Geografia rolnictwa

Geografia rolnictwa – dział geografii społeczno-ekonomicznej zajmujący się badaniem wzajemnych relacji między rolnictwem a środowiskiem geograficznym; bada również w szerszym znaczeniu przestrzenne rozmieszczenie produkcji roślinnej i zwierzęcej na świecie. Opisuje i analizuje uprawę roślin, hodowlę zwierząt w różnych przestrzeniach geograficznych.

Podmiot i zakres geografii rolnictwa

Geografia rolnictwa jest działem geografii zajmującym się badaniem relacji pomiędzy rolnictwem a środowiskiem geograficznym. Dodatkowo analizuje rolnictwo pod względem przestrzennym. Podobnie jak inne nauki geograficzne bada genezę, przyczyny oraz sposoby kształtowania się układów zjawisk zarówno na obszarze całej Ziemi, jak i lokalnie^[1].

Geografia rolnictwa ze względu na specyfikę rolnictwa bada głównie^[2]:

• położenie geograficzno-ekonomiczne
• rzeźbę terenu
• agroklimat
• warunki wodne
• gleby (bonitacja i uwarunkowania rolnicze)
• bonitacje środowiska pod względem rolniczym
• cechy społeczno-własnościowe ziemi
• cechy organizacyjno-techniczne (np. mechanizacja, kolektywizacja)
• cechy produkcyjne (np. uprawy)

Przedmiotem zainteresowania geografii rolniczej przeważnie nie są niespełniające definicji rolnictwa działalności takie jak zbieractwo, łowiectwo produktów podobnych do produktów rolniczych^[3]. Jednakże po rozszerzeniu definicji rolnictwa o leśnictwo (gospodarkę leśną) oraz rybołówstwo, geografia rolnictwa zajmuje się wówczas również tymi dziedzinami^[4].

Dodatkowo przedmiotem badań geografów rolnictwa nie są biologiczno-chemiczne aspekty rolnictwa takie jak skład chemiczny gleb oraz procesy glebotwórcze^[5].

Kierunki badawcze geografii rolnictwa

Głównymi kierunkami badawczymi geografii rolnictwa są^[6]:

• kierunek towaroznawczy
• kierunek regionalny
• kierunek krajobrazu rolniczego
• kierunek użytkowania ziemi
• kierunek konserwacyjny (przyrodniczy)
• kierunek typologiczno-regionalizacyjny
• kierunek historyczny
• kierunek monograficzny

Powiązanie z innymi naukami

Ze względu na charakter podmiotu badawczego geografia rolnictwa jest najbardziej powiązana z rolnictwem, a także działem ekonomii – ekonomią rolną. Oprócz tego jest silnie powiązana z innymi działami geografii społeczno-ekonomicznej oraz geografii fizycznej, szczególnie z geografią gleb i gleboznawstwem^[7].

Historia geografii rolnictwa

Problematyka rolnicza jest widoczna w pracach geografów z przełomu XVIII i XIX wieku, a pośrednio również w pracach geografów starożytnych i średniowiecznych^[8].

Termin geografia rolnictwa został po raz pierwszy użyty w połowie XIX wieku. Jednakże rozwój geografii rolnictwa jako osobnego działu nastąpił dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Wówczas sprawy geografii rolnej były omawiane przy okazji i wraz z geografią przemysłu tworzyły geografię gospodarczą^[8] (usługi nie były traktowane jako przedmiot badań geografów końca do lat 50. XX wieku)^[9]. Okres ten był okresem największego zainteresowania geografów ekonomicznymi i społecznymi aspektami przestrzeni rolniczej^[10]. Wtedy to powstawało większość prac z geografii regionalnej oraz prac związanych z kierunkiem towaroznawczym^[11].

Po drugiej wojnie światowej geografia rolnictwa rozwinęła się szybko w państwach socjalistycznych. Powstały wówczas instytuty geografii rolnictwa zajmujące się głównie pracami z zakresu użytkowania ziemi. Na przełomie lat 60 i 70. powstały prace z dziedziny typologii rolnictwa. Działalność Zakładu Geografii Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN spowodowała znaczne zainteresowanie tą tematyką w wielu krajach Europy, Chinach, Australii i Kanadzie. Rozwój typologii rolnictwa spowodował iż w krajach tych problematyka rolnictwa była wpisywana w strategię kraju^[12]. W tym czasie w Stanach Zjednoczonych, w których rolnictwo było niewielką gałęzią gospodarki powstawały głównie prace historyczne i monograficzne^[13]. Przemiana ustrojowa w krajach Europy Środkowo-Wschodniej zmieniła kierunek badań na problematykę ekonomii rolnictwa oraz jego restrukturyzację^[12].