Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Hej, sokoły
polska pieśń Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Remove ads
Hej, sokoły, pierwotny tytuł Żal[1] (również znane jako Żal za dziewczyną, Żal za Ukrainą, Na zielonej Ukrainie, Ukraina) – polska pieśń skomponowana przez Macieja Kamieńskiego[1][2][3], twórcę oper i wodewilów, w tym sztuki Nędza uszczęśliwiona z 1778 roku, uważanej za pierwszą polską operę. Pieśń (bez dodanego później refrenu) pochodzi prawdopodobnie z jednego z dzieł scenicznych Kamieńskiego lub została napisana jako samodzielny utwór wokalny[2]. Nie jest znany autor tekstu, lecz wiadomo, że libretta do utworów Kamieńskiego pisali tacy poeci jak Franciszek Bohomolec, Wojciech Bogusławski, Julian Ursyn Niemcewicz czy Hugo Kołłątaj[1].
_(cropped).jpg)
W przeszłości podawano jako autora pieśni Tomasza Padurę[4][5][6], polsko-ukraińskiego poetę i kompozytora żyjącego w XIX wieku. Ballada jednak nie znajduje się w żadnym z czterech zbiorów z utworami Padury. Również żaden znawca twórczości Padury nie potwierdza jego autorstwa pieśni[7]. Według innej opinii, również niepotwierdzonej, autorem tekstu miał był Józef Bohdan Zaleski[3], XIX-wieczny poeta, przedstawiciel ukraińskiej szkoły polskiego romantyzmu.
Remove ads
Treść
W śpiewnikach z połowy XIX wieku oprócz tęsknoty za pozostawioną w dalekim kraju dziewczyną, śpiewano o tęsknocie „za zieloną Ukrainą”, co wpisywało piosenkę w ówczesny nurt romantycznej fascynacji Ukrainą i Kozaczyzną, obecny w polskiej literaturze i muzyce[2][8].
Charakter kresowej ballady nadaje piosence spopularyzowana w XX wieku zwrotka, która wyjaśnia, że dziewczynę i zieloną Ukrainę żegna kozak lub ułan (w zależności od wersji), który rusza konno „znad Czarnej Wody”, czyli znad Morza Czarnego, w daleką podróż do obcego kraju[9][10][11].
Remove ads
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Pierwotnie pojawia się pod tytułem Żal, żal za jedyną lub Żal za Ukrainą w polskich śpiewnikach z drugiej połowy XIX wieku[2][8][12] oraz z początku XX wieku[13][14].
Zachowały się również dwa zapisy dźwiękowe pieśni z początków XX wieku[3]: w wykonaniu śpiewaka Witolda Szellera (1880-1929) na płycie Beka-Grand-Płyta, nr kat. 16472 (nieustalony rok) oraz w wykonaniu śpiewaka Jana Sterna (1867-1949) na płycie Syrena Rekord, nr kat. 8085, z 1908 roku[15]. Oba wykonania różnią się nieznacznie tekstem, tempem i melodią od współczesnych wersji. Nie zawierają zwrotki Hej, sokoły..., a rolę refrenu pełni zwrotka zaczynająca się od słów Żal, żal za dziewczyną...[3].
Według ustaleń Zbigniewa Adrjańskiego refren zaczynający się od słów Hej, sokoły jest późniejszym dodatkiem[9][1]. Tekst refrenu występuje dopiero w harcerskim śpiewniku z ok. 1917 roku[16], natomiast melodia refrenu została zapisana w śpiewniku harcerskim Nad Olzą z 1937 roku[17]. W obu publikacjach nie jest podany autor tekstu ani melodii refrenu.
Ballada stała się popularna na początku XX wieku wśród polskich harcerzy i sokolników, a później także wśród żołnierzy, zwłaszcza w czasie wojny polsko-bolszewickiej[9]. Na Ukrainie traktowana jest jako „ukraińska pieśń ludowa”[18]. Pieśń śpiewana jest również jako utwór tradycyjny po białorusku[19]. W Polsce śpiewana była jako piosenka turystyczna i harcerska, a obecnie jako popularny utwór weselny[10].
Remove ads
Wykonawcy i covery
Podsumowanie
Perspektywa
Polska
Od lat 90. XX wieku, wraz z wzrostem popularności w Polsce muzyki disco polo i tzw. muzyki biesiadnej, utwór wykorzystywany był przez szereg mniej lub bardziej znanych wykonawców, wśród których byli m.in. Maryla Rodowicz[20], Krzysztof Krawczyk[21], Bayer Full[22], Boys[23] i wiele innych. Stał się również stałym elementem polskich tradycyjnych wesel[24].
W pierwszych dekadach XXI wieku piosenka jest również interpretowana przez wykonawców różnych gatunków nawiązujących w swojej twórczości do muzyki folkowej[25][26][27][28][29].
Ukraina
Na Ukrainie piosenkę wykonywali między innymi zespół Tercja Pikardyjska[30], Ołeh Skrypka[31], Wołodymyr Werminski[32] czy zespoły Zornaja Nicz[33], Brunettes Shoot Blondes[34] i Chumatskyi Shlyah[35]. Pieśń wykonuje, również po polsku, podczas swoich występów Narodowy Chór Ukrainy im. G. Wierowki[36][37]. Popularna ukraińska grupa pop i dance Mirami w 2019 roku nagrała swoją wersję Sokołów zarówno po ukraińsku, jak i po polsku[38][39]. Wykonania zespołu Mirami zyskały popularność również w serwisie TikTok[40]. W 2021 roku swoją ambientową interpretację przedstawiła grupa Mavka[41].
Wersje polsko-ukraińskie
Pojawiły się również wykonania łączące wersję polską i ukraińską[42][43]. Piosenka stała się na powrót popularna po rosyjskiej agresji na Ukrainę w 2022 roku, stając się symbolem wsparcia Ukrainy przez polskie społeczeństwo oraz bliskości kulturowej obu narodów[44][45][46][47]. Jako wyraz wdzięczności za polskie wsparcie w czasie wojny dwujęzyczne wersje nagrali ukraińscy wykonawcy, min. Tercja Pikardyjska[48][49] i piosenkarka Eileen[50].
Białoruś
Na Białorusi grupa Zenon wykonała piosenkę po białorusku w wersji: Hej, Litwiny... (dwie wersje)[51][52].
Słowacja i Czechy
W roku 2015 popularność na Słowacji zyskało wykonanie po polsku piosenki przez grupę Kollárovci (do końca 2020 osiągnęło ponad 9 milionów odsłon na Youtube)[53].
W czerwcu 2017 ukazało się nagranie piosenki w języku słowackim wykonane przez rockowy zespół IMT Smile z udziałem wokalisty Ondreja Kandráča, które promowało film Linia (słow. Čiara)[54]. Piosenka okazała się najpopularniejszym przebojem lata 2017 roku na Słowacji[55][56]. Zajęła pierwsze miejsce na liście przebojów najpopularniejszej słowackiej rozgłośni Rádio Expres[57]. Na serwisie Youtube piosenka osiągnęła (do września 2021 roku) ponad 20 milionów odsłon i dodatkowo ponad 7,5 miliona odsłon wykonanie live na kanale Radia Expres[58].
W 2020 utwór na swojej płycie wykonał również słowacki wykonawca Ján Hruška[59].
Wykonanie IMT Smile stało się również popularne w Czechach, gdzie krótko potem pojawiły się wersje z czeskim tekstem[60][61].
Litwa
Piosenka zyskała również popularność na Litwie[62]. W styczniu 2021 swoją wersję piosenki nagrała litewska piosenkarka polskiego pochodzenia Katažina Zvonkuvienė[63].
Rosja
Tekst śpiewany jest również po rosyjsku[64]. Po polsku wykonuje go wojskowy Chór Aleksandrowa[65][66]. W lipcu 2022 piosenkę po ukraińsku nagrała rosyjska piosenkarka i gwiazda serwisu TikTok Kira Shine[67][68].
Kanada
W lutym 2023 częściowo przetłumaczoną wersję piosenki nagrał kanadyjski zespół folk punk rockowy The Dreadnoughts[69].
Remove ads
W filmie
- Piosenka pojawiła się w pierwszym odcinku serialu Dorastanie z 1987 roku (akcja dzieje się w 1972 roku)[70].
- Melodia Na zielonej Ukrainie została wykorzystana kilkukrotnie w filmie Jerzego Hoffmana Ogniem i mieczem z 1999 roku[71].
- Piosenka w słowackim wykonaniu rockowym zespołu IMT Smile pojawiła się również w ukraińsko-słowackim filmie Linia (słow. Čiara, ukr. Межа) z 2017 roku[72].
Tekst
Podsumowanie
Perspektywa
Tekst pierwotny
Najstarsza wersja tekstu ustalona przez Zbigniewa Adrjańskiego[73][9]:
| Żal |
| Żal, żal za jedyną, Ukochaną mą dziewczyną, |
Tekst współczesny
| Tekst polski | Tekst ukraiński | Tekst białoruski |
| Hej, tam gdzieś znad Czarnej Wody[74]
Wsiada na koń kozak [lub: ułan] młody. |
Гей, десь там, де чорні води[76],
Сів на коня козак молодий. |
Гэй, над рэчкай, над чарненькай
Сядлаў коня казачэнька, |
Inne wersje
| Hej, sokoly wyk. IMT Smile, sł. Vladimír Puchala[54] język słowacki |
Літвіны (Litwini) wyk. i sł. Zenon[51] język białoruski |
| V dobrom aj v zlom budeš moja
Rany tie sa s tebou zhoja |
Дзесьці там ля роднай хаты
Ускочыў на каня гусар крылаты Гэй, гэй, гэй, Літвіны Амінайце пушчы ды нізіны
|
Remove ads
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads