Helena Rubinstein

Helena Rubinstein, właśc. Chaja Rubinstein (ur. 25 grudnia 1872^[1] w Podgórzu pod Krakowem, zm. 1 kwietnia 1965 w Nowym Jorku)^[2] – polska bizneswoman żydowskiego pochodzenia, mecenas sztuki, innowator i twórca nowoczesnej kosmetologii, założycielka przedsiębiorstwa Helena Rubinstein Inc., jedna z najbogatszych kobiet swojej epoki.

Helena Rubinstein

Chaja Rubinstein

Imię i nazwisko urodzenia	Chaja
Data i miejsce urodzenia	25 grudnia 1872 Podgórze, Kraków
Data i miejsce śmierci	1 kwietnia 1965 Nowy Jork
Zawód, zajęcie	założycielka koncernu kosmetycznego Helena Rubinstein Inc.

Dom przy ul. Szerokiej 14 (zielona fasada) na krakowskim Kazimierzu, w którym mieszkała rodzina Heleny Rubinstein

Akcja spółki Helena Rubinstein założonej w Streetsville w Kanadzie w 1929 roku, podpisana m.in. przez wiceprezes Helenę Rubinstein

Życiorys

Urodziła się w żydowskiej rodzinie w podkrakowskim Podgórzu jako najstarsza z ośmiorga dzieci Hercla Naftalego Rubinsteina i Gitel Scheindel Silberfeld^[3]. Ojciec był drobnym kupcem^[4]. Wkrótce po jej urodzeniu rodzina przeniosła się na Kazimierz^[4].

Edukację zakończyła na szkole powszechnej na Kazimierzu^[4]. W latach 90. XIX w. wyjechała do rodziny w Wiedniu, po czym w 1897 na statku „Prinz Regent Luitpold” wyemigrowała do Australii^[5]. Prawdopodobnie wtedy zmieniła imię (podpisała się na liście pasażerów jako Helena Juliet Rubinstein)^[4]. Pracowała jako niania, kelnerka, a później zaczęła sprzedawać krem pod marką Valaze, wyprodukowany rzekomo według receptury matki^[4]. Po kilku latach, już jako obywatelka Australii, wróciła do Europy, otwierając salony kosmetyczne kolejno w Londynie i Paryżu. W 1915 przeniosła się do Stanów Zjednoczonych, do Nowego Jorku, gdzie mieszkała do śmierci w 1965^[6].

Wprowadziła ma rynek kremy przeciwzmarszczkowe z filtrem, z witaminami, a także otworzyła SPA^[7]. Stosowała również nowoczesne metody sprzedaży i marketingu, m.in. angażowała do promowania swoich kosmetyków znane aktorki^[7]. Skutecznie konkurowała z Elizabeth Arden^[7].

Kolekcjonerka i mecenas sztuki, wspierała polskich twórców takich jak: Elie Nadelman^[8], czy Alicja Halicka. W jej zbiorach można było znaleźć prace impresjonistów i postimpresjonistów (Auguste'a Renoira, Claude’a Moneta, Alfreda Sisleya i Edgara Degasa), kubistów (Pabla Picassa, Juana Grisa, Georges’a Braque’a, Louisa Marcoussisa czy Ossipa Zadkina) i innych nowoczesnych twórców, takich jak: Paul Klee, Fernand Léger, Roger de la Fresnaye, André Derain oraz Henri Matisse. Ważną część jej zgromadzonych dział stanowiły realizacje surrealistów, w szczególności Salvadora Dalego, ale także dzieł Joana Miró, Pavla Tchelitchewa, Giorgia de Chirico, Marca Chagalla, Maxa Ernsta^[9]. Część z nich kupiona została w celu prezentacji w salonach kosmetycznych. Przy wyborze realizacji doradzał jej niejednokrotnie Louis Marcoussis^[10].

Uważana za jedną z najbogatszych kobiet w historii^[11]. Pozostawiła majątek szacowany na 100 mln dolarów^[7].

W 2015 powstał spektakl słowno - muzyczny zatytułowany „Chaja&Edith”. Wykonany został kilkukrotnie przez Artis Symphony Orchestra^[12] między innymi w Teatrze im. Adama Mickiewicza w Cieszynie oraz w Teatrze Polskim w Bielsku - Białej^[13]. Tekst scenariusza przetłumaczony został na język francuski, dzięki czemu Helenę Rubinstein mogli poznać również mieszkańcy odległego francuskiego departamentu zamorskiego La Réunion^[14].

W 2022 w Żydowskim Muzeum Galicja na Kazimierzu w Krakowie otwarta została pierwsza polska wystawa poświęcona tej postaci^[15].

Życie prywatne

W 1908 wyszła za mąż w Londynie za Edwarda Titusa, amerykańskiego Żyda polskiego pochodzenia, tak jak ona urodzonego w Podgórzu^[16]. Małżeństwo miało dwóch synów Roy’a Valentine’a i Horacego^[7]. Po rozwodzie, w 1938 poślubiła młodszego o 20 lat gruzińskiego księcia, Artchila Gourielli-Tchkonia^[7].