Loading AI tools
zbrodniarka wojenna, pracownica Kinder-KL Litzmannstadt Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Genowefa Pohl, po 1945 Eugenia Pol (ur. 23 lutego 1923 w Ozorkowie, zm. 2003 w Łodzi) – pracownica funkcyjna w hitlerowskim obozie dla dzieci i młodzieży przy ulicy Przemysłowej w Łodzi, zbrodniarka wojenna.
Przez większość życia nazywała się Eugenia Pol od 1945[a] do swojej śmierci w 2003; wersji Genowefa Pohl używała od urodzenia (1923) do 1941; a w 1941 wystawiono jej Ausweis der Deutschen Volksliste na nazwisko Eugenia Pohl[1]. Była niezamężna[2].
Genowefa Pohl urodziła się 23 lutego 1923 w Ozorkowie[1][3] jako drugie dziecko Jana Pohla i Janiny Pohl z domu Wróblewskiej. Miała starszego o 3 lata brata, Mieczysława, który w czasie II wojny światowej był żołnierzem Wehrmachtu i walczył na froncie wschodnim[1]. Genowefa, Jan i Mieczysław Volkslistę podpisali w październiku 1941, a Janina (jako osoba polskiego pochodzenia) w kwietniu 1942[1].
Pohl ukończyła 7 klas szkoły podstawowej (przy ul. Kopcińskiego i na Księżym Młynie). Z zawodu była krawcową. W latach 1937–1939 przebywała w Dębach w powiecie tarnobrzeskim. We wrześniu 1939 powróciła do Łodzi[2]. W czerwcu 1940, niecały rok po zajęciu Łodzi przez Niemców, wystąpiła o przyjęcie Volkslisty, którą otrzymała 28 października 1941[2]. W 1942 podjęła pracę w Kriminalpolizei i otrzymała skierowanie do pracy w obozie przy ul. Przemysłowej w Łodzi[3][2]. Pohl została zatrudniona w Oddziale VI, czyli w obozie dziewczęcym i dzieci poniżej 8 roku życia. W latach 1943–1944, na krótko, została przeniesiona do filii obozu w Dzierżąznej nadzorując pracę więźniów. Po kilku miesiącach powróciła do Łodzi i dalej pracowała w obozie pełniąc, do 18 stycznia 1945, funkcję pomocniczą (Hilfskraft) przy kierowniczce obozu dziewczęcego[2] Sydonii Bayer[2][4]. W Oddziale VI obozu pracowały także: Maria Koster, Maria Linke, Olga Reichel, Helena Bidermann oraz Olga Schmidt[1].
18 stycznia 1945, na dzień przed wyzwoleniem Łodzi, opuściła z innymi funkcjonariuszami w pośpiechu obóz, i po dotarciu ciężarówką na ul. Kilińskiego 152, gdzie mieściła się siedziba łódzkiego Kriminalpolizei (Kripo), Pohl oddaliła się nie niepokojona do domu. Nie ukrywała się i nadal mieszkała w przedwojennym, rodzinnym domu. W latach 1945–1946 odbyła Kurs Handlowo-Spółdzielczy w Łodzi. W tym okresie spotykała się z dziećmi więzionymi w byłym obozie, a z innymi pracownikami obozu utrzymywała kontakt. W styczniu 1949 została oskarżona o odstępstwo od narodowości polskiej oraz współpracę z okupantem niemieckim, jednak została uniewinniona. Jej rodzina również została uniewinniona z zarzutów o „zdradę państwa polskiego i działalność na jego szkodę”. Według Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) wpływ na to miała postawa jej ojca, który był cenionym murarzem oraz przodownikiem pracy[1].
Eugenia Pol po wyzwoleniu najpierw pracowała, na podstawie przedstawionego nieukończonego kursu administracyjno-handlowego, w biurze w Zakładach Metalowych nr 10 (dawna Fabryka Maszyn C. Bernharda)[1], a od 1956[1][2] przez kilkanaście lat pracowała jako intendentka żłobka[2][5] przy Zakładach Przemysłu Bawełnianego im. Armii Ludowej w Łodzi (dawna fabryka Adolfa Horaka, następnie Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Alba”)[1]. Od 1965 należała do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD)[2], gdzie wystawiała m.in. zaświadczenia potwierdzające pobyt różnych osób w obozie przy ul. Przemysłowej. Ponadto Pohl od 1955 należała do klubu sportowego „Włókniarz”, a następnie „Łodzianka”, gdzie trenowała przede wszystkim rzut oszczepem, o czym donosiła ówczesna prasa[1].
26 listopada 1962 złożyła w Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego w Łodzi sprawozdanie ze swojej pracy w obozie. Od tego samego roku ponownie widywała się z niektórymi byłymi więźniami. Pod koniec lat 60. XX w., kiedy zaczęły ukazywać się, po ponad 20 latach, pierwsze publikacje na temat obozu, a w planach była budowa pomnika ofiar, Pol zaangażowała się w prace upamiętniające obóz oraz współpracę z więźniarkami, mając za cel ukazanie swojej osoby w lepszym świetle, jako niosącej pomoc więźniom, oraz uniknięcie przypisania jej roli obozowej nadzorczyni na rzecz uznania za personel pomocniczy[2].
11 grudnia 1970 trafiła do aresztu[2][6]. Pierwszy akt oskarżenia wpłynął do sądu we wrześniu 1971 i zawierał zarzut morderstwa 6 uwięzionych dziewczynek. Proces trwał w lutym i marcu 1972[1]. Wielokrotnie w trakcie rozpraw dochodziło do zmiany zeznań przez świadków oraz innych modyfikacji bazy dowodowej[7], a obrona wskazywała na niespójność składanych wyjaśnień. Ostatecznie dowody przedstawione przez prokuratora nie wystarczyły do skazania Pol w tym procesie, a sąd nakazał ponowne zbadanie sprawy i uzupełnienie dowodów[1].
Kolejny akt oskarżenia z listopada 1973 zawierał m.in. zarzuty morderstwa: Eugenia Pol podejrzana jest, że w latach 1942–1944 w Łodzi jako nadzorczyni obozu karnego dla dzieci polskich, idąc na rękę władzy hitlerowskiej państwa niemieckiego, brała udział w eksterminacji dzieci polskich, przebywających w obozie, a w szczególności w bestialskim zamordowaniu więźniarek Urszuli Kaczmarek i Danuty Jakubowskiej[8][9]. W kolejnym procesie, prowadzonym przed IV wydziałem Karnym w Łodzi od marca 1974[1], oskarżona stwierdziła, że jako członek załogi obozu istotnie jest współwinna popełnianych tam zbrodni, nie przyznała się jednak do indywidualnej winy w zakresie śmierci wskazanych dwóch więźniarek; deklarowała też m.in., że nie zna języka niemieckiego[7].
Proces poszlakowy Eugenii Pol został zakończony 2 kwietnia 1974[1] orzeczeniem kary 25 lat pozbawienia wolności[1][2][10], karą 10 lat pozbawienia praw publicznych i konfiskatą mienia w całości[1]. Prasa łódzka i ogólnopolska relacjonowała wydarzenia z sali sądowej; procesy odbywały się pod olbrzymią presją społeczną[9]. Prokurator generalny naciskał, że jeśli drugi proces będzie się przeciągał i zabraknie wyroku skazującego, to zostanie zmieniony skład sędziowski oraz prokuratorzy[1]. Był to ostatni proces osoby z załogi hitlerowskiego obozu dla dzieci i młodzieży w Łodzi[3]. W 1976 Sąd Najwyższy wyrok podtrzymał[2].
W 1989 Eugenia Pol została przedterminowo zwolniona z więzienia[2][6]. Zmarła w 2003 w Łodzi[1][2][3].
Eugenia Pol jest bohaterką książki Błażeja Torańskiego Kat polskich dzieci. Opowieść o Eugenii Pol (Prószyński i S-ka, 2022)[11].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
