Haplogrupa

Haplogrupa w genetyce − grupa podobnych ze względu na wspólne pochodzenie haplotypów, czyli serii alleli genów położonych w specyficznym miejscu na chromosomie.

Badanie występowania haplogrup pozwala na śledzenie migracji populacji. W genetyce człowieka najczęściej bada się haplogrupy chromosomu Y i mitochondrialnego DNA (mtDNA), ponieważ chromosom Y dziedziczony jest tylko w linii ojcowskiej, natomiast mtDNA tylko w linii matczynej. Na tej podstawie wyliczono, kiedy żyli ludzie, od których cała współczesna populacja odziedziczyła chromosom Y i mtDNA.

W pierwszej dekadzie XXI w. szacowano, że Y-chromosomalny Adam żył około 60–140 tys. lat temu, a mitochondrialna Ewa około 140–240 tys. lat temu w Afryce. W roku 2014 opublikowano badania, wg których Y-chromosomalny Adam żył ok. 338 tys. lat temu^[1]. Kolejni badacze zakwestionowali jednak te szacunki, wskazując na okres ok. 208 tys. lat temu^[2]. Między obiema grupami wywiązała się polemika^[3][4].

Haplogrupy DNA chromosomu Y

Haplogrupy chromosomu Y są oznaczone literami od A do R. Kolejne podziały oznacza się numerami i małymi literami. Nazwy haplogrup chromosomu Y ustala Konsorcjum Chromosomu Y^[5].

Przybliżone rozmieszczenie haplogrup Y-DNA

Pokrewieństwo ewolucyjne ludzkich haplogrup chromosomu Y

Ostatni wspólny przodek chromosomów Y (Y-chromosomalny Adam)

|

A

BR

B

CR

C

DE

F

D

E

G

H

IJ

K

I

J

L

M

NO

P

N

O

Q

R

Osobny artykuł: Haplogrupa R1a1 (Y-DNA).

Drzewo ewolucyjne haplogrup DNA chromosomu Y

przodek MRC

A00

A0'1'2'3'4

A0

A1'2'3'4

A1

A2'3'4

A2'3

A4=BCDEF

A2

A3

B

CDEF

DE

CF

D

E

C

F

GHIJKLT

G

HIJKLT

H

IJKLT

IJ

KLT

I

J

LT

K

L

T

MP

X

S

M

P

NO

Q

R

N

O

Haplogrupy mitochondrialnego DNA

Haplogrupy mitochondrialnego DNA są oznaczone następująco: A, B, C, CZ, D, E, F, G, H, pre-HV, HV, I, J, pre-JT, JT, K, L0, L1, L2, L3, L4, L5, L6, L7, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, UK, V, W, X, Y, i Z.

Pokrewieństwo ewolucyjne ludzkich haplogrup mtDNA

Ostatni wspólny przodek mtDNA (Ewa mitochondrialna)

L0

L1

L2

L3

L4

L5

L6

L7

M

N

CZ

D

E

G

Q

A

I

O

R

S

W

X

Y

C

Z

B

F

pre-HV

pre-JT

P

UK

HV

JT

U

K

H

V

J

T

Mapa migracji populacji ludzkiej opracowana na podstawie mitochondrialnego DNA. Liczby oznaczają tysiące lat temu, a litery oznaczają haplogrupy mitochondrialne.

Inny model migracji populacji ludzkiej (litery oznaczają haplogrupy mitochondrialne).

Porównanie

Porównując geograficzną dystrybucję SNP DNA mitochondrialnego i chromosomu Y określono, że tempo mutacji mtDNA było 10-20 razy większe. Świadczy to o zjawisku poligynii, większej śmiertelności wśród mężczyzn, większej tendencji do migracji kobiet (Seielstad i inni, 1998)^[6].