 gatunkami. Zasięg tych roślin obejmuje Australię, południową Afrykę oraz Amerykę Środkową, północną część Ameryki Południowej i południowo-wschodnią część Ameryki Północnej. Rośliny kłączowe, z liśćmi lancetowatymi i okazałymi, często owłosionymi kwiatami^[2]. Z korzeni Haemodorum Aborygeni pozyskują czerwony barwnik stosowany przy wytwarzaniu napojów, zresztą barwniki wykorzystywane są także z innych rodzajów. Przypisywane są im właściwości lecznicze, a niektóre rodzaje, zwłaszcza Anigozanthos uprawiane są jako rośliny ozdobne, także na kwiaty cięte^[4].

Hemodorowate

Anigozanthos manglesii
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	komelinowce
Rodzina	hemodorowate
Nazwa systematyczna
Haemodoraceae R. Br. Prodr.: 299. 27 Mar 1810[3]
Typ nomenklatoryczny
Haemodorum Sm. (1798)[3]

Morfologia

Macropidia fuliginosa

Pokrój

Byliny z podziemnymi kłączami, bulwami lub bulwocebulami^[5], zwykle barwy pomarańczowej lub czerwonej^[4].

Liście

Odziomkowe i łodygowe, zazwyczaj dwurzędowe; zasadniczo podnoszące się, proste, rzadziej wygięte lub skręcone, pochwowate u nasady. Blaszka jest mieczowata, lancetowata, wąsko równowąska lub szpilkowa, płaska, rzadko cylindryczna na przekroju; całobrzega, zaostrzona, szczeciniasto zaostrzona lub z nasadzonym kończykiem; u Barbaretta i Wachendorfia pofałdowana^[5].

Kwiaty

Skupione w grona, baldachogrona, wiechy lub główki. Kwiaty są obupłciowe o symetrii promienistej lub grzbiecistej. Okwiat składa się z dwóch okółków, przy czym jego listki zrastają się po trzy lub wszystkie u nasady lub u niektórych rodzajów w jedną rurkę z 6 łatkami na końcu, u niektórych rodzajów częściowo rozszczepioną. Pręcików jest 6 lub 3, są wolne lub zrośnięte z rurką okwiatu. U Schiekia i Pyrrorhiza część pręcików jest płonna. Nitki pręcików na przekroju okrągłe, niekiedy spłaszczone u nasady. Główki pręcików podługowate, proste do łukowato wygiętych (u niektórych rodzajów kończykowate), a pylniki pękają podłużnymi pęknięciami do wewnątrz kwiatu. Zalążnia górna lub dolna, trójkomorowa, rzadko jednokomorowa. U większości gatunków obecne są miodniki^[5].

Owoce

Torebki, pękające komorowo, przegrodowo lub otwierające się porami na szczycie, rzadko niepękające. Nasiona dyskowate, elipsoidalne, jajowate lub kulistawe^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd komelinowce (Commelinales), rodzina Haemodoraceae. Rodzina jest siostrzana dla rozpławowatych (Pontederiaceae)^[2].

komelinowce	Commelinaceae – komelinowate Hanguanaceae Philydraceae Haemodoraceae – hemodorowate Pontederiaceae – rozpławowate

Wykaz rodzajów^[6][7]

podrodzina: Haemodoroideae Arnott

• Barberetta Harv.
• Cubanicula Hopper et al.
• Dilatris Bergius
• Haemodorum Sm.
• Lachnanthes Elliott
• Pyrrorhiza Maguire & Wurdack
• Schiekia Meisn.
• Wachendorfia Burm.
• Xiphidium Aubl.

podrodzina Conostylidoideae Lindley

• Anigozanthos Labill.
• Blancoa Lindl.
• Conostylis R.Br.
• Macropidia Harvey
• Phlebocarya R.Br.
• Tribonanthes Endl.

Przypisy

1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
3. James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. University of Maryland. [dostęp 2010-11-11]. (ang.).
4. Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 183-184. ISBN 978-1-84246-634-6.
5. M.G. Simpson: Haemodoraceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 4: Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 212. DOI: 10.1007/978-3-662-03531-3. ISBN 978-3-662-03531-3. (ang.).
6. List of Genera in HAEMODORACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2023-03-19] (ang.).
7. Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-03-19]. (ang.).

Kontrola autorytatywna (takson):

• J9U: 987007537160105171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: plant/Haemodoraceae

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 8219
• Flora of North America: 10393
• GBIF: 7691
• identyfikator iNaturalist: 71528
• IPNI: 30026802-2
• ITIS: 43325
• NCBI: 54924
• Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30026802-2
• identyfikator Tropicos: 42000372
• identyfikator taksonu Fossilworks: 55823
• CoL: 625G5