Głowienka (roślina)

Głowienka (Prunella L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.). Obejmuje około 7^[4]–8^[5] gatunków. Występują w Europie, Azji i północnej Afryce^[4]. Z czterech gatunków europejskich^[4] trzy występują w Polsce: głowienka kremowa P. laciniata, pospolita P. vulgaris i wielkokwiatowa P. grandiflora^[6]. Zasiedlają zarówno siedliska suche i nasłonecznione, jak i wilgotne i cieniste^[7]. Głowienka pospolita wykorzystywana była jako roślina lecznicza. Głowienka wielkokwiatowa i niektóre inne gatunki bywają uprawiane jako rośliny ozdobne^[4][7].

Ten artykuł dotyczy rodzaju roślin. Zobacz też: Prunella – rodzaj ptaków z rodziny płochaczy oraz głowienka – ptak blaszkodzioby.

Głowienka

Głowienka wielkokwiatowa
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	głowienka
Nazwa systematyczna
Prunella L. Sp. Pl. 600. 1753
Typ nomenklatoryczny
Prunella vulgaris L.[3]

Głowienka pospolita

Morfologia

Pokrój

Byliny o płożącej i podnoszącej się łodydze, korzeniącej się w węzłach, osiągające do 60 cm wysokości^[7].

Liście

Ulistnienie naprzeciwległe. Liście bezwonne, pojedyncze, całobrzegie lub pierzasto klapowane^[7].

Kwiaty

Drobne, zebrane po 6 w okółkach gęsto skupionych w szczytowej części pędu, tworzących kłosokształtny kwiatostan^[7]. Kielich zrosłodziałkowy, tworzący dwie wargi, z których dolna ma trzy krótkie ząbki, a górna dwa dłuższe i węższe. Na rurce kielicha widocznych jest 10 wiązek przewodzących. Korona fioletowoniebieska, biała lub różowa. U nasady zrośnięte płatki tworzą rurkę rozszerzającą się ku gardzieli, zakończoną dwiema wargami. Górna warga kapturkowata, dolna z trzema łatkami, z których środkowa jest większa od bocznych. Cztery pręciki w dwóch parach, z czego dłuższa, dolna para wystaje z rurki korony, ale ukryta jest pod górną wargą. Zalążnia złożona z dwóch owocolistków, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z dwudzielnym znamieniem o równych ramionach^[7].

Owoce

Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery pojedyncze rozłupki^[7].

Systematyka

Synonimy^[8]

Brunella Mill., Prunellopsis Kudô

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), w obrębie której zaliczany jest do podrodziny Nepetoideae, plemienia Mentheae i podplemienia Menthinae^[8].

Wykaz gatunków^[5][9]

• Prunella albanica Pénzes
• Prunella × bicolor Beck – głowienka dwubarwna
• Prunella × codinae Sennen
• Prunella cretensis Gand.
• Prunella × gentianifolia Pau
• Prunella grandiflora (L.) Scholler – głowienka wielkokwiatowa
• Prunella hyssopifolia L. – głowienka hyzopolistna
• Prunella × intermedia Link
• Prunella laciniata (L.) L. – głowienka kremowa
• Prunella orientalis Bornm.
• Prunella prunelliformis (Maxim.) Makino
• Prunella × surrecta Dumort.
• Prunella vulgaris L. – głowienka pospolita